Ξαφνικά, την εβδομάδα πριν τις εκλογές, φούντωσε η συζήτηση για την οικονομία. Ακούγοντας τις θέσεις των κομμάτων στα διάφορα τηλεοπτικά παράθυρα και διαβάζοντας τις μάλλον πενιχρές γραπτές περιγραφές, μου ήρθε κατά νου η φράση που φέρεται να έχει αρθρώσει ο Mark Twain. Ερωτηθείς την γνώμη του για τη νέα επιστήμη της στατιστικής αναφέρεται ότι απάντησε «Lies, Lies and Damn Lies”. Στην ουσία όλα τα κόμματα χρησιμοποιούν τα ίδια στοιχεία δίνοντας, όμως, διαφορετική ερμηνεία για το τι περιγράφουν και διαφορετική διάσταση για το τι προμηνύουν.

Υπάρχουν, κατά την άποψη μου, τέσσερα βασικά θέματα.

Πρώτο θέμα, η δημοσιονομική εκτροπή που ανέδειξαν, ο καθένας με τον τρόπο του, οι κκ. Γιάννης Στουρνάρας και Αλέκος Παπαδόπουλος.  Γνωρίζοντας πολύ καλά και οι δύο πόσο επιρρεπής είναι η χώρα να ξεφεύγουν οι δημόσιες δαπάνες  στις περίοδο των εκλογών, και ταυτόχρονα φοβούμενοι τον εθισμό των πολιτών στις επιδοτήσεις, προειδοποίησαν να μην γίνουν τα χειρότερα.

Άλλες ερμηνείες που ακούστηκαν θεωρώ ότι στηρίζονται περισσότερο στις κομματικές επιταγές και λιγότερο στην ερμηνεία των προθέσεων των δύο δημόσιων προσώπων. Θεωρητικά, οι υποψήφιοι ταγοί άκουσαν, ζύγισαν και κατάλαβαν. Αν είναι ελλιπής η κατανόηση τους θα φανεί πολύ σύντομα μετά τις εκλογές.

Δεύτερο θέμα, οι εξωγενείς παράγοντες που νομοτελειακά επηρεάζουν τα όσα συμβαίνουν και θα συμβούν και στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι είναι ανεξέλεγκτοι, σε βαθμό που όλες οι κυβερνήσεις αισθάνονται ανίσχυρες. Το μόνο που μπορεί να γίνει είναι η προετοιμασία με την ελπίδα πως έτσι θα περιοριστεί η ζημιά.

Η κλιματική αλλαγή, οι γεωπολιτικές ισορροπίες και η χρηματοπιστωτική κρίση είναι οι τρεις άξονες που καθορίζουν την μορφή των παρεμβάσεων που οφείλει να ακολουθήσει όποια κυβέρνηση σέβεται τον εαυτό της, όποια διοίκηση έχει κατά νου το ωφέλιμο για τους πολίτες. Αν το κράτος επιτρέπει, π.χ., να κτίζονται ξενοδοχεία πάνω στον αιγιαλό, τότε είναι κράτος άξιο της δύσμοιρης τύχης του.

Τρίτο θέμα, το μοντέλο ανάπτυξης. πρόκειται για παλιά ιστορία που έχει αφάνταστα ταλαιπωρήσει την χώρα. Θα τονίσω ότι η αναδιάρθρωση παραγωγής που οδηγεί σε αύξηση παραγωγής και εξαγωγών δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά αλλαγή μοντέλου. Στην πράξη, στην Ελλάδα, είδαμε αυτά τα αποτελέσματα διότι λειτουργήσαμε το υπάρχων μοντέλο αποδοτικά.

Θεωρώ ότι οι συζητήσεις που γίνονται είναι συχνά εκτός πραγματικότητας. Ιστορικά, αφού δοκιμάσαμε την στρεβλή για την Ελλάδα πορεία της βαριάς βιομηχανίας, πέσαμε στην παγίδα του φτωχού τουρισμού και του real estate. Αρνούμαστε να δούμε την πραγματικότητα που με μεγάλη διορατικότητα περιέγραψε ο Κυριάκος Βαρβαρέσος, τονίζοντας ότι η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να στηριχτεί σε τρεις πυλώνες: την ελαφρά βιομηχανία, την γεωργία και τον τουρισμό.

Ο τουρισμός ήδη κάνει πολλά βήματα αναβάθμισης (up market). Οι άλλοι δύο πυλώνες, όμως, απαιτούν βαθιά κατανόηση των προβλημάτων, λύσεις ολιστικής μορφής, αποτελεσματική διοίκηση και σαφή πολιτική βούληση. Η εξάρτηση από το real estate έχει ημερομηνία λήξης. Η αγνόηση της θα επιφέρει πολλά δεινά στην Ελλάδα: από χρεοκοπίες μέχρι άνοδο της ανεργίας.

Τέταρτο θέμα, η αναγνώριση ότι πίσω από τα νούμερα μετρά η καθημερινότητα. Η απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει δίνοντας προτεραιότητα στην οικονομία δεν ελέγχεται διότι η πανδημία και η Τουρκία της καθόρισαν την πορεία. Όλα τα κόμματα συμφωνούν με τον στόχο «υγεία-παιδεία-δικαιοσύνη» — αρκεί να θυμηθούν ότι παραλλαγές του ακούγονται από το 1953! Τα λόγια δεν επαρκούν πια. Ο λαός θα τιμωρήσει αυστηρά όποιο κόμμα, όποια κυβέρνηση, το αγνοήσει ξανά.

Δυστυχώς, η προεκλογική περίοδος δεν έκανε κανένα πολίτη πιο σοφό. Κι αυτό διότι κόμματα και υποψήφιοι είναι ένοχοι της ύβρις. Η Ελληνική Λύση που μιλά σαν να κυβερνά. Ο ΜΕΡΑ25 που μιλά σαν να έχει κυβερνήσει με επιτυχία. Το ΚΚΕ σαν να έχει ήδη την εξουσία. Ο ΣΥΡΙΖΑ με αλαζονεία, λες και δεν κυβέρνησε με σειρά τραγικών λαθών. Η Ν.Δ. σαν να έχει την κυβέρνηση εξασφαλισμένη—αλλά οφείλω να πω με πολύ λιγότερη έπαρση σε σύγκριση με τα άλλα κόμματα.

Οι αντιφάσεις της αντιπολίτευσης είναι σαφείς. Το μεν ΠΑΣΟΚ διότι με απόλυτη έλλειψη ρεαλισμού εγκλωβίστηκε στις υποκλοπές και στο πρόσωπο του μελλοντικού πρωθυπουργού. Ο δε ΣΥΡΙΖΑ με τις αλλεπάλληλες  οβιδιακές μεταμορφώσεις ως προς την μορφή της συμμαχικής κυβέρνησης.

Στο τέλος-τέλος, όμως, το θέμα είναι ένα: η αξιοπιστία.