Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα (ΠΚ), οι κακουργηματικές πράξεις, ακόμα και οι πλέον αποτρόπαιες και ειδεχθείς, υπόκεινται ανεξαιρέτως σε παραγραφή.

Η θλιβερή επικαιρότητα των τελευταίων εβδομάδων με επίκεντρο την αποκάλυψη υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και ενηλίκων καταδεικνύει ότι το  κοινό περί δικαίου αίσθημα δοκιμάζεται εντόνως όταν οι δράστες παραμένουν ατιμώρητοι λόγω παραγραφής.

Υπό το πρίσμα αυτό, το ζήτημα του ακαταδίωκτου των εγκλημάτων ιδιαίτερης ηθικής απαξίας πυροδοτεί ευλόγως το δημόσιο διάλογο περί αναγκαιότητας επιμήκυνσης των χρόνων παραγραφής ή ακόμα και θέσπισης του απαράγραπτου ορισμένων εγκλημάτων, με κριτήριο την βαρύτητά τους.

Ο θεσμός της παραγραφής των αξιοποίνων πράξεων είναι γνωστός ήδη από το ρωμαϊκό δίκαιο και αναμφίβολα αποτελεί κατάκτηση του νομικού μας πολιτισμού.

Εντούτοις, από την ενδεικτική παράθεση συγκριτικών στοιχείων από άλλα δικαιϊκά συστήματα   διαπιστώνεται ότι η παραγραφή δεν μπορεί να συνιστά απαρέγκλιτο κανόνα για το σύνολο των εγκλημάτων.

Η σθεναρή βούληση της Πολιτείας να αποτρέπει την ατιμωρησία των σεξουαλικών εγκλημάτων με ανήλικα θύματα, φαίνεται να σταθμίζεται σε κάποιες χώρες διαφορετικά και εν τέλει να υπερέχει των επιχειρημάτων που συνηγορούν υπέρ της παραγραφής.

Ο δικαιοπολιτικός στόχος της αντιμετώπισης του φαινομένου του ακαταδίωκτου των ως άνω (καθώς και συναφών) αδικημάτων θα μπορούσε να επιτευχθεί  – όπως συνάγεται από τις ακόλουθες παρατηρήσεις – είτε με τη θέσπιση του απαράγραπτου, είτε με την επιμήκυνση των χρόνων της παραγραφής, είτε με την μεταφορά τής έναρξης του χρόνου της αρκετά έτη μετά την ενηλικίωση του θύματος.

1. Το απαράγραπτο των αδικημάτων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στην Ελβετία

Στις 30. Νοεμβρίου του 2008 διεξήχθη στην Ελβετία δημοψήφισμα, με το οποίο οι Ελβετοί πολίτες ζήτησαν να συμπεριληφθεί στο Σύνταγμα της χώρας τους διάταξη, σύμφωνα με την οποία τα εγκλήματα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών της προεφηβικής ηλικίας δεν θα υποπίπτουν σε παραγραφή.

Αφορμή του δημοψηφίσματος ήταν η αποκάλυψη την εποχή εκείνη μεγάλου αριθμού υποθέσεων παιδεραστίας, οι δράστες των οποίων δεν μπορούσαν να διωχθούν λόγω συμπλήρωσης του χρόνου παραγραφής.

Οι Ελβετοί πολίτες υπερψήφισαν στο δημοψήφισμα τη θέσπιση του απαράγραπτου.

Έκτοτε συμπεριελήφθη στο ελβετικό Σύνταγμα διάταξη (άρθρο 123 β ελβετ. Σ), η οποία ορίζει επί λέξει: «Οι γενετήσιες πράξεις με παιδιά της προεφηβικής ηλικίας όπως επίσης και οι επιβληθείσες ποινές για τις πράξεις αυτές δεν παραγράφονται».

Από την 1^η Ιανουαρίου 2013 και εντεύθεν ο ελβετικός Ποινικός Κώδικας (ΠΚ) προβλέπει ότι οι γενετήσιες πράξεις με παιδιά, ο βιασμός παιδιών, η κατάχρηση ανικάνου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη και η κατάχρηση σε γενετήσια πράξη δεν παραγράφονται, όταν στρέφονται κατά παιδιών, τα οποία δεν έχουν συμπληρώσει τα 12 έτη (άρθρο 101 παρ.1 εδ. ε λβ. ΠΚ).

Η παραγραφή στον ελβετικό ΠΚ για τις λοιπές πράξεις κατά ανηλίκων αρχίζει με την συμπλήρωση του 25^ου έτους ηλικίας του παθόντος και ο χρόνος παραγραφής τους είναι 15 έτη. Σε περίπτωση δε που επέλθει θάνατος, η παραγραφή επέρχεται σε 30 χρόνια.

2. Απαράγραπτες πράξεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και ζητήματα παραγραφής κατά το αυστριακό και γερμανικό δίκαιο

2.1       Στον αυστριακό ΠΚ (άρθρα 207 παρ. 3 και 57 παρ. 1) συναντούμε επίσης το απαράγραπτο της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, όταν από αυτήν επέλθει ο θάνατος του θύματος, ενώ από τον Ιούλιο του 2009 για τις υπόλοιπες πράξεις κατά της γενετήσιας αυτοδιάθεσης με παθόντες ανήλικους, η παραγραφή άρχεται με την συμπλήρωση του 28^ου έτους ηλικίας του θύματος. Σημειωτέον, ότι σύμφωνα με τον αυστριακό ΠΚ οι πράξεις που τιμωρούνται με ισόβια κάθειρξη ή ποινές φυλάκισης από 10 έως 20 χρόνια δεν παραγράφονται (άρθρο 57 παρ. 1 αυστρ. ΠΚ).

2.2       Ο γερμανικός ΠΚ προβλέπει 30ετή παραγραφή, εφόσον από την σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών, το βιασμό τους κλπ. επέλθει θάνατος (άρθρα 176 β και 78 παρ. 3 περ. 1 γερμ. ΠΚ), και 20ετή για τις περαιτέρω επιβαρυντικές περιπτώσεις των συναφών αδικημάτων. Αξιοσημείωτο δε είναι, ότι από το 1994 ο χρόνος παραγραφής των αδικημάτων κατά της γενετήσιας αυτοδιάθεσης αρχίζει με τη συμπλήρωση του 30^ου έτους ηλικίας του παθόντος (άρθρο 78b παρ. 1 περ. 1 γερμ. ΠΚ), σε αντίθεση με το 18^ο έτος που ορίζεται αντίστοιχα στον ελληνικό ΠΚ (άρθρο 113 παρ. 4 ΠΚ).

3. Tο απαράγραπτο των εγκλημάτων στις χώρες του common law

Σε αντίθεση με τα δικαιϊκά συστήματα του ηπειρωτικού δικαίου, το Ηνωμένο Βασίλειο[i] και άλλες χώρες του common law (Αυστραλία, Καναδάς, καθώς και αρκετές Πολιτείες των Η.Π.Α.) δέχονται ως κανόνα το απαράγραπτο των σοβαρών αδικημάτων. Ειδικά για τα εγκλήματα σεξουαλικής κακοποίησης (ανηλίκων και ενηλίκων), προβλέπεται ρητώς ότι αυτά δεν υποπίπτουν σε παραγραφή.

4. Διαπιστώσεις – συμπεράσματα

Δεσπόζουσα θέση στην ιεραρχία των πλέον ειδεχθών και αποτρόπαιων εγκλημάτων  που εξευτελίζουν την ανθρώπινη φύση και εκφεύγουν της σφαίρας της συνήθους παραβατικής συμπεριφοράς είναι η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών[ii].

Πρόκειται για πράξεις, οι οποίες λόγω της ιδιαίτερης επικινδυνότητας των δραστών (παιδεραστών[iii]) για το κοινωνικό σύνολο, του νεαρού της ηλικίας και των σοβαρότατων συνεπειών για την ψυχική και σεξουαλική υγεία των θυμάτων, χρήζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης.

Η Πολιτεία έχει την υποχρέωση να διαμορφώσει το πλέον ενδεδειγμένο νομικό πλαίσιο ώστε να ενθαρρύνεται η αποκάλυψη των πράξεων αυτών, να διευκολύνεται η δίωξή τους και η παραδειγματική τιμωρία του δράστη.

Από τις  ανωτέρω συνοπτικές δικαιοσυγκριτικές επισημάνσεις διαπιστώνεται η σθεναρή βούληση ορισμένων χωρών να εμποδίσουν την ατιμωρησία της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών με πρόσκομμα την παραγραφή.

Η επιμήκυνση του χρόνου παραγραφής, η έναρξή της τουλάχιστον μετά το 30^ο έτος ηλικίας του θύματος, ή ακόμα και η κήρυξη ορισμένων εγκλημάτων ως απαράγραπτων, αποτελούν ενδεδειγμένα εργαλεία για την πάταξη του νοσηρού φαινομένου της παιδεραστίας.

Οι ισχύουσες διατάξεις του ελληνικού ΠΚ περί παραγραφής χρήζουν άμεσης βελτίωσης στο σύνολό τους, καθώς, σε σχέση με τα οριζόμενα στις χώρες που προαναφέρθηκαν, υστερούν στην καθοριστική αποτροπή της ατιμωρησίας.

Η ελληνική κοινωνία αναμένει, ενόψει και των προσφάτων εξαγγελιών περί σχετικών τροποποιήσεων του ΠΚ, τις κατάλληλες νομοθετικές παρεμβάσεις έτσι ώστε οι δράστες των εν θέματι αδικημάτων να παραπέμπονται ανεξαιρέτως σε δίκη και να λογοδοτούν για τις πράξεις τους.

[i] Sexual Offences Act 2003, 2003 CHAPTER 42, Disapplication of time limit for complaints; Section 127 of the Magistrates’ Courts Act 1980 (time limits) does not apply to a complaint under any provision of this Part.

[ii] Σύμφωνα με την Οδηγία 2011/93 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13.12.2011 σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, ορίζεται ως «παιδί» κάθε πρόσωπο κάτω των 18 ετών

[iii] αυτός που επιδιώκει ασελγώς και βρίσκεται σε σεξουαλική επαφή με παιδιά, (https://el.wiktionary.org/wiki/%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%82

 * Ο ΗΛΙΑΣ Σ. ΜΠΙΣΙΑΣ, είναι  Δρ. Νομικής του  Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, Mέλος των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών (Δ.Σ.Α.), Zυρίχης, Ελβετίας (ZAV, SAV), Φρανκφούρτης, Γερμανίας  (FAV, DAV)