Τα αποτελέσματα της έρευνας της Opinion Poll λογαριασμό του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΕΑ) δεν θα πρέπει να εκπλήξουν μερικούς αλλά θα όφειλαν να τρομοκρατήσουν όλους.

Στην αρχή της πανδημίας, υπήρξαν φωνές που υποστήριξαν ότι η κρίση θα διαρκέσει, θα αλλάξει πολλές πτυχές της οικονομίας, θα ανατρέψει κοινωνικές δομές και, πάντως, το τέλος της δεν θα φέρει επιστροφή στην κανονικότητα που είχαμε ζήσει πριν το ξέσπασμα της.

Η κοινωνική πλειοψηφία δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία. Από μία άποψη ήταν φυσιολογικό: τα περισσότερα άτομα δεν θέλουν να πιστέψουν στην απαισιόδοξη πρόβλεψη. Η ανθρώπινη φύση είναι αισιόδοξη, με την αισιοδοξία ως όπλο πορεύεται.

Φτάνει η αισιοδοξία να μην συσκοτίζει την πραγματικότητα.

Τα μεγέθη ως προς τον αριθμό των επιχειρήσεων που δεν θα ανοίξουν ποτέ ξανά μπορεί να μην αποδίδουν με μεγάλη ακρίβεια το τι θα συμβεί. Μπορούμε, όμως, να μιλάμε για τάξη πραγμάτων.

Αυτή η τάξη πραγμάτων δεν θα είναι η γνώριμη.

Το μέλλον για δύο από τους μεγάλους τομείς που βασίζονται στην προσωπική εξυπηρέτηση, την εστίαση και το εμπόριο, είναι κάθε άλλο παρά ρόδινο. Κάπου μεταξύ του ενός τετάρτου και του ενός τρίτου των επιχειρήσεών τους έχει ήδη καταστραφεί.

Για τον τουρισμό δεν έχουμε ακόμη νέα. Φαντάζομαι ότι η απεικόνιση σε αντίστοιχη έρευνα δεν θα είναι πολύ καλύτερη, τουλάχιστον μόλις ο κλάδος συνειδητοποιήσει πως και το καλοκαίρι του 2021 θα είναι διαφορετικό. Μόλις συνειδητοποιήσει πως το πρόβλημα είναι παγκόσμιο—οπότε δεν μετρά απλά τι κάνουμε εμείς, από την μεριά μας, αλλά ποιες είναι οι παγκόσμιες εξελίξεις. Η ταχύτητα με την οποία απομονώθηκε το Η.Β, μόλις ανακοινώθηκε η μετάλλαξη του ιού, θα όφειλε να είχε προσγειώσει τους αιθεροβάμονες.

Όσο σκληρό και να είναι, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτή είναι η πραγματικότητα: το κλείσιμο επιχειρήσεων και η αύξηση της ανεργίας.

Τι θα κάνει, λοιπόν, η κυβέρνηση; Δεν έχει κανένα νόημα πλέον η προσποίηση πως μετά την κρίση θα έρθει γρήγορα η ανάκαμψη. Τα αποτελέσματα της έρευνας βασίζονται στο καθάριο βλέμμα της εμπειρίας του επιχειρηματία. Γι’ αυτά τα αποτελέσματα πρέπει να προετοιμαστούμε.

Όχι σε φρούδες ελπίδες για γρήγορη ανάπτυξη το 2021.

Η κρίση θα φέρει την αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού. Για χρόνια το επιδιώκουμε, αλλά οι αντιστάσεις ήταν ισχυρές. Τώρα, θα συμβεί είτε το θέλουμε είτε όχι.

Μπορούμε έστω και οριακά να επηρεάσουμε την κατεύθυνση της αλλαγής;

Αυτό μπορεί να γίνει πρωταρχικά μέσω δύο διόδων.

Η μία είναι οι επενδύσεις στις μεταφορές ανθρώπων και προϊόντων, στα δίκτυα, στην ενέργεια, στην προστασία του περιβάλλοντος, στην υγεία. Θα αποτελέσουν την βάση της προετοιμασίας και ταυτόχρονα τα πρώτα απαραίτητα βήματα για ν αντιμετωπιστεί το επικίνδυνο πρόβλημα των ανισοτήτων.

Η δεύτερη είναι μέσω εκτεταμένων και στέρεων προγραμμάτων μετεκπαίδευσης. Θα συνεισφέρουν στον περιορισμό της ανεργίας.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις αναπόφευκτα αυξάνουν την ανεργία ορισμένων δραστηριοτήτων—και, δυστυχώς, η χώρα μας έχει πολλά από αυτά. Ακόμη και στις κατασκευές, που παραδοσιακά θεωρείται κλάδος εντάσεως εργασίας, η εισδοχή των μηχανών και της τεχνητής νοημοσύνης διαφοροποιεί την εικόνα.

Παράλληλα, αυξάνεται η ζήτηση για απασχόληση σε άλλους τομείς.

Δυστυχώς, οι ενδείξεις είναι πως το μέρος που «καταστρέφεται» είναι πιο μεγάλο από αυτό που «ανέρχεται».

Ένα μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα θα απορροφήσει μέρος της ανεργίας. Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι αρκετό – ακριβώς λόγω της τεχνολογικής προόδου. Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται η μετεκπαίδευση.

Είναι προφανές ότι ένας μπετατζής δεν μπορεί να γίνει προγραμματιστής. Μπορεί, όμως, να μάθει να χειρίζεται νέα υλικά και νέα μηχανήματα, ακριβώς όπως ένας πωλητής καταστήματος μπορεί να εκπαιδευτεί στο ηλεκτρονικό εμπόριο.

Σήμερα, οι πολιτικές στήριξης απλά συντηρούν μία κατάσταση που αύριο δεν θα υπάρχει.

Η επιλογή είναι απλή και σκληρή. Θα αφήσουμε τον άνεμο της αλλαγής να πάρει ανεξέλεγκτα την δική του κατεύθυνση ή θα προσπαθήσουμε να βάλουμε μερικά όρια στον δρόμο του;