Αναζητείται ο επόμενος διαστημικός τουρίστας… Ο Χάρης Κοκκώσης, ο Πάρις Τσάρτας, η Ελευθερία Γκρίμπα στη μελέτη Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού, Ζήτηση και προσφορά νέων προϊόντων τουρισμού (εκδ. Κριτική, 2020) αποκαλύπτουν τις αέναες μεταμορφώσεις της τουριστικής βιομηχανίας.

Κάποια ψήγματα τουρισμού γκολφ μπορεί να υπάρχουν ήδη στην Ελλάδα αλλά σε τί βαθμό μέλλει ο τομέας να αναπτυχθεί; Το ίδιο ερώτημα βέβαια ισχύει και για τον τουρισμό Καζίνο (ξεκίνησε το 1960-61 με τη Ρόδο και την Κέρκυρα και δέκα χρόνια αργότερα στην Πάρνηθα).

Ποιος κατέχει τη συνολική εικόνα για όλα τα υποπροϊόντα στον τουρισμό στη φύση και στην ύπαιθρο; Για τον τουρισμό της περιπέτειας ή τον πολιτισμικό, γαστρονομικό, οινικό ή ακόμη και τον θρησκευτικό τουρισμό; Για τη βιομηχανία που απευθύνεται στα άτομα με ειδικές ανάγκες (ενώ για την τρίτη ηλικία ήδη εξαπλώνεται ραγδαία);

Μαζί με την αύξηση των Ειδικών και Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού (ΕΕΜΤ) πληθαίνουν και τα βιβλία γύρω από το θέμα. Συνήθως όμως εστιάζουν σε γνώριμα πεδία όπως ο οικοτουρισμός, ο αγροτουρισμός και πιο τελευταία ο αθλητικός ή ο θρησκευτικός τουρισμός.

Λίγες μελέτες ωστόσο μέχρι σήμερα έχουν υιοθετήσει την ολιστική και οριζόντια διεπιστημονική προσέγγιση που συλλαμβάνει τις διάφορετικές και εφαπτόμενες συνειστώσες του πολύπτυχου ζητήματος.

Παρότι οι ΕΕΜΤ αποτελούν μεγάλο και δυναμικό τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας, εμφανίζονται διαρκώς καινοφανή προϊόντα και υπηρεσίες. Ο κατάλογος μακραίνει και η βιβλιογραφία ακολουθεί ασθμαίνοντας. Για παράδειγμα, ο αθλητικός τουρισμός υποδιαιρείται σε ποδηλατικό, περιπατητικό, περιηγητικό.

Ποιος έχει ακουστά για τον αστροτουρισμό, τον σκοτεινό τουρισμό, για τον χαλάλ τουρισμό ή για τον τουρισμό εικονικών ταξιδιών;

Έτσι, το βιβλίο των Κοκκώση, Τσάρτα, Γκρίμα καλύπτει αυτό το κενό στην επιστημονική βιβλιογραφία. Ταυτόχρονα αποτελεί ερευνητική πρόταση διερεύνησης και ανάλυσης της λειτουργίας και της ανάπτυξης αυτών των Ειδικών Προϊόντων.

Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι «για ένα δυναμικά αναπτυσσόμενο και εξαιρετικά σημαντικό, για τις επιχειρήσεις του τουρισμού και τους εργαζόμενούς τους ζήτημα, ένα βιβλίο πρέπει να αποτελεί απλώςμία αφετηρία». Από εκεί και πέρα αρχίζει η προσωπική πορεία αναζήτησης του κάθε ενδιαφερόμενου. Και αυτή θα πρέπει να αφορά τόσο τους επιχειρηματίες όσο και τους πολιτικούς.

Ο τουρισμός στην Ελλάδα: Μεγέθη

Συμβάλλει άμεσα και έμμεσα στο 15% περίπου του ΑΕΠ. Παρόμοια τα επίπεδα στην Τουρκία ενώ σε άλλες μεσογειακές χώρες όπως η Μάλτα και η Κύπρος κυμαίνεται στο 25%.

Όσον αφορά την απασχόληση, ο τουρισμός συμβάλλει περίπου στο 16% της συνολικής απασχόλησης. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των εργαζομένων καλύπτουν μία στις έξι θέσεις εργασίας του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας (κάπου 700.000 άτομα συνολικά).

Τα έτη 2018-2019 ο τζίρος αυξήθηκε κατά 7,3%, το μέσο έσοδο ανά δωμάτιο αυξήθηκε κατά 3,3%, η συνολική απασχόληση τον Μάιο κατά 4,2%, τον Αύγουστο κατά 1,3%.

Μύκονος

Γνωστό τοις πάσι ότι η συμβολή του τουρισμού στην ανάπτυξη της χώρας και ειδικά της περιφέρειας παραμένει καθοριστική.

Δημιουργεί όμως και προβλήματα. Αυξημένες απαιτήσεις σε φυσικούς πόρους, επιβάρυνση τους οικισμούς: κυκλοφορία, στάθμευση, θόρυβος, συγκρούσεις χρήσεις γης, διαχείρηση αποβλήτων, αρνητικές επιπτώσεις στα ήθη και έθιμα των τοπικών κοινωνιών.

Οι πιο τουριστικές περιοχές της χώρας υφίστανται και τις περισσότερες πιέσεις. Όταν υπολογίζεται η πυκνότητα κλίνων τις μεγαλύτερες πιέσεις δέχεται η Μύκονος, η Κως και η Πάρος. Αν λάβει κανείς υπόψη του τις αφίξεις ανά κάτοικο, τότε οι περιοχές που δέχονται τις περισσότερες πιέσεις είναι η Σαντορίνη, η Μύκονος, η Ρόδος και η Κως (ΞΕΕ, 2008).

Άναρχη οικιστική ανάπτυξη, ανεξέλεγκτη διάχυση στο χώρο που προκαλεί κινδύνους στα φυσικά οικοσυστήματα και στο τοπίο. «Το πρόβλημα των πιέσεων είναι φυσικά ιδιαίτερα σημαντικό στους μικρού μεγέθους προορισμούς, καθώς η αντιμετώπισή τους συχνά ξεπερνά τις δυνατότητες των τοπικών κοινωνιών λόγω μικρού μεγέθους και ελλείψεων σε πόρους και οργάνωση» επισημαίνουν οι συγγραφείς.

Ένα από τα προβλήματα που θα διογκωθούν στο μέλλον σχετίζονται με τη φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής καθώς και τον κορεσμό ή τον υπερτουρισμό.

Από την άλλη, έχει αξία να προχωρήσουν επενδύσεις σε τομείς ανεκμετάλλευτους όπως ο τουρισμός κρουαζιέρας. Η Ελλάδα συμμετέχει μόνο με ένα 3% στην ευρωπαϊκή αγορά εν συγκρίσει με την Βρετανία που συμμετέχει κατά 33% ή την Ιταλία και την Ισπανία κατά 16% και 12%  αντιστοίχως.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού τρεις παράγοντες παρεμποδίζουν την περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα:

Η εποχικότητα και η καθιέρωση της Ελλάδας ως προορισμό που προσφέρει μόνο ήλιο και θάλασσα. Η γραφειοκρατία σε θέματα επενδύσεων και ανάπτυξης. Τέλος, η σχέση ποιότητας τιμής (μετά την ένταξη του ευρώ το τουριστικό προϊόν έχει τιμή ακριβότερη από ανταγωνιστικούς προορισμούς).

Άρα, η πολιτική τουρισμού θα έπρεπε να εστιάζει σε δύο κατευθύνσεις: Καταρχήν τον εμπλουτισμό και τη διεύρυνση του τουριστικού προϊόντος και κατά δεύτερον, την θεμελιώδη αναβάθμισή του (μαζί και τις προσφερόμενες υπηρεσίες).

Αστροπαρατήρηση

Στην Ελλάδα και την Κύπρο δημιουργήθηκε το έργο ανάπτυξης τριών γεωπάρκων στο πλαίσιο του Προγράμματος Συνεργασίας INTERREG V-A ΕΛΛΑΔΑ – ΚΥΠΡΟΣ 2014-2020. Στοχεύει στην από κοινού ανάπτυξη αστροτουρισμού στην ανατολική Μεσόγειο ώστε να καταστούν πόλος έλξης τουριστών από μη παραδοσιακές αγορές.

Εν προκειμένω το τουριστικό προϊόν αξιοποιεί τα κοινά συγκριτικά πλεονεκτήματα των δύο περιοχών: η προνομιακή γεωγραφική θέση, οι ευνοϊκές καιρικές συνθήκες. Τα τρία γεωπάρκα αποτελούν προέκταση της φυσικής αξίας των χώρων.

Στο όρος Τροόδος κατασκευάζεται εκπαιδευτικό αστεροσκοπείο και στη Σητεία πλανητάριο-αστεροσχολείο. Απευθύνονται σε ερασιτέχνες αστροπαρατηρητές, μαθητές και λοιπούς περίεργους τουρίστες που επιθυμούν γνωριμία με τη μελέτη του διαστήματος.

Το αστεροσκοπείο Σκίνακα θα διατηρήσει την επιστημονική του διάσταση και θα την εμπλουτίσει με υποδομές και εργαλεία επισκεψιμότητας κατάλληλα για να υποδεχτούν το ευρύτερο κοινό. Το έργο θα ολοκληρωθεί με δράσεις δασικής αναψυχής.

Διαστημικός τουρισμός

Ας μην γίνει λόγος για εποίκιση του διαστήματος, που ήδη μελετάει ο Μπέζος…

Ο Ρωσικός Οργανισμός Διαστήματος έχει ήδη προλειάνει το έδαφος για την τροχιακό διαστημικό τουρισμό: Το 2000 επτά διαστημικοί τουρίστες ταξίδεψαν στο διάστημα. Το 2010 αυτές οι δραστηριότητες τερματίστηκαν.

Τα ποικίλα είδη πτήσεων που πλέον προσφέρουν οι διάφορες διεθνείς ιδιωτικές εταιρείες παραμένουν υποτροχιακά, δηλαδή τροχικά και σεληνιακά (πέρα από την τροχιά της γης).

Η Virgin Galactic (μέλος του ομίλου Virgin), αποσκοπεί στην παροχή τακτικών διααστημικών πτήσεων και διαθέτει ήδη εκταταμένη λίστα αναμονής από φέρελπεις διαστημικούς τουρίστες. Με προθυμία καταθέτουν προκαταβολή 200.000 δολαρίων για να εξασφαλίσουν τη θέση τους στον κατάλογο.

Κύριος ανταγωνιστής της η Blue Origin του Τζεφ Μπέζος.

Η Space X ελπίζει να πάρει το σκάφος του διαστημικού τουρισμού. «Ωστόσο, σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται σε αυτό τον τομέα, δίνουν προτεραιότητα στον σεληνιακό τουρισμό και σε άλλες μορφές διαστημικού τουρισμού που εκτείνονται πέρα από την τροχιά της Γης», υπογραμμίζουν οι συγγραφείς.

Η Boeing δεν θα μπορούσε να απουσιάζει απο την αναπτυσσόμενη βιομηχανία διαστημικού τουρισμού. Ήδη υπέγραψε συμφωνία με τη NASA για την ανάπτυξη εμπορικού πληρώματος. Έτσι, ευελπιστεί να αυξήσει τη συμμετοχή ιδιωτικών εταιρείων στην παραγωγή οχημάτων πληρώματος που θα τεθούν σε τροχιά.

H αμερικανική Orion Span έχει ήδη ανακοινώσει τα σχέδιά της για ιδιωτικό εμπορικό διαστημικό σταθμό με τίτλο Διαστημικός Σταθμός Aurora που θα τοποθετηθεί σε χαμηλή τροχιά της Γης. Υποτίθεται ότι θα λειτουργήσει ως διαστημικό ξενοδοχείο. Παρότι ο σταθμός πόρρω απέχει από την ολοκλήρωσή του, η εταιρεία έχει ήδη πουλήσει κρατήσεις ξενοδοχείων αρκετών μηνών.

Το συνολικό κόστος για μία συγκεκριμένη κράτηση ανέρχεται σήμερα σε περισσότερα από επτά εκατομμύρια δολάρια.

Το βασικό συμπέρασμα που ανάγλυφα διαμορφώνεται από το εμπεριστατωμένο και απαραίτητο εγχειρίδιο των Κοκκώση, Τσάρτα, Γκρίμπα: Το χάσμα στην ανθρωπότητα ανάμεσα στους δυνατούς και τους αδύνατους βαθαίνει και απλώνεται σε ανεξέλεγκτο πλέον βαθμό…

Λίγα λόγια για τους συγγραφείς

Ο Χάρης Κοκκώσης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Έχει διατελέσει σύμβουλος σε οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, ο ΟΟΣΑ, η FAO, UNEP, UNESCO μεταξύ άλλων.

Ο Πάρις Α. Τσάρτας διδάσκει τουριστική ανάπτυξη στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Διετέλεσε πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου (2020-14) και διευθυντής μεταπτυχιακών προγραμμάτων στο ΕΑΠ και στα δύο προαναφερθέντα ιδρύματα. Εκδίδει το επιστημονικό περιοδικό Tourismos.

Η Ελευθερία Γκρίμπα παραμένει στέλεχος του υπουργείου Τουρισμού. Είναι ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Υποτρόφων ΙΚΥ και διδάσκει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Δημιούργησε το πολυβραβευμένο βιωματικό εργαστήρι τουριστικής συνείδησης και υπεύθυνης κατανάλωσης Ο μικρός τουρίστας/ καταναλωτής – Μια βαλίτσα ταξιδεύει υπό την αιγίδα των ΕΟΤ, ΕΕ. ΟΗΕ, ΠΟΤ για την αειφορεία και τους 17 Παγκόσμιους Στόχους.