Απευθυνόμενος σε πεισματάρη βουλευτή, ο Keynes είχε πει «Όταν αλλάζει η πληροφόρηση αλλάζω τα συμπεράσματά μου. Εσείς τι κάνετε κύριε;» Αυτή η προσέγγιση είναι μάλλον ξένη προς τον ελληνικό τρόπο σκέψης, καθώς πολίτες και (ιδιαίτερα) πολιτικοί παραμένουν δέσμιοι της συνήθειας. Η κοινωνία, όμως, δεν μπορεί να πάει μπροστά αν δεν έχει την ικανότητα να αναπτύσσει νέες ιδέες.

Διαβάζω τούτες τις ημέρες για την αντιπολίτευση σύσσωμη να κατηγορεί την κυβέρνηση για την ακρίβεια, για τους θανάτους, γενικά για ότι κάνει και συμβαίνει. Σύσσωμη πάλι ζητά να αντισταθμίσει η κυβέρνηση τις αρνητικές επιπτώσεις των –όποιων—εξελίξεων.

Υπάρχει καταρχάς ένας έντονος διχασμός στην κοινωνία μας ανάμεσα σ’ αυτούς που θέλουν περισσότερο κι αυτούς που επιδιώκουν λιγότερο κράτος. Το κρίσιμο θέμα, όμως, πριν από τον επιθυμητό ή και εφικτό βαθμό κρατικής παρέμβασης είναι η ποιότητά της. Αυτό ανακάλυψε με μεγάλο κόστος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στην περίοδο 1974-1981.

Το ελληνικό κράτος, όμως, δεν διακρίνεται για τις γνώσεις του, την αποτελεσματικότητά του και την αντικειμενικότητά του. Το πρόβλημα είναι διαχρονικό και θα καταστεί ακόμη πιο έντονο, διότι παγκόσμιες εξελίξεις στους τομείς της υγείας, του περιβάλλοντος, της τεχνολογίας και της γεωπολιτικής αναπόφευκτα και απαραίτητα οδηγούν στην διεύρυνση του ρόλου του κράτους στην κοινωνία και την οικονομία. Ας το παραδεχτούμε επιτέλους.

Κατά δεύτερο λόγο, οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι στην συντριπτική πλειοψηφία τους οι εξελίξεις που μας επηρεάζουν καθοριστικά είναι εισαγόμενες: η ενεργειακή κρίση, ο πληθωρισμός, η μετανάστευση, η τεχνολογία, η γεωπολιτική ισορροπία. Είναι εξελίξεις με την δική τους αυτόνομη δυναμική που λυγίζουν κολοσσούς όπως τις ΗΠΑ και την Κίνα. Εμείς θα μπορέσουμε να ελέγξουμε τις επιπτώσεις τους; Ας σοβαρευτούμε επιτέλους.

Τρίτον, υπάρχουν σαφή όρια στις δυνατότητες του κράτους να παρέμβει. Γεωπολιτικά μόνο μέσω συμμαχιών έχει φωνή και επιρροή. Στην ενέργεια ότι μπορούσε το έκανε. Η ακρίβεια δεν ελέγχεται—δεκαετίες αποτυχημένων προσπαθειών σε αποδεικνύουν. Η μοναδική συνταγή πάντως δεν αρέσει, διότι είναι η ώθησε της οικονομίας σε ύφεση. Αλλά, ούτε κι αυτή προσφέρει εγγύηση: η ύπαρξη του στασιμοπληθωρισμού το επιβεβαιώνει.

Για δε τις αντίστοιχες με τον πληθωρισμό αυξήσεις σε αμοιβές, καλύτερα να μην συζητήσουμε. Η παγκόσμια και η ελληνική (επί τη ευκαιρία) εμπειρία δείχνουν ότι απλά πυροδοτούν την έναρξη ενός φαύλου κύκλου πληθωρισμού- αυξήσεων- πληθωρισμού. Ας το κατανοήσουμε επιτέλους.

Υπάρχουν και πράγματα που δεν τα καταφέρνουμε ως κοινωνία. Συντριπτικό παράδειγμα οι θάνατοι από τον κορωνοϊό. Το 90% αναφέρεται σε ηλικιωμένους ανεμβολίαστους. Δεν πείθονται με τίποτα, δεν υπακούουν, δεν πτοούνται. Αν θέλουμε περισσότερο κράτος να στηρίξουμε την υποχρεωτικότητα και να ετοιμαστούμε για διαδηλώσεις. Αν θέλουμε λιγότερο κράτος, ας δεχτούμε την επίπτωση της επιλογής. Ας συνειδητοποιήσουμε ότι οι επιλογές είναι πλέον κατά κανόνα «άσπρο-μαύρο».

Η χώρα βρίσκεται σε μία κρίσιμη καμπή. Αυτή η κυβέρνηση αντιμετωπίζει την μία κρίση μετά την άλλη και με δυσκολία τα έχει καταφέρει. Μεμψίμοιροι όπως πάντα, γκρινιάζουμε για το παραμικρό λάθος και καταδικάζουμε με περίσσεια ευκολία. Είναι εθνικό χαρακτηριστικό μας μαζί με τον φθόνο και την αχαριστία.

Αν, όμως, με τις παροχές που επιτακτικά ζητούνται ξεφύγει η δημοσιονομική κατάσταση, η κυβέρνηση θα κατηγορηθεί. Αν σταματήσουν οι μεταρρυθμίσεις, τα ρέστα θα ζητήσουν οι δανειστές της χώρας. Κι αν αυτό φέρει την αναβολή της εξόδου από την εποπτεία, οπότε και την άνοδο του κόστους του δημόσιου δανεισμού, πάλι η κυβέρνηση θα κληθεί να αναλάβει τις ευθύνες της.

Άκουγα την αντιπολίτευση στεντορείως να ωρύεται «φέρτε τα αντιιικά φάρμακα», όταν μερικές ώρες πριν η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει την άφιξη τους. Αυτή η στείρα τακτική είναι απλά αδιέξοδος. Είναι επώδυνο να το δεχτούμε αλλά η έφεση – η εθνική και ευρύτερα της Δυτικής κοινωνίας –στην συνεχή ανάπτυξη, θα πρέπει να μετριαστεί. Και μάλλον σε σημαντικό βαθμό.

Για μισό αιώνα τώρα ζούμε είτε σαν να μην υπάρχει αύριο, είτε σαν οι πόροι να είναι ανεξάντλητοι, είτε σαν να είμαστε οι απόλυτοι κατακτητές των πάντων.

Ιδιαίτερα η δική μας κοινωνία είναι και κακομαθημένη. Θα πρέπει να ξεμάθει. Υπάρχουν όρια στα πάντα. Οι θεωρητικές κόκκινες γραμμές εύκολα καταπατώνται. Οι πρακτικές, άμεσες, ρεαλιστικές δεν ξεπερνιόνται.

Η έγερση από τον ύπνο του εφησυχασμού είναι απότομη και επονείδιστη. Θα πρέπει να μάθουμε και να προσαρμοστούμε. Οι σύγχρονοι καιροί  έχουν οδηγήσει στην κυριαρχία της πολιτικής του πάθους. Της απελπισίας και του λαϊκισμού. Το συναίσθημα, η συγκίνηση είναι ο οδηγός και κοντράρεται ευθύγραμμα με την πολιτικές της λογικής και των δεδομένων. Οι συγκρούσεις είναι ήδη βίαιες. Αν δεν ελεγχθούν θα είναι καταστρεπτικές για την κοινωνία των ανθρώπων.

Το μάθημα θα είναι αναπόφευκτα σκληρό. Τουλάχιστον ας προετοιμαστούμε.

Διαβάστε επίσης

Πολιτικά σενάρια για ατσάλινα νεύρα