Ένας σχεδόν υστερικός ανταγωνισμός προς τον κανόνα του χρυσού είναι ένα θέμα, που ενώνει τους κρατιστές (αυτούς που πιστεύουν στον κρατισμό) όλων των πεποιθήσεων. Φαίνεται να αισθάνονται – ίσως πιο καθαρά και διακριτικά απ’ ό,τι πολλοί συνεπείς υπερασπιστές του «laissez-faire» (ελεύθερης οικονομίας) – ότι ο χρυσός και η οικονομική ελευθερία είναι αδιαχώριστα, ότι ο κανόνας του χρυσού είναι ένα όργανο του laissez-faire και ότι το ένα προϋποθέτει και απαιτεί το άλλο.
Για να κατανοήσουμε την πηγή του ανταγωνισμού τους, είναι απαραίτητο πρώτα να κατανοήσουμε τον ιδιαίτερο ρόλο του χρυσού σε μια ελεύθερη κοινωνία.
Το χρήμα ως μέσο ανταλλαγής
Το χρήμα είναι ο κοινός παρονομαστής όλων των οικονομικών συναλλαγών. Είναι επειδή το προϊόν, που λειτουργεί ως μέσο ανταλλαγής, είναι καθολικά αποδεκτό από όλους τους συμμετέχοντες σε μια οικονομία ανταλλαγής ως πληρωμή για τα αγαθά ή τις υπηρεσίες τους, και μπορεί, συνεπώς, να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο της αξίας αγοράς και ως αποθήκευση αξίας, δηλαδή ως μέσο αποταμίευσης.
Η ύπαρξη ενός τέτοιου προϊόντος αποτελεί προϋπόθεση ενός τμήματος της οικονομίας εργασίας. Αν οι άνδρες δεν είχαν κάποιο προϊόν της αντικειμενικής αξίας, το οποίο θα ήταν γενικά αποδεκτό σαν χρήμα, θα έπρεπε να καταφύγουν σε πρωτόγονες ανταλλαγές προϊόντων ή να αναγκαστούν να ζήσουν σε αυτόνομα αγροκτήματα και να παραιτηθούν από τα ανεκτίμητα πλεονεκτήματα της εξειδίκευσης.
Εάν οι άνδρες δεν είχαν κανένα μέσο για την αποθήκευση αξίας, δηλαδή, για να αποταμιεύσουν, ούτε ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός ούτε η ανταλλαγή θα είναι δυνατά.
Το μέσο ανταλλαγής, που θα είναι αποδεκτό από όλους τους συμμετέχοντες σε μια οικονομία δεν καθορίζεται αυθαίρετα. Κατ’ αρχάς, το μέσο της ανταλλαγής θα πρέπει να είναι ανθεκτικό.
Μέσα ανταλλαγής σε πρωτόγονη κοινωνία
Σε μια πρωτόγονη κοινωνία του λιγοστού πλούτου, το σιτάρι θα μπορούσε να είναι αρκετά ανθεκτικό για να χρησιμεύσει ως ένα μέσο, δεδομένου ότι όλες οι ανταλλαγές θα συνέβαιναν μόνο κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά τη συγκομιδή, και δεν θα άφηνε κανένα πλεόνασμα αξίας για αποθήκευση.
Αλλά εκεί, που οι εκτιμήσεις της αποθήκευσης αξίας είναι σημαντικές, όπως είναι σε πιο πλούσιες, πιο πολιτισμένες κοινωνίες, το μέσο της ανταλλαγής θα πρέπει να είναι ένα ανθεκτικό αγαθό, συνήθως ένα μέταλλο. Ένα μέταλλο επιλέγεται γενικά, επειδή είναι ομοιογενές και διαιρετό: κάθε κομμάτι είναι το ίδιο όπως οποιοδήποτε άλλο και μπορεί να αναμιχθεί ή να διαμορφωθεί σε οποιαδήποτε ποσότητα. Τα πολύτιμα κοσμήματα, για παράδειγμα, δεν είναι ούτε ομοιογενή ούτε διαιρούνται.
Πιο σημαντικό, το εμπόρευμα που επιλέγεται ως μέσο πρέπει να είναι μια πολυτέλεια. Οι ανθρώπινες επιθυμίες για πολυτέλειες είναι απεριόριστες και, ως εκ τούτου, τα προϊόντα πολυτελείας είναι πάντα σε ζήτηση και θα είναι πάντα αποδεκτά. Το σιτάρι είναι μια πολυτέλεια σε υποσιτισμένους πολιτισμούς, αλλά όχι σε μια κοινωνία ευημερίας. Τα τσιγάρα κανονικά δεν χρησίμευαν ως χρήματα, αλλά το έκαναν στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όπου θεωρούντο πολυτέλεια.
Ο όρος «προϊόν πολυτελείας» υποδηλώνει σπανιότητα και υψηλή αξία ανά μονάδα. Όταν έχεις υψηλή αξία μονάδας, ένα τέτοιο προϊόν μεταφέρεται εύκολα, για παράδειγμα, μία ουγγιά του χρυσού αξίζει μισό τόνο χυτοσιδήρου.
Επιλογή του κατάλληλου μέσου ανταλλαγής στις αναπτυσσόμενες οικονομίες
Στα πρώτα στάδια μιας αναπτυσσόμενης οικονομίας με χρήματα, διάφορα μέσα ανταλλαγής θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, δεδομένου ότι μια ευρεία ποικιλία των προϊόντων θα πληρούσαν τις ανωτέρω προϋποθέσεις. Ωστόσο, ένα από τα προϊόντα θα εκτοπίσει σταδιακά όλα τα άλλα, με το να είναι ευρύτερα αποδεκτό.
Οι προτιμήσεις σχετικά με το τι πρέπει να κρατηθεί ως αποθήκευση αξίας θα μετατοπισθούν προς το πιο ευρέως αποδεκτό προϊόν, το οποίο, με τη σειρά του, θα το κάνει ακόμα πιο αποδεκτό. Η μετατόπιση είναι προοδευτική μέχρι το προϊόν να γίνει το μοναδικό μέσο συναλλαγής.
Τα προιόντα που χρησιμοποιούνταν αντί χρήματος
Η χρήση ενός ενιαίου μέσου είναι εξαιρετικά πλεονεκτική για τους ίδιους λόγους που μια οικονομία χρημάτων είναι ανώτερη από μια οικονομία ανταλλαγής: καθιστούν εφικτές τις ανταλλαγές σε ανυπολόγιστα μεγαλύτερη κλίμακα.
Είτε το ενιαίο μέσο είναι χρυσός, ασήμι, κοχύλια, βοοειδή, είτε καπνός, είναι προαιρετικό, ανάλογα με το περιεχόμενο και την ανάπτυξη μιας δεδομένης οικονομίας. Στην πραγματικότητα, όλα έχουν χρησιμοποιηθεί, σε διάφορες χρονικές στιγμές, σαν μέσα ανταλλαγής. Ακόμα και κατά τον τωρινό αιώνα, δύο σημαντικά αγαθά, ο χρυσός και το ασήμι, έχουν χρησιμοποιηθεί ως διεθνή μέσα ανταλλαγής, με τον χρυσό να γίνεται ο κυρίαρχος. Ο χρυσός, έχοντας τόσο καλλιτεχνικές όσο και λειτουργικές χρήσεις και επειδή είναι σχετικά σπάνιος, έχει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι όλων των άλλων μέσων ανταλλαγής.
Από την αρχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπήρξε ουσιαστικά ο μοναδικός διεθνής κανόνας ανταλλαγής. Αν όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες έπρεπε να πληρωθούν σε χρυσό, οι μεγάλες πληρωμές θα ήταν δύσκολο να εκτελεστούν και αυτό θα είχε την τάση να περιορίσει το εύρος των τμημάτων της εργασίας και της εξειδίκευσης μιας κοινωνίας. Έτσι, μια λογική επέκταση της δημιουργίας ενός μέσου ανταλλαγής είναι η ανάπτυξη ενός τραπεζικού συστήματος και πιστωτικών τίτλων (χαρτονομίσματα και καταθέσεις) που ενεργούν ως υποκατάστατο του χρυσού, αλλά είναι και μετατρέψιμα σε χρυσό.
Σε περίπτωση απουσίας του κανόνα του χρυσού, δεν υπάρχει κανένας τρόπος για να προστατευτούν οι αποταμιεύσεις από την κατάσχεση μέσω πληθωρισμού. Δεν υπάρχει ασφαλής αποθήκευση αξίας. Εάν υπήρχε, η κυβέρνηση θα έπρεπε να κάνει την ιδιοκτησία της παράνομη, όπως έγινε στην περίπτωση του χρυσού.
Αν ο καθένας αποφάσιζε, για παράδειγμα, να μετατρέψει όλες του τις τραπεζικές καταθέσεις σε ασήμι ή χαλκό ή οποιοδήποτε άλλο προϊόν, και στη συνέχεια αρνιόταν να δεχτεί επιταγές ως πληρωμή για τα προϊόντα, οι τραπεζικές καταθέσεις θα έχαναν την αγοραστική τους δύναμη και οι τραπεζικές πιστώσεις που θα δημιουργούντο από την κυβέρνηση δεν θα είχαν καμία αξία ως απαίτηση για τα εμπορεύματα.
Η οικονομική πολιτική του κράτους πρόνοιας απαιτεί να μην υπάρχει κανένας τρόπος να προστατεύσουν τον εαυτό τους οι ιδιοκτήτες του πλούτου.
Αυτό είναι το ελεεινό μυστικό του ξεσπάσματος των πλούσιων κρατιστών έναντι του χρυσού. Οι ελλειμματικές δαπάνες είναι απλά ένα σχέδιο για την κατάσχεση του πλούτου. Ο χρυσός βρίσκεται στη μέση αυτής της ύπουλης διαδικασίας.
Στέκεται ως προστάτης των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Αν κάποιος το καταλαβαίνει αυτό, δεν έχει καμία δυσκολία να κατανοήσει τον ανταγωνισμό των κρατιστών ενάντια στον κανόνα του χρυσού.
Το άρθρο γράφτηκε το 1967, από τον πρώην επικεφαλής της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας (FED), Alan Greenspan.