Η εισβολή στην Ουκρανία έθεσε σε κίνηση μία σειρά από σκόπιμες ή αθέλητες εξελίξεις που δεν εξαρτώνται πλέον ούτε καν από την κατάληξη του πολέμου. Οι επιπτώσεις τους θα είναι μακρόχρονες και θεμελιακές.

Όπως έγραψα χθες, τα περί στρατηγικής περικύκλωσης της Ρωσίας είναι στην καλύτερη περίπτωση προφάσεις εν αμαρτίες. Η παρομοίωση με την κρίση της Κούβας έχει μόνο επιφανειακή αξία. Η Ουκρανία δεν έχει τόσο στρατηγική όσο ιδεολογική σημασία για τον Πούτιν. Δεν φοβήθηκε τον κύκλο τη φωτιάς από τους πιθανούς πυραύλους του ΝΑΤΟ. Αυτοί αποτελούν κίνδυνο είτε είναι στην Πολωνία είτε στην Ουκρανία. Ο Πούτιν φοβήθηκε την δημοκρατία που τον περικυκλώνει.

Ο πραγματικός στόχος του είναι η ανατροπή της παγκόσμιας τάξης που δημιουργήθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και άλλαξε μερικώς, κυρίως σε βάρος της μητέρας-πατρίδας του (της ΕΣΣΔ), το 1989-1991.

Στον στόχο αυτόν, θα βρει έναν πρόθυμο, αν και λιγότερο ορμητικό, σύμμαχο στην Κίνα. Οι δύο μεγάλοι αυταρχικοί ηγέτες του κόσμου δεν αποδέχονται το σημερινό σύστημα διεθνούς διακυβέρνησης που βασίζεται στις αρχές της δημοκρατίας, στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην ευημερία.

Πολλοί έτειναν μάλλον να υποβαθμίσουν την κίνηση του Πούτιν να θέσει σε ετοιμότητα τις πυρηνικές δυνάμεις του. Πρόκειται, όμως, για την πιο σοβαρή, την πιο επικίνδυνη πρόκληση που έχει απευθυνθεί προς την ισχύουσα παγκόσμια τάξη. Είναι βέβαιο ότι στα ενδότερα των σοβαρών κυβερνήσεων της Δύσης, η φοβέρα δεν πέρασε απαρατήρητη

Σε όλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι δύο υπερδυνάμεις λειτούργησαν με την λογική της αμοιβαίας καταστροφής: σ’ έναν πυρηνικό πόλεμο θα υπήρχαν μόνο ηττημένοι. Ο Πούτιν δεν δίστασε, όμως, να χτυπήσει τα τύμπανα της χρήσης πυρηνικών όπλων στην προσπάθεια του να διασφαλίσει τα συμφέροντα του σε μία περιφερειακή διαμάχη.

Δεν αποκλείεται ο πόλεμος να μην πηγαίνει όπως τον περίμενε. Είναι επίσης σίγουρο ότι είχε υποεκτιμήσει την δυνατότητα των δημοκρατιών να συσπειρωθούν εναντίο του. Ούτε και είχε διαβλέψει την εκπληκτική πρωτοτυπία των ΗΠΑ να δημοσιοποιούν τις πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών τους προκειμένου να τον εκθέσουν και να σχηματίσουν μέτωπο κοινής γνώμης εναντίον του.

Φοβούμενος τις εξελίξεις αυτές και πιθανώς θεωρώντας ότι η Δύση μπορεί τελικά να αναμιχθεί περισσότερο απ’ ότι υπολόγιζε, ανέβασε το στοίχημα. Στο βάθος, όμως, έστειλε το μήνυμα ότι είναι προετοιμασμένος να τραβήξει το σχοινί.

Στην περίπτωση του Πούτιν, η ιδεολογία στέκεται πάνω από την κοινή λογική, την πολιτική μετριοπάθεια, το άμεσο στρατηγικό ρίσκο. Αυτό τον κάνει απρόβλεπτο –οπότε και πολύ επικίνδυνο.

Στα επόμενα χρόνια, οι εξελίξεις θα είναι συνταρακτικές. Η πολιτική της Γερμανίας απέναντι στην Ρωσία θα αλλάξει—με την σταδιακή μείωση της ενεργειακής εξάρτησης ως το πρώτο θύμα. Η αναβίωση του ΝΑΤΟ έχει ήδη δρομολογηθεί. Η Ευρώπη θα υποχρεωθεί να αποκτήσει αμυντική ισχύ. Οι ΗΠΑ θα πιέσουν προς αυτήν την κατεύθυνση, προκειμένου να αποκτήσουν περισσότερους βαθμούς ελευθερίας  να αντιμετωπίσουν την Κίνα.

Οι τοπικές συγκρούσεις στις Λιβύη, Συρία, Βενεζουέλα, Μυανμάρ, στο Αφγανιστάν, ακόμη και στο μέτωπο Ισραήλ – Παλαιστίνης θα έχουν την τάση να επεκταθούν και να εξελιχθούν εκ νέου σε πόλεμο των αντιπροσώπων των μεγάλων δυνάμεων (proxy wars).

Οι διεθνείς συνθήκες θα τείνουν να μετατραπούν σε παλιόχαρτα. Η συνθήκη για τα πυρηνικά του Ιράν μπορεί από τώρα να θεωρηθεί νεκρή. Νεκρή είναι ήδη η προοπτική της αναθεώρησης της SALT. Στα σκουπίδια έχουν ήδη πεταχτεί το Budapest Memorandum του 1994, το NATO-Russia Foundation Act του 1997, οι συμφωνίες του Minsk, σχεδόν το σύνολο των συμφωνιών για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων.

Σε μεταγενέστερο χρόνο, το ήδη αρκετά αποδυναμωμένος ΟΗΕ επίσης θα αντιμετωπίσει επίθεση. Όταν ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δεν τολμά να διενεργήσει μία επιστημονικά ανεξάρτητη μελέτη για την πηγή του covid, είναι σαφές ότι το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης και οι θεσμοί του είτε θα καμφθούν στις απαιτήσεις του αυταρχικού διδύμου είτε θα περάσουν στον χώρο της απόλυτης αναποτελεσματικότητας.

Ο 21ος αιώνας φέρνει αλλαγές που για πολλούς μάλλον ανήκαν στην σφαίρα της φαντασίας: τεράστιες μεταναστευτικές ροές, πανδημίες, ακραία φυσικά φαινόμενα συνδεόμενα με την κλιματική αλλαγή, κατάρρευση αυτοκρατοριών, ταχύτητα εισαγωγής και εμβέλεια τεχνολογικής προόδου που η κοινωνία δεν μπορεί να απορροφήσει, βαθιές γεωπολιτικές ανατροπές, έντονες προσωπικές αμφισβητήσεις, αβεβαιότητα, φόβο, πείνα, απελπισία.

Ένα πράγμα οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε –αν θέλουμε να επιζήσουμε: το μέλλον δεν είναι προδιαγραμμένο, είτε προ της μία πλευρά είτε προ της άλλη. Και το μέλλον δεν είναι ένα: είναι πολλά.

Διαβάστε επίσης

Καμπάνα αφύπνισης η Ουκρανία για τις δημοκρατίες που κοιμούνται