Δεν νομίζω ότι είναι έκπληξη η σημερινή κατάρρευση των χρηματιστηρίων. Μετά τον ορυμαγδό αυξήσεων των επιτοκίων που έκαναν οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες, η εξέλιξη ήταν αναμενόμενη. Ίσως όχι η έκταση της αλλά πάντως η σημαντική και απότομη πτώση.

Οι οικονομικοί αλλά και πολιτικό-κοινωνικοί παράγοντες που παίζουν είναι πολλοί.

Σε πρώτο επίπεδο υπάρχει η κίνηση κεφαλαίων από τις μετοχές σε ομόλογα, καθώς οι αποδόσεις των δεύτερων αυξάνονται. Σε δεύτερο επίπεδο υπάρχει έτσι κι αλλιώς η φυγή από τις μετοχές διότι τα κέρδη που ανακοινώνονται, ανά τρίμηνο μάλιστα, είναι κατώτερα των προσδοκιών των επενδυτών. Σε τρίτο επίπεδο είναι η προβλεπόμενη ύφεση που αναπόφευκτα θα μειώσει την ζήτηση, οπότε και τα κέρδη, και έτσι οι επενδυτές αναζητούν εναλλακτικές τοποθετήσεις. Σε τέταρτο επίπεδο είναι η συναλλαγματική ισοτιμία, καθώς η πτώση ενός νομίσματος αυξάνει το κόστος των εισαγωγών και εντείνει τον πληθωρισμό – εκτός κι αν η χώρα εφαρμόσει πολιτική ελέγχου τιμών και αμοιβών.

Όλα αυτά είναι γνωστά στους οικονομολόγους, ίσως όχι σε σημαντική μερίδα της κοινωνίας που από περίπου το τέλος της δεκαετίας του 1980 έμαθε ζει σε περιβάλλον που έχει χαρακτηριστεί ως The Great Moderation – δηλαδή περιβάλλον με σχετικά σταθερό (αν και μάλλον χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης) απόλυτα ελεγχόμενο πληθωρισμό και χαμηλή ανεργία (της Ελλάδας εξαιρούμενης).

Η εικόνα έχει αλλάξει δραματικά. Οι ιέρακες της κρατούσας οικονομικής ορθοδοξίας έχουν επικρατήσει: προκειμένου να ελεγχθεί ο πληθωρισμός, η οικονομία θα περάσει σε ύφεση.

Έτσι απλά, με τον μανδύα της επιστημοσύνης, λαμβάνονται αποφάσεις που έχουν συγκεκριμένο ηθικό υπόβαθρο και προσδιορισμένες πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Με ρωτούσε ένας φίλος πριν από λίγες ημέρες πως εκτιμώ την κατάσταση. Η σκέψη του ήταν επικεντρωμένη στην Ελλάδα αλλά είναι διαβαστερός, παρακολουθεί και κατανοεί τις διεθνείς εξελίξεις. Η απάντηση μου ήταν πως στο άμεσο μέλλον τα οικονομικά γεγονότα θα ωχριούν μπροστά στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που θα ξεσπάσουν.

Ζούμε σε μία εποχή όπου οι ανισότητες έχουν διογκωθεί, η τεχνολογία τις εντείνει ακόμη περισσότερο, το κοινωνικό κράτος έχει υποβαθμιστεί. Πολύ απλά δεν υπάρχει αξιόπιστο και αποτελεσματικό δίχτυ ασφάλειας για μεγάλες μάζες της κοινωνίας.

Ταυτόχρονα, η κλιματική αλλαγή επέρχεται με ταχύτατο ρυθμό σε μία παγκόσμια κοινωνία που δεν έχει τις υποδομές να την διαχειριστεί. Αυτό πολλαπλασιάζει τα προβλήματα επιβίωσης μέσα σ’ ένα αφιλόξενο περιβάλλον.

Η γεωπολιτική σύγκρουση είναι κάπως όπως το κερασάκι στην τούρτα, Με την χρήση της ενέργειας ως όπλο, ο πόλεμος έγινε υβριδικός — οπότε και η εξέλιξη του πιο αβέβαιη από ποτέ.

Σ’ αυτόν τον κόσμο λαμβάνεται η απόφαση να αυξηθούν τα επιτόκια. Είναι έξυπνη η έμφαση ότι δίνεται μάχη κατά του πληθωρισμού. Ότι καταβάλλεται προσπάθεια να μην θιγεί το εισόδημα του εργαζομένου. Να μην εγκαθιδρυθούν πληθωριστικές προσδοκίες. Σωστά, αλλά αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη, όπως του Ιανού, είναι το αντίθετο: ότι η οικονομία συνειδητά ρίχνεται στο γκρεμό. Λες και ο εργαζόμενος δεν θα υποφέρει από την ύφεση. Λες και από την στιγμή που οι προσδοκίες ενσωματώθηκαν στα οικονομικά μοντέλα η εκπλήρωση τους δεν ήταν πλέον δεδομένη (self-fulfilling).

Αποφάσεις όπως αυτές που λαμβάνουν σήμερα οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών οδηγούν σε οικονομική εξαθλίωση, η εξαθλίωση φέρνει κοινωνική αναταραχή κι αυτή με την σειρά της καταλήγει στην άνοδο του αυταρχισμού. Τα πρώτα σημάδια έχουν ήδη φανεί –στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, εκεί ακριβώς δηλαδή, που υποτίθεται ότι στέκεται ο φάρος της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Είμαστε στην αρχή της διαδικασίας αλλαγών που θα φτάσουν στα θεμέλια της ανθρώπινης κοινωνίας. Η ομφαλοσκόπηση είναι πλέον όχι πολυτέλεια αλλά έγκλημα. Το σημερινό οικονομικό σύστημα δεν είναι πια βιώσιμο με συνθήκες δημοκρατίας. Οδηγεί σε αλλεπάλληλες κρίσεις, υποβαθμίζει την ανθρώπινη υπόσταση και φέρνει μόνο μισαλλοδοξία και έπαρση.

Διαβάστε επίσης

Ο πραγματικός κίνδυνος για την χώρα