Αφορμή μου δίνει πρόσφατο άρθρο του κ. Γιώργου Καραμανώλη για την «Διαύγεια». Ο συγγραφέας ανήκε στην ομάδα που εργάστηκε για την μεγάλη αυτή μεταρρύθμιση του Γιώργου Παπανδρέου, που αποτελεί τομή στην λειτουργία της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Σε εποχή όπου οι λέξεις «ανοιχτά δεδομένα» και «διαβούλευση πολιτών» ήταν λίγο γνωστές και ακόμη λιγότερο απασχολούσαν την κοινωνία, ένα μικρό αλλά αφοσιωμένο γκρουπ, δημιούργησε ένα μηχανισμό άντλησης και αποθήκευσης πληροφόρησης από το σύνολο του δημόσιου τομέα, ταυτόχρονα πετυχαίνοντας μεγαλύτερη διαφάνεια στις αποφάσεις και πράξεις του κράτους.

Όπως όλες οι μεταρρυθμίσεις, όμως, έτσι και η «Διαύγεια» χρειάζεται να εξελιχθεί. Ορθά ο κ. Καραμανώλης το επισημαίνει, αφήνοντας την εντύπωση ότι η αναβάθμιση αφορά πρωταρχικά το εύρος της κάλυψης. Θα υποστήριζα ότι η αναβάθμιση της Διαύγειας ειδικά και με την χρήση τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί να την μετατρέψει σ’ ένα αποτελεσματικό εργαλείο ουσιαστικής διαβούλευσης αλλά και ουσιαστικής σύνδεσης του πολίτη με το κράτος.

Θα ξεκινήσω με την διαπίστωση πολλών παρατηρητών της δημόσιας ζωής, πως το βασικό πρόβλημα της δημοκρατίας σήμερα είναι ότι η εμπιστοσύνη του πολίτη προς το κράτος σε όλες του τις εκφάνσεις έχει κλονιστεί. Ο πολίτης αισθάνεται ότι το κράτος δεν τον ακούει: ούτε το κοινοβούλιο, ούτε η εκτελεστική εξουσία, ούτε η διοίκηση.

Η Διαύγεια αναρτά αποφάσεις. Ο πολίτης μπορεί να τις διαβάσει. Και ίσως να καταθέσει τις απόψεις του. Μετά; Τι συμβαίνει; Η σύντομη απάντηση είναι «τίποτα». Αναρωτιέμαι αν γινόταν μία μελέτη θα πρόκυπτε έστω κάποια ένδειξη ότι  με το διάβασμα (δηλαδή με την ενημέρωση) οι απόψεις του πολίτη λήφθηκαν υπόψη; Ότι κάποια από τις αποφάσεις άλλαξε;

Φοβάμαι πως δεν θα είχαμε ούτε ένα παράδειγμα.

Η πραγματική αναβάθμιση της Διαύγειας θα όφειλε να επικεντρωθεί πρωταρχικά (μετά από την κατάλληλη «εκπαίδευσή» τους) στην εισαγωγή λογαρίθμων που (με μεγάλη απλούστευση) θα έδιναν τις εξής δυνατότητες, αντλώντας από τα «ανοιχτά δεδομένα» που ήδη υπάρχουν και ενσωματώνοντας κάθε νέο που αναρτάται καθημερινά (πάνω από 21.000 την ημέρα):

• Την ταξινόμηση όλων των αποφάσεων ανάλογα π.χ. με το θέμα και την μορφή τους (και άλλα κριτήρια προφανώς), την επισήμανση πιθανών αντιθέσεων και την επίλυση τους με την χρήση της θεωρίας των επίλύσης συγκρούσεων (conflict resolution).
• Την αντίστοιχη διαδικασία για όλες τις απόψεις/παρατηρήσεις των πολιτών—με την πρόσθετη ποιοτική διάσταση όπου θα είναι σαφής η διαδικασία με την οποία μία συγκεκριμένη άποψη έχει πιθανώς επηρεάσει άλλες.
• Την εξαγωγή τελικών συμπερασμάτων ως προς τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στις αποφάσεις με βάση πάντα τις απόψεις των πολιτών.

Πάλι με απλά λόγια, η Διαύγεια μπορεί να μετατραπεί από μία αποθήκευση δεδομένων σε εργαλείο εκμετάλλευσης τους μέσω της διαβούλευσης με τους πολίτες. Να επεκταθεί, δηλαδή, ως ένα εργαλείο «διαβουλευτικής δημοκρατίας» (deliberative democracy).

Ένα συγκροτημένο κράτος μπορεί να έχει τότε τους μηχανισμούς όπου το συμπέρασμα των απόψεων των πολιτών θα ενσωματώνεται στις αποφάσεις, αλλάζοντας τες ανάλογα. Κι αν το κράτος δεν θέλει να τις λάβει υπόψη του και δεν θέλει να πράξει αυτό που οι πολίτες ζητούν, τότε θα οφείλει να αιτιολογήσει την απόφαση του.

Είναι σαφές ότι το κρίσιμο θέμα είναι ο αριθμός των πολιτών που θα ασχοληθούν. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου ψηφιακής διακυβέρνησης στην Διαύγεια είναι αναρτημένες 52,3 εκατ. πράξεις, από περίπου 5200 φορείς με περίπου 128.000 εγγεγραμμένους  χρήστες. Το μέγεθος είναι ήδη μεγάλο, αλλά σημασία έχει πως οι χρήστες χειρίζονται την Διαύγεια.

Στο σημείο αυτό, η ενημέρωση των πολιτών για τις δυνατότητες που θα παρέχει το νέο εργαλείο σε συνδυασμό με την δημοσίευση απτών παραδειγμάτων όπου η γνώμη των πολιτών υπερίσχυσε αυτής της διοίκησης και του κράτους, θα αποτελούσε το καλύτερο και πιο αποτελεσματικό κίνητρο για την ενασχόληση του πολίτη με τα κοινά.

Διαβάστε επίσης

Είναι το χρέος, το χρέος πάντα