Ότι η Ε.Ε. εξελίσσεται και προοδεύει μέσω κρίσεων είναι πλέον κοινοτυπία. Είναι, όμως, και η πραγματικότητα. Σοφά είχε διαγνώσει την μάχη ανάμεσα στον εθνικισμό και τον ευρωπαϊσμό ο Μιτεράν, διορατικά είχε προείδη ότι η πορεία θα ήταν σταδιακή, ρεαλιστική είχε υποδείξει τον νικητή.

Τα γράφω αυτά, με επίγνωση ότι η Ε.Ε. αντιμετωπίζει έλλειμμα δημοκρατίας. ΄Ένα θαυμάσιο βιβλίο της Vivian Schmidt τιτλοφορούμενο “Europe’s Crisis of Legitimacy: Governing by Rules and Ruling by Numbers” αναδεικνύει όλα τα συναφή προβλήματα με σαφήνεια. Για πολλούς, το Qatargate αποτελεί απόδειξη ότι η Ε.Ε. είναι σε κρίση. Για μερικούς ιδιαίτερα απαισιόδοξους βρίσκεται στην θέση του πυγμάχου που έχει στριμωχτεί στα σχοινιά. Για ολίγους, κυρίως αντιευρωπαϊστές, η Ένωση πνέει τον επιθανάτιο ρόγχο της.

Αυτές οι θέσεις μου θυμίζουν την περίφημη απάντηση που έδωσε ο Μark Twain, όταν ρωτήθηκε από έναν δημοσιογράφο αν αλήθευαν οι πληροφορίες ότι ήταν πάμπτωχος και στα πρόθυρα του θανάτου: «…πληροφορήθηκα από έγκυρες πηγές ότι ήμουν νεκρός… Η αναφορά στον θάνατο μου αποτελεί υπερβολή.»

Αναπόφευκτα η Ε.Ε. μπορεί να προχωρήσει μόνο μέσα από κρίσεις. Διότι, μόνο οι κρίσεις μπορούν να πείσουν τα κράτη-έθνη να αποχωριστούν αρμοδιότητες και να τις εκχωρήσουν σε μία υπερεθνική οντότητα. την οποία τελικά είτε δεν ελέγχουν είτε την ελέγχουν μέσω της αρνησικυρίας.

Συχνά ξεχνάμε ότι η Ε.Ε. γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ότι ξεκίνησε δειλά, προσεκτικά, περιορισμένα, με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, δηλαδή με τον έλεγχο των τότε δύο κύριων πρώτων υλών της πολεμικής βιομηχανίας. Την Συνθήκη του Παρισιού που την έθετε σε ισχύ υπέγραψαν μόλις έξη κράτη. Σήμερα, η Ε.Ε. αριθμεί 27.

Η συζήτηση αν το Qatargate αποτελεί ένδειξη συστημικής διαφθοράς ή είναι απλά ένα σάπιο μήλο μέσα σε βαρέλι από υγιή, είναι παραπλανητική. Η διαφθορά πάντα υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει – όποιο νόμο, κανονισμό, απόφαση κι αν σοφιστεί ο πιο έξυπνος άνθρωπος στον κόσμο. Σημασία έχει αν λειτουργούν οι θεσμοί. Αν είναι ανθεκτικοί. Κι αν οι αποφάσεις τους είναι σεβαστές και εκτελεστές.

Η ιστορία του Qatargate δείχνει ότι οι θεσμοί λειτουργούν. Η πορεία των γεγονότων υποδεικνύει ότι είναι ανθεκτικοί. Η εμπειρία γεννά βάσιμες υπόνοιες ότι οι αποφάσεις θα είναι αυστηρές και θα εφαρμοστούν.

Το Qatargate δεν αποτελεί απόδειξη μιας Ευρώπης που καταρρέει, αλλά μίας Ευρώπης που έχει σταδιακά αποκτήσει θεσμούς. Κι ας μην βιαστεί κάποιος να μου πει ότι δεν είναι η Ευρώπη αλλά το Βέλγιο, διότι αυτή η καθαρά εθνοκεντρική προσέγγιση είναι ακριβώς που παραβλέπει ότι το Βέλγιο είναι η Ευρώπη—όπως είναι η Ελλάδα, η Γαλλία, το κάθε κράτος-μέλος.

Δεν γνωρίζουμε αν η OLAF είχε εμπλοκή. Αν ναι, τόσο το καλύτερο. Αν όχι, ευκαιρία να ερευνηθεί το θέμα της συνεργασίας της με τις εθνικές μυστικές υπηρεσίες. Να αναζητηθούν πρακτικοί τρόποι αναβάθμισης της αποτελεσματικότητας της. Να επεκταθεί η εμβέλεια της.

Το Qatargate αποτελεί μία μοναδική ευκαιρία  για την Ε.Ε. να αποδείξει ότι εξελίσσεται με βάση την δημοκρατία—τους θεσμούς της και τις διαδικασίες της, με την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών της. Μαζί με την Ουκρανία, η Ε.Ε. θα δοκιμαστεί σκληρά. Αλλά, γι’ αυτήν ισχύει η φράση των οικονομικών «too big to fail”.

Διαβάστε επίσης

Νίκος Ανδρουλάκης: Η ματαιοδοξία και η σύγχρονη Ιωάννα της Λωρραίνης