Παρά τις προειδοποιήσεις, ήταν ίσως αναπόφευκτο ότι το μέγεθος της βουλευτικής νίκης θα έφερνε σημάδια έπαρσης.
Σίγουρα, ως ένα βαθμό, αυτή η έπαρση είχε το δικό της μερίδιο στα μη και τόσο αναμενόμενα αποτελέσματα του δεύτερου κύκλου των αυτοδιοικητικών εκλογών. Ας ελπίσουμε ότι το πάθημά έγινε μάθημα.
Αυτά για την έπαρση στην πολιτική. Στην οικονομία, ο συνδυασμός της έπαρσης με τον εφησυχασμό μπορεί να αποβεί καταστροφικός. Η αναφορά γίνεται με την ευκαιρία της επενδυτικής αναβάθμισης που, δικαίως, χαιρετίστηκε ως θετική εξέλιξη από την κατά τεκμήριο κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία. Μερικοί, μάλιστα, θεώρησαν ότι η αναβάθμιση είναι αυτή που σηματοδοτεί το τέλος των μνημονίων.
Το θέμα είναι ότι, τώρα, μαζί με τα όποια οφέλη έχουμε και μεγαλύτερους κινδύνους. Δεν αναφέρομαι στις ευρύτερες και απρόσμενες γεωπολιτικές εξελίξεις που έφερε μέσα σε λίγες ώρες μία τρομοκρατική οργάνωση – γεγονός που οφείλει να μας προβληματίσει έντονα ως προς το γεγονός ότι αυτού του τύπου οι οργανώσεις έχουν όλα τα χαρακτηριστικά της Λερναίας Ύδρας και ταυτόχρονα να μπορούν να ανατρέπουν τους σχεδιασμούς κρατών εν ριπή οφθαλμού.
Επικεντρώνομαι στα δικά μας προβλήματα –πρωταρχικά στην οικονομία, πολλά από τα οποία δεν σχετίζονται με τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Συνοπτικά:
- Ο ρυθμός ανάπτυξης αναπόφευκτα θα επιβραδυνθεί – όπως εξάλλου προβλέπουν όλοι οι ειδικοί. Αν τώρα η κυβέρνηση είναι λίγο πιο αισιόδοξη από άλλους, δεν λέει και πολλά. Η επιβράδυνση μετρά, που συνεπάγεται περιορισμούς στην δημοσιονομική διαχείριση.
- Το ισοζύγιο πληρωμών παραμένει ευάλωτο. Είναι γεγονός ότι το μερίδιο των εξαγωγών στο ΑΕΠ έχει αυξηθεί, αλλά όχι αρκετά για να εφησυχάζουμε. Μόλις πριν από λίγους μήνες το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών είχε φτάσει
στο 10% του ΑΕΠ – και απλά θα θυμίσω ότι στα κιτάπια του ΔΝΤ, αν ο δείκτης αυτός περάσει το 7%, χτυπάει …καμπανάκι. - Η αγορά ακινήτων που έχει αποτελέσει (και πάλι) μοχλό ανάπτυξης υποφέρει από σειρά στρεβλώσεων που και να θέλουμε δεν αντιμετωπίζονται άμεσα. Ο μεγάλος αριθμός κενών κατοικιών, το ράλι των ενοικίων, οι υποχρεωτικές αλλαγές στην συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής των νέων, η δημιουργία υπερπολυτελών γκέτο, τα παιγνίδια διαφόρων ισχυρών αλλά και ευκαιριακών παικτών (η γκάμα περιλαμβάνει και απατεώνες) δεν προμηνύουν ιδιαίτερα αισιόδοξες εξελίξεις.
- Η αδυναμία να σχεδιάσουμε ένα μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης που να λαμβάνει υπόψη του τις πολύμορφες συνθήκες που επικρατούν σε διαφορετικά μέρη της χώρας, η τάση της συλλήβδην μετακίνησης από το ένα άκρο (rooms to let) στο άλλο (ξενοδοχεία μπουτίκ και 5 αστέρων) – σαν να γίνεται γιουρούσι– επίσης δημιουργεί μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές στρεβλώσεις—πέρα από το γεγονός ότι η παρούσα πορεία δεν είναι βιώσιμη.
- Ο πληθωρισμός, που δεν έχει σχέση ούτε με τα προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού ούτε με τις γεωπολιτικές εξελίξεις , αλλά συνδέεται άμεσα με το ανελέητο κυνηγητό του μεγάλου κέρδους από τις εταιρείες – πολυεθνικές και μη. Στην εποχή των ολιγοπωλίων είναι ντροπή να λέγεται ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού μπορεί να διαχειριστεί 3-4 υποθέσεις ανά τρίμηνο.
Άφησα τελευταίο το θέμα της επενδυτικής αναβάθμισης—που έχει δύο όψεις. Η μία είναι αυτή που διαφημίζεται: η Ελλάς είναι τώρα όνομα που θα εμφανίζεται ως μία ακόμη γραμμή στις οθόνες των υπολογιστών, καθώς οι πανίσχυρες εταιρείες αξιολόγησης (που όλες μαζί απέτυχαν παταγωδώς να προβλέψουν την κρίση του 2008) τώρα «επιτρέπουν» στους επαγγελματίες επενδυτές να τοποθετήσουν χρήματα στην χώρα μας.
Η άλλη όψη είναι η ακόλουθη: δεν μιλάμε για άμεσες ξένες επενδύσεις – της μορφής του Greenfield investment – δηλαδή σε κτίρια και μηχανήματα, στην δημιουργία θέσεων εργασίας και στην εισαγωγή τεχνολογίας, αλλά για τοποθετήσεις σε ομόλογα και μετοχές. Καλοδεχούμενα, δεν λέω, και μπορεί να έχουν θετικό αντίκτυπο. Οπωσδήποτε, άμεσα θα επηρεάσουν το κόστος δανεισμού της χώρας – αν και δεν θα δούμε σημαντικές αλλαγές επειδή οι αγορές είχαν ήδη προεξοφλήσει την αναβάθμιση.
Το πρόβλημα είναι ότι αφενός η χώρα μας είναι τώρα ορατός προορισμός επένδυσης χαρτοφυλακίου, αφετέρου, όμως, θα βρίσκεται διαρκώς κάτω από ένα μικροσκόπιο μήπως και σε μία κακή στιγμή χρειαστεί η άμεση αποεπένδυση. Με άλλα λόγια, η εξάρτηση μας από τις ροές ξένων κεφαλαίων θα είναι μεγαλύτερη και μαζί μεγαλύτερες οι αρνητικές επιπτώσεις από μία φυγή κεφαλαίων.
Οι γραμμές αυτές δεν γράφονται ως επιχειρηματολογία κατά της επενδυτικής αναβάθμισης ή κατά των ξένων κεφαλαίων. Γράφονται ως προειδοποίηση να μην παρασυρθούμε στην έπαρση «τα κάνουμε όλα καλά» και έτσι «εφησυχάσουμε». Τα αμέσως επόμενα χρόνια θα χαρακτηριστούν από την περαιτέρω συρρίκνωση της παγκοσμιοποίησης και τον σοβαρό περιορισμό της απήχησης της πολυπολιτισμικότητας. Στο πλαίσιο αυτό, οι μικρές χώρες θα χρειαστούν και ισχυρούς συμμάχους, και ισχυρή παραγωγική βάση, και ισχυρές κυβερνήσεις. Πάνω απ’ όλα επαγρύπνηση και τα μάτια καρφωμένα μπροστά.
Στην ευφορία της στιγμής, ας μην μας διαφύγει αυτή η απλή αλήθεια.
Διαβάστε επίσης
Πώς το πολιτικό-ιδεολογικό παιγνίδι στις ΗΠΑ παίζει με την καταστροφή όλων μας