Η σημερινή ημέρα ανακοινώσεων από τον πρόεδρο των ΗΠΑ ενέχουν τρεις διαστάσεις: την πολιτική, την οικονομική και την διεθνή. Οι επιπτώσεις θα είναι αρνητικές και στις τρεις.

Γράφεται ότι ο Τραμπ έχει αποφασίσει τι θα ανακοινώσει σήμερα—την αποκαλούμενη από τον ίδιο… Ημέρα της Ελευθερίας για την Αμερική. Δύο ήταν οι επιλογές: η επιβολή δασμών 20% σε παγκόσμιο επίπεδο προς όλες τις χώρες και η κατά μόνας δασμολόγηση. Δεν είναι σαφές αν στην περίπτωση της δεύτερης επιλογής η Ε.Ε. θα αντιμετωπιστεί ως ένα ενιαίο σύνολο ή αν ο Τραμπ θα επιχειρήσει να ενισχύσει τις διαλυτικές τάσεις που έχουν ήδη εμφανιστεί στους κόλπους της με αφορμή τους δασμούς. Δεν θα το χαρακτήριζες και ενότητα την πίεση που ασκούν οι Γαλλία, Ιταλία και Ιρλανδία να εξαιρεθούν τα τρόφιμα από τις αντεκδικητικές απαντήσεις της Επιτροπής.

Το ενδιαφέρον σημείο είναι ότι η Γερμανία θέλει να δώσει η Ε.Ε. σκληρή απάντηση (η αυτοκινητοβιομηχανία της πλήγεται βαριά) ενώ οι άλλες τρεις χώρες ζητούν από την Ε.Ε. να στηριχτούν με επιδοτήσεις οι επιχειρήσεις τους που θα θιγούν από τους δασμούς. Οικονομικά ορθόδοξοι οι Γερμανοί, έμμεσα υπέρ της δημοσιονομικής χαλάρωσης οι τρεις διαφωνούντες. Η οικονομία αρχίζει να βαθαίνει την Ευρωπαϊκή πολυφωνία –με όποιες επικίνδυνες πολιτικές και πρόσθετες οικονομικές διαστάσεις μπορεί αυτό να συνεπάγεται.

Στην πολιτική της διάσταση, η πολιτική του Τραμπ δοκιμάζει την ήδη αδύναμη ενότητα της Ε.Ε., στοχεύοντας ειδικά την Γερμανία, γεγονός που εγείρει σκέψεις ότι ο Τραμπ δεν συγχωρεί την Γερμανική πολιτική της φτηνής ενέργειας (ευνοϊκή για την Ρωσία) και την μεγάλη επέκταση στην Κίνα (ευνοϊκή για το ΚΚΚ). Ταυτόχρονα, η αναστάτωση στις αλυσίδες εφοδιασμού θα έχει πολιτικές επιπτώσεις – σε συνδυασμό μάλιστα με την ουσιαστική αποδυνάμωση της λεγόμενης soft power των ΗΠΑ. Η Αμερικανική εσωστρέφεια θα είναι σε όφελος της Κίνας κι αυτό θα δημιουργήσει πολιτική ρήγματα στην Ασία που θα ακουμπήσουν παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ, όπως τις Ν. Κορέα, Ιαπωνία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία.

Στον οικονομικό πυλώνα, σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών ο περιορισμένος εμπορικός πόλεμος του 2018-2020 κόστισε στην παγκόσμια οικονομία άμεσες απώλειες (welfare) της τάξης του $1,4 τρις., και συνολικά στους παραγωγούς και καταναλωτές $3 τρις. Αν οι εκτιμήσεις είναι ορθές, η αρνητική επίπτωση ισοδυναμεί με το 3,4% του παγκόσμιου ΑΕΠ στην τριετία 2018-2020. Τούτη τη φορά οι επιπτώσεις αναμένεται να είναι πολύ πιο εκτεταμένες.

Είναι σαφές ότι άμεσα ο Τραμπ θα κερδίσει. Όχι αβάσιμα αποβλέπει στην βελτίωση των όρων εμπορίου, στην μετεγκατάσταση εταιρειών, στην αύξηση των κερδών. Υπάρχουν ομάδες πίεσης στις ΗΠΑ που θα τον στηρίξουν. Το μέγεθος του κέρδους θα εξαρτηθεί από την αποτελεσματικότητα των δασμών αντεκδίκησης και τον χρόνο. Στην διετία 2028-2020 οι εισαγωγές στις ΗΠΑ μειώθηκαν κατά 12% και οι εξαγωγές των ΗΠΑ κατά 11%. Ειδικά στις ΗΠΑ, το άμεσο κόστος στους καταναλωτές τοποθετείται στα $52 δις. –κυρίως διότι οι παραγωγοί μετακύλησαν στις τιμές ακέραιο το κόστος του δασμού. Είναι όλα μεγέθη που κατά την εκτίμηση του Τραμπ, η οικονομία μπορεί να απορροφήσει, χωρίς πολιτικό κόστος για τον ίδιο.

Δεν συμφωνούν όλοι με αυτήν την εκτίμηση, πάντως. Ως ένα βαθμό οι εκλογές για δύο θέσεις της Πολιτείας της Φλώριδας στην Βουλή των Αντιπροσώπων και οι εκλογές για δύο θέσεις δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο της πολιτείας του Ουισκόνσιν θα προσφέρουν ενδείξεις για το εσωτερικό πολιτικό κόστος που επωμίζεται ο Τραμπ.

Ότι και να συμβεί, πάντως, αρνητικές επιπτώσεις θα υπάρξουν. Αυτές θα επικεντρωθούν στην στρεβλή κατανομή πόρων, στην μείωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, στις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στις αγορές (διεύρυνση των μονοπωλιακών και ολιγοπωλιακών πρακτικών) στην μεγάλη αναστάτωση των εφοδιαστικών αλυσίδων, στις μετεγκαταστάσεις κέντρων παραγωγής και στην άνοδο των ανισοτήτων. Τα χρηματιστήρια θα αντιδράσουν αρχικά αρνητικά—στην πορεία όμως θα φανεί ότι ο παγκόσμιος χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός γνωρίζει πολύ καλά πως να προσαρμόζεται. Κομματικά χρώματα, εξάλλου, δεν φορά.

Σε διεθνές επίπεδο, με την έννοια της διεθνούς διακυβέρνησης, με τις πράξεις του ο Τραμπ επιβεβαιώνει ότι το υπάρχων – και σε σημαντικό βαθμό αναποτελεσματικό σύστημα—δεν το απασχολεί. Από το 1945 υπάρχουν  οι μηχανισμοί για την διευθέτηση εμπορικών διαφορών – πρώτα η GATT και τώρα o Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO). Διόλου τυχαία στην περίοδο 1945-2010 το επίπεδο των δασμών παγκοσμίως μειώθηκε από το 40% στο 4%– με ιδιαίτερα ευνοϊκές επιπτώσεις στον όγκο εμπορίου και στην ανάπτυξη.

Περιφρονώντας τον ΠΟΕ – όπως και με την απόσυρση από την Συνθήκη του Παρισιού για την κλιματική κρίση—ο Τραμπ υπογραμμίζει την εχθρότητα του προς το υπάρχων σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης (την φιλοσοφία του multilateralism). Από σήμερα, θα δούμε την περαιτέρω σταδιακή κατάρρευση του και την επιστροφή στον κατά μόνας διάλογο ή σύγκρουση μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

Ουσιαστικά, όποια και από τις δύο εναλλακτικές προσεγγίσεις επιλέξει ο Τραμπ, δεν θα έχει σημασία. Θα υπάρξει μεγάλη οικονομική αναταραχή, εκτεταμένες πολιτικές ανακατατάξεις και ριζική αλλαγή στην παγκόσμια διακυβέρνηση—έτσι κι αλλιώς. Το θέμα δεν είναι αν θα συμβεί αλλά πως θα αντιμετωπίσουμε τις ανατροπές.

Διαβάστε επίσης

Η σιωπή των αμνών: Σε άνοδο η εκτελεστική εξουσία σε πτώση η δημοκρατία