Η ελληνική κοινωνία είδε με ανακούφιση τα μέτρα που πήρε η κυβέρνηση.

Είναι σαφές πως τα μέτρα υπαγορεύτηκαν από τεχνοκρατικό ρεαλισμό – τα ιδιαίτερα ανησυχητικά ιατρικά δεδομένα της συγκεκριμένης πανδημίας και τις τεράστιες αδυναμίες του εθνικού συστήματος υγείας.

Υπαγορεύτηκαν και από πολιτικό ρεαλισμό – ο κόσμος θα στρεφόταν με εκδικητικότητα κατά μίας κυβέρνησης που θα είχε αφήσει τα πράγματα ανεξέλεγκτα. Τα άμεσα αντανακλαστικά της κυβέρνησης ως προς τον έλεγχο της κατάστασης έφεραν, βέβαια, πιο γρήγορα και την ύφεση.

Στον τομέα αυτόν τα αντανακλαστικά δεν ήταν –και δεν φαίνεται να είναι – ικανοποιητικά.

Συγκεκριμένα, αντί να αναγνωρίσει από την πρώτη στιγμή την ταχύτητα και την έκταση της πτώσης της οικονομικής/συναλλακτικής δραστηριότητας, προσπάθησε να κατηγοριοποιήσει τις επιχειρήσεις και τα άτομα ανάλογα με την επίπτωση που είχε η ύφεση επάνω τους.

Από την στήλη αυτή προειδοποίησα ότι, σε αντίθεση με την κρίση του 2010 όπου η οικονομική δραστηριότητα συνεχίστηκε αλλά σε χαμηλότερα επίπεδα, η πανδημία την σταμάτησε σχεδόν ολοσχερώς.

Απλό και γενικευμένο

Αντί, λοιπόν, να υπάρξει από την πρώτη στιγμή ένα γενικευμένο για όλους απλό πλαίσιο παροχής στήριξης, πλέουμε σήμερα σ’ έναν κυκεώνα ΠΝΠ και ΚΥΑ, με συνεχείς διαμαρτυρίες και πιέσεις («δώσε και σ’ εμένα μπάρμπα»).

Η δυσαρέσκεια κοινωνικών ομάδων και επαγγελμάτων αρχίζει να γίνεται έκδηλη. Συγκρατείται, αλλά κάποια στιγμή θα ξεσπάσει.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται, ανακοινώνονται και  αναρτώνται στο διαδίκτυο –συνήθως τα μεσάνυχτα. Αυτό γίνεται κάθε ημέρα, οπότε και κάθε ημέρα αλλάζουν τα δεδομένα.

Τα λογιστικά και δικηγορικά γραφεία έχουν κατακλυστεί από ερωτήματα για ποιος στηρίζεται και πότε—και πολλές φορές η ασάφεια και πολυπλοκότητα των μέτρων δεν τους επιτρέπει να απαντήσουν.

Οι εξαιρέσεις δεν κατανοούνται – γιατί όλοι έχουν θιχτεί. Η κριτική της αντιπολίτευσης είναι βάσιμη.

Μήπως να σκεφτούμε μειώσεις μισθών των δημοσίων υπαλλήλων;

Δεν αμφιβάλω ότι οι τρεις υπουργοί κάνουν ότι μπορούν, αλλά η κοινή λογική μάλλον παρουσιάζει ελλείψεις πιθανώς επειδή η εξειδίκευση των μέτρων αφέθηκε στην δημοσιοϋπαλληλική γραφειοκρατία.

Για παράδειγμα, οι μόνιμα άνεργοι που δεν παίρνουν πλέον επίδομα, δεν τυγχάνουν καμίας στήριξης.

Παράδειγμα: γιατί δεν αποφασίζεται μία μικρή περικοπή στις αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων ως αντίβαρο για μία προσωρινή ενίσχυση αυτών των ταλαίπωρων που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα;

Αλλά, και ηθικά: με ποια λογική καλείται και πάλι ο ιδιωτικός τομέας να πληρώσει το τίμημα, χωρίς να υπάρχει συμμετοχή και των δημοσίων υπαλλήλων στην μάχη για την πανδημία;

Είναι γνωστό ότι, πολύ σωστά, όλες οι υπηρεσίες του δημοσίου υπολειτουργούν. Και άδειες δίνονται σωρηδόν. Πληρώνονται, όμως, όλοι κανονικά!

Σε μία κοινωνία που σέβεται τον εαυτό της και τις αρχές της, οι ίδιοι οι δημόσιοι υπάλληλοι όφειλαν να είχαν οικειοθελώς προσφερθεί να καταθέσουν και την δική τους συμμετοχή στις θυσίες που όλοι κάνουμε.

Τι λέει ο Πρωθυπουργός γι’ αυτό;

Η επόμενη ημέρα

Η κοινωνία αντιμετωπίζει ύφεση σε διψήφιους αριθμούς. Το 3% και 5% που ακούγεται από επίσημα χείλη μόνο μειδίαμα επιφέρει.

Είναι γεγονός ότι η κυβέρνηση καλείται να κάνει ταυτόχρονα τρία εξαιρετικά δύσκολα πράγματα: να στρέψει την καμπύλη της πανδημίας προς τα κάτω και την καμπύλη της ύφεσης προς τα επάνω χωρίς να φορτώσει την χώρα με πρόσθετο δυσβάσταχτο χρέος.

Για να το πετύχει αυτό χρειάζεται ευφάνταστος σχεδιασμός για την επόμενη ημέρα.

Σχεδιασμός που πρέπει να γίνεται ήδη τώρα και να είναι έτοιμος να εφαρμοστεί στην επόμενη της χαλάρωσης των περιοριστικών μέτρων.

Η ιατρική αντιμετώπιση της κρίσης συνεπάγεται και αποτελεσματικό σύστημα δημόσιας υγείας.

Οι επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό, την αναδιοργάνωση και την αναβάθμιση του συστήματος όφειλαν να σχεδιάζονται με στόχο την άμεση υλοποίηση τους.

Είναι επενδύσεις που πρέπει να γίνουν – έτσι κι αλλιώς.

Το σύστημα δεν αντέχει: περίπου 700 κρεβάτια ΜΕΘ έχει όλη η χώρα των 10 εκατ. κατοίκων – 275 έχει η Ιταλία, 295 η Ισπανία και 620 η Γερμανία … ανά 100.000 κατοίκους όλες!

Η ταχεία υλοποίηση των επενδύσεων θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της πανδημίας, στην προετοιμασία για την επόμενη που θα έρθει και στην ενίσχυση της συνολικής ζήτησης.

Γιατί το βασικό πρόβλημα είναι η κατάρρευση της συνολικής ζήτησης: της κατανάλωσης ιδιωτών και οικογενειών, των επενδύσεων των επιχειρήσεων, της δημόσιας κατανάλωσης και των καθαρών εξαγωγών.

Επειδή στην Ελλάδα η ανάπτυξη βασίζεται πρωταρχικά στην κατανάλωση, η στήριξη του εισοδήματος των εργαζομένων είναι συνθήκη απαραίτητη για την επιβίωση της οικονομίας.

Η κυβέρνηση σήμερα—και οι κυβερνήσεις παγκόσμια—ασχολούνται με την αντιμετώπιση του «σήμερα». Αυτό γίνεται (θα γίνεται) ουσιαστικά με τα χρήματα της ΕΚΤ (helicopter money).

Για την Ελλάδα σημαίνει 18 δις. ευρώ – περίπου το 9% του ΑΕΠ.

Αν χρησιμοποιηθούν ορθολογικά, είναι ίσως αρκετά για να συγκρατηθεί η ύφεση του α΄ εξαμήνου στο επίπεδο του 5%-7%. Το ερώτημα είναι ο χρόνος διάθεσης τους.

Και μετά;

Μετά, τι θα ακολουθήσει; Δύο είναι τα σενάρια. Το ένα προβλέπει την έκδοση ευρωομολόγου. Το άλλο αφήνει την κάθε χώρα στην τύχη της. Ποια είναι η οικονομική κατάσταση της χώρας;

Χονδρικά τα τρέχοντα έσοδα ανέρχονται σε περίπου 4,5 δισ. τον μήνα. Αν θεωρήσουμε ότι δεν πληρώνεται το 80%, το κράτος μένει με έλλειμμα 3,5 δισ. τον μήνα.

Τα τρέχοντα έξοδα ανέρχονται σε 3,9 δισ. τον μήνα. Ας δεχτούμε ότι οι δαπάνες στήριξης που γίνονται τώρα ανέρχονται στα 3,5 δις. τον μήνα και τα υπόλοιπα έχουν περικοπεί.

Το συνολικό έλλειμμα φτάνει τα 7 δισ. τον μήνα. Είναι μέγεθος που δεν μπορεί να διατηρηθεί.

Αυτό σημαίνει ότι η ιατρική και οικονομική πραγματικότητα θα έρθουν σε σύγκρουση το πολύ μέχρι τον Ιούνιο.

Από την πλευρά αυτή, η ευνοϊκή πορεία της πανδημίας στην Ελλάδα θα βοηθήσει στην σχεδόν υποχρεωτική μερική χαλάρωση των μέτρων.

Στο θέμα αυτό η κυβέρνηση θα πληρώσει ακριβά την ολιγωρία της να παραγγείλει τα kit και να προχωρήσει σε όσο το δυνατόν περισσότερα τεστ σε όλο τον πληθυσμό. Ολιγωρία που συνεχίζεται ακόμη! Αν υπάρχει ευρωομόλογο, αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί μερικώς για μεταβιβάσεις (σε ιδιαίτερα ευάλωτες επιχειρήσεις) και δάνεια στις άλλες με όρους αντίστοιχους του ευρωομολόγου.

Στην πλειοψηφία του θα πρέπει να κατευθυνθεί σε επενδύσεις για τον πλήρη εκσυγχρονισμό του κράτους—σε δίκτυα, μεταφορές, λιμάνια, ψηφιακή διακυβέρνηση, ύδρευση, ενέργεια κοκ.

Ως μέθοδος είναι αναγκαία η χρήση των ΣΔΙΤ – ώστε να υπάρξει και άμεση συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και άμεση αύξηση της συνολικής ζήτησης. Η ταχύτητα υλοποίησης θα είναι κρίσιμη—ακόμη και κατά παρέκκλιση διατάξεων. Αν δεν υπάρχει το ευρωομόλογο η χώρα δεν έχει άλλη λύση από την χρήση του περίφημου μαξιλαριού ασφαλείας.

Οι φόβοι για την αντίδραση των «αγορών» μπορεί να είναι βάσιμοι – δηλαδή παραδεχόμαστε ότι δανειζόμαστε φτηνά λόγω της εγγύησης των περίπου 30 δισ.—αλλά άσχετοι, διότι αν η οικονομία δεν ξεκινήσει ξανά, ούτε τα 30 δισ. ούτε τα 50 δισ. ούτε τα 60 δισ. δεν θα φτάνουν.

Στην κρίση επάνω, όπου παίζονται ζωές και η προοπτική χρεοκοπία της χώρας, δεν υπάρχει τίποτα το ιερό με το μαξιλάρι ασφαλείας.