Στις περισσότερες χώρες της κεντρικής Ευρώπης έχει καθιερωθεί εδώ και πολλές δεκαετίες η ενημέρωση την κοινής γνώμης σε πολύκροτες ποινικές υποθέσεις δημοσίου και κοινωνικού ενδιαφέροντος να ανατίθεται στον εκάστοτε εκπρόσωπο Τύπου της Δικαιοσύνης. Κατά κανόνα, το ρόλο αυτό αναλαμβάνει ο εντεταλμένος εκπρόσωπος της κατά τόπο αρμόδιας Εισαγγελίας, ο οποίος παρέχει την αναγκαία πληροφόρηση, διαφυλάττοντας ταυτόχρονα την μυστικότητα της διαδικασίας.

Με τον τρόπο αυτό η δικαστική εξουσία, ως αποκλειστικώς αρμόδια για το δικαιοδοτικό έργο και επιφορτισμένη με την έρευνα και τον κολασμό των εγκληματικών πράξεων, επικοινωνεί άμεσα, δημόσια και συγκροτημένα δια των μέσων μαζικής ενημέρωσης με το κοινό, παρέχοντας σε αυτό την απαραίτητη ενημέρωση.

Η καταξίωση και το εύρος της σπουδαιότητας της πληροφόρησης της κοινωνίας από τον εκάστοτε εκπρόσωπο Τύπου της Δικαιοσύνης διαφαίνεται όλως ιδιαιτέρως κατά το στάδιο των δικαστικών ερευνών (ανάκρισης) σημαντικών υποθέσεων, όπως, επί παραδείγματι, σε πολύνεκρα δυστυχήματα.

Επειδή Δικαιοσύνη είναι, κατά την άποψή μας, πρωτίστως ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, γίνεται αβίαστα κατανοητό πόσο σημαντική είναι η αξιόπιστη ενημέρωση όλων εκείνων των συνανθρώπων μας που έχασαν οικείους τους άδικα και  εναγωνίως επιζητούν και αναμένουν δικαίωση. Υπό το πρίσμα αυτό, παρέλκει να τονιστεί το αυτονόητο, δηλαδή ότι η απευθείας, συντεταγμένη και συστηματική ενημέρωση από τους δικαστικούς λειτουργούς δεν συνιστά μόνο στοιχειώδη κρατική υποχρέωση απέναντι στους παθόντες, αλλά αποτελεί το ελάχιστο βάλσαμο στον ανθρώπινο πόνο και έμπρακτη απόδειξη ότι η ανθρώπινη δικαιοσύνη είναι και θα παραμείνει το τελευταίο καταφύγιο για κάθε πολίτη.

Από την άλλη μεριά, χρειάζεται μικρή προσπάθεια για να αντιληφθεί κανείς τον υψηλό βαθμό σημασίας της εν λόγω ενημέρωσης για τους θεσμούς μίας συντεταγμένης πολιτείας και ιδιαιτέρως για το κύρος τους. Είναι ηλίου φαεινότερο ότι όταν οι εκπρόσωποι της Δικαιοσύνης ενημερώνουν δημόσια, συστηματικά και απευθείας την κοινή γνώμη και τους εκπροσώπους του τύπου για την πορεία της προδικασίας και των ερευνών της εκάστοτε υπόθεσης μέσω συνεντεύξεων ή δελτίων τύπου ενισχύεται η εμπιστοσύνη στην αξία της δικαιοσύνης και αποδυναμώνεται η δυσπιστία στους λειτουργούς της.

Ταυτόχρονα, με τον τρόπο αυτό περιορίζεται αισθητά το φαινόμενο της πελατειοκρατίας και παραπληροφόρησης μέρους δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης που – λόγω της επικαιρότητας των υποθέσεων – «αλιεύουν» από τα ανακριτικά γραφεία ή/και τους δικηγόρους πληροφορίες και ακολούθως τις διασπείρουν είτε ανακριβώς, είτε επιπόλαια ή άλλες φορές κατά το δοκούν, εξυπηρετώντας συγκεκριμένα συμφέροντα.

Στην Ελλάδα, με το Νόμο 4938/2022, θεσπίστηκε για πρώτη φορά υποχρεωτικά ο θεσμός του Εκπροσώπου Τύπου στα Ανώτατα Δικαστήρια, τη Γενική Επιτροπεία της Επικρατείας των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, στα Πρωτοδικεία και Εφετεία Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιώς και στις Εισαγγελίες Εφετών και Πρωτοδικών Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιώς καθώς και στα Διοικητικά Πρωτοδικεία και Εφετεία Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιώς.

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε το 2022 το Υπουργείο Δικαιοσύνης «η πρόβλεψη του θεσμού του εκπροσώπου Τύπου στα Δικαστήρια και τις Εισαγγελίες καθίσταται αναγκαία, ώστε να αποσαφηνίζονται δικαστικά ζητήματα για υποθέσεις δημοσίου συμφέροντος και κοινωνικού ενδιαφέροντος».

Πέραν του ότι ο θεσμός δεν επεκτάθηκε – κατά την άποψή μας ατυχώς –  σε όλες τις Εισαγγελίες της χώρας, αλλά περιορίστηκε μόνο στις Εισαγγελίες των μεγάλων δικαστηρίων, είναι κοινός τόπος ότι, συγκριτικά με τα κρατούντα στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ο θεσμός υπολειτουργεί ή παραμένει ακόμα σε πλήρη αδράνεια.

Έχοντας υπόψη τις παραπάνω σκέψεις, η έλλειψη εκπροσώπου Τύπου της Δικαιοσύνης στην υπόθεση της τραγωδίας του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών είναι έκδηλη τα τελευταία δύο χρόνια και γίνεται εντονότερη τις τελευταίες μέρες. Η τραγικότητα της υπόθεσης με την άδικη απώλεια 57 – ως επί το πλείστον – νέων συνανθρώπων μας, σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα της έρευνας, υπενθυμίζουν ότι η δικαιοσύνη οφείλει να διεκδικεί απέναντι στην κοινωνία τη δική της φωνή, το δικό της λόγο και την δική της θεσμική παρουσία. Πολλώ δε μάλλον όταν στην συγκεκριμένη περίπτωση συνυπάρχει η υπόνοια  επιλήψιμων χειρισμών κρατικών οργάνων και κατά συνέπεια η αντικειμενική ενημέρωση σε θεσμικό επίπεδο είναι επιβεβλημένη.

Είναι ανεπίτρεπτο η δικαιοσύνη να παραμένει «βουβή», «άφωνη» και εν τέλει απούσα από την ενημέρωση της κοινής γνώμης, εκχωρώντας de facto την πληροφόρηση στα δημοσιογραφικά μέσα και στους εκάστοτε εκπροσώπους της εκτελεστικής εξουσίας.

H έλλειψη δυνατότητας άρθρωσης αντιλόγου σε περιπτώσεις παραπληροφόρησης, ή σε περιπτώσεις όπου οι χειρισμοί των δικαστικών λειτουργών λοιδορούνται αναίτια, είναι αδικαιολόγητη. Η τυχόν  αντίληψη ότι στην αποστολή της δικαιοσύνης δεν περιλαμβάνεται η ενημέρωση της κοινής γνώμης θα πρέπει να θεωρηθεί με βάση τα ανωτέρω και την ευρωπαϊκή εμπειρία παρωχημένη και απορριπτέα και θα πρέπει να αλλάξει.

Την στιγμή όπου η εμπιστοσύνη στο θεσμό της δικαιοσύνης στη χώρα μας κλυδωνίζεται συθέμελα, η οσμή απόπειρας συγκάλυψης εξαπλώνεται και ελλοχεύει ο κίνδυνος οι λειτουργοί της Δικαιοσύνης να κριθούν κατώτεροι των περιστάσεων, η «ενεργοποίηση» του εκπροσώπου Τύπου της Δικαιοσύνης σύμφωνα με τα πρότυπα και την εμπειρία των άλλων ευρωπαϊκών χωρών είναι επιβεβλημένη .

* Ο κ. Μπίσιας είναι Δικηγόρος Αθηνών, Ελβετίας κ΄ Γερμανίας, μέλος των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών (Δ.Σ.Α.), Zυρίχης, Ελβετίας (ZAV, SAV), Φρανκφούρτης, Γερμανίας  (RAK, DAV)

Διαβάστε επίσης:

ΠΑΣΟΚ: Συντριπτικά τα νέα στοιχεία για τα Τέμπη – Πρόταση δυσπιστίας κατά της «κυβέρνησης της διαφθοράς και της συγκάλυψης»
Θεοδωρικάκος για την υπόθεση των Τεμπών: Αλήθεια και δικαιοσύνη, ναι – Κομματική αξιοποίηση, όχι
Χρυσοχοΐδης: Θα υπάρξουν πλήρεις απαντήσεις για την υπόθεση των Τεμπών