Καθημερινά, σχεδόν, διαβάζω για τον φόβο της δημιουργίας πληθωριστικών προσδοκιών, την ανάγκη να έχουν χώρες όπως η δική μας πρωτογενή πλεονάσματα, το θέμα της τήρησης των δημοσιονομικών κανόνων.

Το πρόβλημα είναι πάντα οι «αγορές» — η αντίδραση τους. Το πως θα τιμωρήσουν τις παρεμβατικές οικονομίες. Και, βέβαια, το φάσμα του στασιμοπληθωρισμού που εμφανίζεται τελευταία όλο και πιο συχνά, όλο και πιο έντονα.

Το βασικό πρόβλημα δεν είναι, όμως, η οικονομική πολιτική αλλά το πόσο είμαστε δέσμιοι συγκεκριμένων θέσεων από τις οποίες έχουμε τεράστια δυσκολία, αν όχι πλήρη αδυναμία, να απομακρυνθούμε. Σήμερα, λένε όλοι οι ορθόδοξοι οικονομολόγοι πως αν δεν έχουμε πληθωρισμό της τάξης του 2% (άντε 3% λένε οι πιο …προοδευτικοί) οι αγορές θα λειτουργήσουν με την προσδοκία της μελλοντικής ανόδου των τιμών και, εφόσον αυτή θα είναι η προσδοκία, θα εκπληρωθεί.

Δείξτε, επομένως, κυβερνήσεις ότι καταπολεμάτε τον πληθωρισμό για να μην δημιουργηθούν οι προσδοκίες.

Αναρωτιέμαι, αν αύριο έβγαιναν όλες οι κυβερνήσεις της Δύσης μαζί και έκαναν κοινή δήλωση ότι «μετά από ενδελεχή μελέτη καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ο πληθωρισμός που είναι συμβατός με την ΜΗ δημιουργία πληθωριστικών προσδοκιών είναι 4%» — τότε τι θα γινόταν;

Όπως έχω γράψει ξανά και ξανά, το περίφημο 2% δεν είναι παρά ένα νούμερο -κλήρος τραβηγμένο μέσα από ένα καπέλο. Δεν έχω δει καμία οικονομική θεωρία που να το στηρίζει. Γιατί το 2% έγινε «θεός»; Γιατί το ορίσαμε ως θέσφατο. Ας ορίσουμε, λοιπόν, ένα νέο θέσφατο το 4% ή το 5%.

Θα μπορούν τότε οι κυβερνήσεις να υιοθετούν με μεγαλύτερη άνεση πολιτικές στήριξης των ευάλωτων πολιτών και αναδιανομής του πλούτου μέσω ενός σύγχρονου κοινωνικού κράτους – χωρίς να φοβούνται τις πληθωριστικές προσδοκίες.

Υπάρχει – όχι αδικαιολόγητα—ο φόβος για τον στασιμοπληθωρισμό. Αλλά τι προξένησε τον στασιμοπληθωρισμό στην δεκαετία 1975-1985; Κυρίως οι «αγορές» που λόγω της αύξησης των επιτοκίων στράφηκαν στα ομόλογα και, ταυτόχρονα, οι τιμαριθμικές αναπροσαρμογές για όλους, που ήταν η εύκολη λύση σε βάρος των στοχευμένων παρεμβάσεων.

Το ερώτημα είναι «γιατί δεν ελέγχεται η ανεξέλεγκτη αγορά π.χ. των παραγώγων;» Όταν μία τράπεζα έχει την δυνατότητα λόγω της ελλιπούς εποπτείας και των ανεπαρκών κανονιστικών κανόνων να δείχνει στα βιβλία της μόνο το 1/10 του πραγματικού «ανοίγματος» που έχει στην αγορά των παραγώγων—που έφτανε τα $74 τρις.—(ναι το νούμερο είναι σωστό) για ποιες «λογικές» αγορές μιλάμε;

Όταν, στο χρηματιστήριο κυριαρχήσει ένα μοντέλο τιμολόγησης των παραγώγων, τότε οι «αγορές» δεν ανταποκρίνονται πλέον στην πραγματικότητα, διότι όλοι χρησιμοποιούν το ίδιο μοντέλο και οι φυσικές διακυμάνσεις εξαλείφονται. Όταν οι αλγόριθμοι μάχονται για την ταχύτητα που θα δοθεί μία εντολή αμέσως μετά την απόκτηση της πληροφορίας και η ταχύτητα αυτή έχει περιορίσει το διάστημα αυτό στα 650 εκατομμυριοστά του δευτερολέπτου, για ποια πραγματικότητα αγοράς μιλάμε;

Πρόσφατο παράδειγμα, η συνέντευξη του K. Regling. Ανάμεσα στα διάφορα που είπε, αναγνωρίζοντας ελάχιστη ευθύνη της Ε.Ε. για το ελληνικό χάλι ( δεν γνωρίζαμε) μιλά για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας για την χώρα μας. Ναι, παίζουμε με τους κανόνες αλλά δεν θα βρεθεί έστω ένας να διαμαρτυρηθεί ότι το παιγνίδι είναι σικέ; Η απληστία των οίκων αξιολόγησης είναι πασίγνωστη – όπως πασίγνωστο είναι και το γεγονός ότι έδιναν υψηλή αξιοπιστία στα ομόλογα junk, ή ότι την μία ημέρα έδιναν επενδυτική αξιολόγηση σε χρηματοπιστωτικά σχήματα ιδιωτικών κεφαλαίων και κυριολεκτικά την επομένη ανακάλυπταν πως αυτά είχαν καταρρεύσει.

Ο Keynes είχε γράψει ότι «ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ότι σχετικά έξυπνοι άνδρες και γυναίκες που παίζουν σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό πολιτικής, είναι συχνά σκλάβοι μίας απλοποιημένης μορφής της γενικά αποδεκτής σοφίας της τρέχουσας γενιάς ακαδημαϊκών οικονομολόγων.»

Ποτέ άλλοτε δεν ήταν η φράση αυτή τόσο αληθινή, ως περιγραφή της κατάστασης που ζούμε σήμερα. Ο ρόλος των αγορών στο σχεδιασμό της οικονομικής πολιτικής, στην οργάνωση της ιδιωτικής και της δημόσιας οικονομικής δράσης δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερος.
Οι αγορές αυτές παραμένουν ανεξέλεγκτες.