Γράφοντας στις 21/7 για την αύξηση του επιτοκίου που αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είχα εκτιμήσει ότι η σχετικά αναπάντεχη άνοδος κατά 0,5, που είχε θεωρηθεί ως μάλλον επιθετική για την κρατούσα στην Τράπεζα φιλοσοφία, έδειχνε ότι ίσως επιθυμούσε να δείξει πως δεν θα επιθυμούσε να συνεχίσει στον δρόμο αυτό.

Έγραφα συγκεκριμένα ότι «Θεωρώ, λοιπόν, ότι η ΕΚΤ αποφάσισε να προχωρήσει σε αύξηση του επιτοκίου πέρα από τα αναμενόμενα διότι δεν θα επανέλθει με νέες αυξήσεις—όπως κάνει  η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ.»

Σε μία δυναμική κατάσταση με απρόβλεπτες εξελίξεις, το ευρύτερο περιβάλλον να χαρακτηρίζεται από έντονη αβεβαιότητα και τον πληθωρισμό στα επίπεδα του 10%, αρχικές εκτιμήσεις ακόμη και της ΕΚΤ αλλάζουν. Το ίδιο ισχύει και για την δική μου εκτίμηση τότε.

Είναι, πλέον, σαφές ότι ανάμεσα στην ύφεση και στον πληθωρισμό, υπερέχει η καταπολέμηση του δεύτερου σε βάρος της ανάπτυξης, καθώς αυξάνουν τα επιτόκια ενώ όλες οι προβλέψεις είναι πως η Ευρώπη περνά σε φάση ύφεσης.

Το ερώτημα είναι αν με τις αυξήσεις  αυτές θα ενταθεί η ύφεση και θα περιοριστεί ο πληθωρισμός ή αν θα περάσουμε σε φάση στασιμοπληθωρισμού;

Το βασικό πρόβλημα είναι, όπως έχουμε γράψει ξανά και ξανά, ότι τα κύρια αίτια του πληθωρισμού δεν αντιμετωπίζονται με τις αυξήσεις των επιτοκίων – τα οποία ουσιαστικά απλά αυξάνουν τα κόστη. Τα προβλήματα με την γεωπολιτική σύγκρουση, το κόστος της ενέργειας, τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες, την άνοδο του οικονομικού εθνικισμού δεν σχετίζονται με και δεν ανταποκρίνονται στο κόστος χρήματος.

Στη βάση αυτή, υπάρχει ο σοβαρός κίνδυνος να ζήσουμε δυσάρεστα σενάρια.

Στην μία περίπτωση να πρέπει να είναι βαθιά η  ύφεση, δηλαδή η μείωση της ζήτησης οπότε και της παραγωγής, ώστε να επηρεαστεί η άνοδος των τιμών. Τούτη την στιγμή κανένας δεν γνωρίζει ποια οφείλει να είναι η έκταση της πτώσης ώστε να αποδυναμωθούν οι πληθωριστικές πιέσεις.

Σε δεύτερη έκβαση, έχουμε πτώση της ζήτησης και ταυτόχρονα τον πληθωρισμό να μην ανταποκρίνεται, ώστε να βρισκόμαστε σε περιβάλλον στασιμοπληθωρισμού. Δηλαδή να έχει μειωθεί το ΑΕΠ κατά ένα συγκεκριμένο ποσοστό μεγάλο ή μικρό, να έχει αυτό σταθεροποιηθεί σε κάποιο χαμηλότερο επίπεδο αλλά ο πληθωρισμός δεν κάμπτεται.

Σε τρίτο σενάριο, η πτώση του ΑΕΠ δεν σταματά σε κάποιο κατώτερο σημείο αλλά συνεχίζεται ενώ και πάλι ο πληθωρισμός παραμένει σε υψηλά επίπεδα.

Η Ρωσία θα χαίρεται με τις εξελίξεις αυτές. Μέχρι σήμερα, οι κινήσεις που έχει κάνει το οικονομικό επιτελείο του Putin σε συνεργασία με την επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας Elvira Nabiullina έχουν δείξει καλή προετοιμασία για την αντιμετώπιση των κυρώσεων (που γνώριζαν πως θα επιβληθούν, απλά δεν περίμεναν την ταχύτητα και την έκταση της αντίδρασης) και καινοτομία στον σχεδιασμό τους – όπως η κίνηση να επιμένουν σε πληρωμές με ρούβλια για το αέριο. Η Ρωσία γνωρίζει πολύ καλά ότι στο άμεσο μέλλον το κόστος της ενέργειας δεν θα μειωθεί. Η αντίδραση της Δύσης με όρους σκληρού μονεταρισμού έχει αναμφισβήτητα προβλεφθεί. Η ύφεση θα λειτουργήσει ψυχολογικά υπέρ του Putin.

Το πρόβλημα με αυτήν την ορθόδοξη οικονομική πολιτική είναι πως αντιδρά σαν να μην υπήρχε ο πόλεμος. Αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα οικονομολόγων που ακολουθούν τυφλά την θεωρία κόντρα στην εμπειρία (2008-2010) και αδιαφορώντας για την πραγματικότητα.

Η πραγματικότητα είναι πως η Ευρώπη βρίσκεται σε πόλεμο. Οι αντιδράσεις της σε όλα τα επίπεδα, οικονομικά και πολιτικά, οφείλουν να είναι ανάλογες και αντίστοιχες. Η λογική του πολέμου υπαγορεύει ριζοσπαστικές κινήσεις όπως, για παράδειγμα, τα κράτη να αγοράζουν την ακριβή πρώτη ύλη (αέριο, πετρέλαιο) και την δίνουν στους παραγωγούς (ενέργειας) σε χαμηλή τιμή, ταυτόχρονα ελέγχουν την τιμή διάθεσης ώστε να μην θίγονται τα νοικοκυριά και να χρηματοδοτούν την όλη επιχείρηση με την έκδοση χρέους. Ο ρόλος της κεντρικής τράπεζας συνεχίζει να είναι αυτός του «παραρτήματος» του υπουργείου οικονομικών, αλλά ταυτόχρονα διατηρεί η ίδια τα ομόλογα στο χαρτοφυλάκιο της, ώστε να περιορίζει (neutralize) τη νομισματική επέκταση.

Όλα αυτά συμβαίνουν και δεν συμβαίνουν ενώ η Επιτροπή της Ε.Ε. δεν έχει αρκετή φαντασία να βρει τρόπους αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης. Αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, το ευρωπαϊκό εγχείρημα θα βαδίσει ολοταχώς προς τον γκρεμό.

Διαβάστε επίσης

Υβριδικός πόλεμος τιμών και ψυχολογίας