Το κυριότερο πρόβλημα με την απόφαση του εισαγγελέα Καρίμ Καν να ζητήσει την σύλληψη του Ισραηλινού πρωθυπουργού και του ηγέτη της Χαμάς είναι ότι σε μία επικίνδυνη φάση όπου ήδη τρέμουν τα θεμέλιά του, ο θεσμός του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) θα προστεθεί στην μακρά λίστα των άλλων επίσης αναποτελεσματικών θεσμών του παγκόσμιου συστήματος διακυβέρνησης.
Στην ουσία ο εισαγγελέας αιτήθηκε την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης. Το αίτημα θα κρίνουν προ-δικαστικά τρεις δικαστές (από την Ρουμανία, το Μεξικό και το Μπενίν). Μπορεί να το απορρίψουν ή να το δεχτούν. Στην δεύτερη περίπτωση θα προσδιοριστεί επίσημα η μορφή του εγκλήματος, καθώς το ΔΠΔ έχει αρμοδιότητα για τέσσερις κατηγορίες εγκλημάτων: γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα επιθετικότητας (aggression). Τρόπος εκτέλεσης του εντάλματος δεν υπάρχει. Θεωρητικά, αν ένας κατηγορούμενος ταξιδέψει σε μία από τις 124 χώρες που έχουν υπογράψει και επικυρώσει το Καταστατικό, μπορεί να συλληφθεί. Ουδείς, βέβαια, γνωρίζει ποιες είναι οι χώρες που δεν υπέγραψαν το Καταστατικό της Ρώμης το 1998 με το οποίο ιδρύθηκε το ΔΠΔ. Εξάλλου, είχαν τότε παρευρεθεί συνολικά 161 χώρες, και έκτοτε πέρα από τις ανωτέρω 121, 31 κράτη έχουν συνυπογράψει αλλά δεν έχουν κυρώσει το Καταστατικό.
Από την ίδρυση του, λοιπόν, το Δικαστήριο αποτελεί έναν «αδύναμο» θεσμό. Μπορεί να κρίνεται ως μία αναγκαία θεσμική συμπλήρωση του Διεθνούς Δικαστηρίου (International Court of Justice) αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι του έχουν δοθεί τα μέσα που θα διασφαλίζουν την αποτελεσματικότητά του. Δύσκολα μπορεί φανταστεί κανείς σκηνή με σύλληψη του Νετανιάχου, πολύ περισσότερο αντίστοιχη με τον Σινουάρ.
Ο Karim Khan μπορεί να διακατέχεται από ένα έντονο πνεύμα δικαίου. Ή, μπορεί να επιδιώκει προσωπική προβολή. Αλλά, όταν όλοι σχεδόν οι θεσμοί και τα όργανα που συνδυαστικά αποτελούν το μεταπολεμικό παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης αμφισβητούνται, μία χειρονομία που πέρα από τον εντυπωσιασμό της ουσιαστικά αναδεικνύει την έλλειψη ισχύος, απλά αποτελεί μία ακόμη βόμβα στα θεμέλια του συστήματος.
Στους πολέμους οι νικητές γράφουν την ιστορία. Μετά τον Β΄ Π.Π. η Δύση επιχείρησε να ιδρύσει ένα πολυμερές σύστημα (multilateralism). Σήμερα, όμως, οι θεσμοί που ιδρύθηκαν από το 1945 και μετά θεωρούνται από πολλά κράτη πως εξυπηρετούν αποκλειστικά και μόνο τα συμφέροντα της Δύσης και αντιμετωπίζονται κατ’ ελάχιστον με σκεπτικισμό, κατά μέγιστο με εχθρότητα. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κατηγορείται για τεχνική ανεπάρκεια (παράδειγμα το περίφημο θέμα των πολλαπλασιαστών με την Ελλάδα) και, κυρίως, για παντελή έλλειψη αναγνώρισης των κοινωνικών επιπτώσεων που έχουν οι προτεινόμενες λύσεις του. Ο αδελφός -θεσμός, η Παγκόσμια Τράπεζα, θεωρείται ως όργανο της Δύσης—οπότε έχουν ήδη κινηθεί οι διαδικασίες για την ίδρυση αντίστοιχων θεσμών που δεν εξαρτώνται από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Ο ΟΗΕ ήδη θεωρείται αναποτελεσματικός, καθώς έχει αποτύχει στον διαμεσολαβητικό του ρόλο ως ειρηνοποιός – με την έννοια πως δεν εμποδίζει την έναρξη πολέμων και ελάχιστα συνεισφέρει στην κατάπαυσή τους. Οι αντιρρήσεις επικεντρώνονται, επιπλέον, τόσο στην σύνθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας—ότι δεν είναι πλέον αντιπροσωπευτική της ισχύος των κρατών — όσο και στις αρμοδιότητες του—όπου το δικαίωμα της αρνησικυρίας θέτει στο απυρόβλητο τα πέντε μόνιμα μέλη του.
Το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών δονείται από την χρήση των κυρώσεων. Το ΝΑΤΟ αναβίωσε μόνο χάρις στον Πούτιν και την Ουκρανία. Ο ΟΟΣΑ έχει εξελιχθεί σ’ ένα καθαρά τεχνοκρατικό- συμβουλευτικό όργανο η επιρροή του οποίου βαίνει μειούμενη ειδικά όσον αφορά την ελευθερία του εμπορίου και τις προτάσεις του για τον σχεδιασμό οικονομικής πολιτικής. Και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου έχει πλήρως αποτύχει στον έλεγχο του προστατευτισμού.
Ο εθνικισμός, είτε με την μορφή του Σωβινισμού, είτε με αυτήν της οικονομικής ανεξαρτησίας εξαπλώνεται. Οι γεωπολιτικές συγκρούσεις έχουν αναβιώσει. Συνολικά το σύστημα χάνει τα στηρίγματά του – και μία από τις πιο βάσιμες κριτικές εναντίον του είναι ότι δεν έχει μέσα επιβολής των αποφάσεων του (enforcement mechanisms).
Σ’ αυτό το πλαίσιο, ζηλεύοντας ίσως την περιορισμένη αλλά αποδεδειγμένη ισχύ του Δ.Δ. της Χάγης (γείτονες είναι εξάλλου) έρχεται ο Καρίμ Καν με μία άστοχη ενέργεια του να επιβεβαιώσει τους αυστηρότερους κριτές του συστήματος, να ενισχύσει τις διασπαστικές τάσεις, να σπείρει νέα ζιζάνια διχόνοιας.
Ζήτω η παγκόσμια γραφειοκρατία.
Διαβάστε επίσης
Γιατί ο Μητσοτάκης ορθά ζήτησε ευρωπαϊκό κανονισμό για τις πολυεθνικές