Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση που έρχεται θα έπρεπε να ήταν αρκετά πιο τολμηρή.

Η κουβέντα για το ασφαλιστικό και ειδικά εάν αφορά μόνο τον πυλώνα της επικουρικής ασφάλισης είναι τόσο αδιάφορη, που απορώ για το κουράγιο μου να ξεκινήσω να γράφω για αυτή.

Από την άλλη μεριά είναι εξίσου σημαντική γιατί σχετίζεται με την αναδιανομή του πλούτου, όχι μόνο μεταξύ των πολιτών, αλλά και μεταξύ των γενεών.

Οι υπερβολικές παροχές μιας γενιάς βαρύνουν τις επόμενες και αυτό είναι κάτι που οι νέοι το αισθάνονται και ίσως είναι και μια από τις αιτίες αμφισβήτησης του κατεστημένου μέσα από φράσεις του τύπου «εμείς δεν θα πάρουμε σύνταξη ποτέ».

Ακόμα και η αναδιανομή του πλούτου μεταξύ ανθρώπων της ίδιας γενιάς που συντελείται μέσα από την κοινωνική ασφάλιση είναι ενδιαφέρον θέμα προς συζήτηση αφού αυτόν τον ρόλο πρέπει κυρίως να τον επιτελεί η προοδευτική φορολογία εισοδήματος μαζί με την  έμμεση φορολογία μέσω της κατανάλωσης.

Η συζήτηση για τις συντάξεις είναι επίσης πληκτική, γιατί αφορά το σχετικά απώτερο μέλλον, αλλά και θεωρητική, γιατί έχουμε πολύ λίγα στοιχεία σχετικά με το πόση σύνταξη θα πάρουμε.

Επιπρόσθετα δεν μπορούμε να επηρεάσουμε σχεδόν καμία από τις παραμέτρους που καθορίζουν την σύνταξη μας, εκτός ίσως από την δυνατότητα να εργαστούμε 2-3 χρόνια περισσότερα στο τέλος της καριέρας μας, εάν μας το επιτρέπουν οι συνθήκες και εάν κάποιος είναι διατεθειμένος να πληρώνει για τις υπηρεσίες μας.

Υπάρχει βέβαια και η δυνατότητα να κλωνοποίησουμε την χρυσή εποχή ΠΑΣΟΚ μαζί με τα ευρωπαϊκά κονδύλια για να επανέλθουμε στα μεγαλεία του παρελθόντος με συντάξεις μεγαλύτερες από τους μισθούς!

Γιατί όμως είναι άτολμη η επερχόμενη μεταρρύθμιση;

Γιατί εξακολουθεί να έχει το κράτος κυρίαρχο και σε αποκλειστικό  ρόλο, ενώ δεν δίνει στους πολίτες σχεδόν καμία ουσιαστική δυνατότητα επιλογής και παρέμβασης.

Ο κάθε ασφαλιζόμενος θα έχει μια προσωπική μερίδα και θα καλείται  να επιλέξει ένα από τρία επενδυτικά προφίλ για τις  εισφορές που αφορούν την επικουρική του ασφάλιση.

Συντηρητικό, ισορροπημένο και επιθετικό.

Οι επιλογές 

Θεωρητικά το επιθετικό εμπεριέχει μεγαλύτερα δυνητικά κέρδη αλλά συνεπάγεται και μεγαλύτερους κινδύνους.

Όμως στην νέα μεταρρύθμιση γίνονται και θαύματα και οι εισφορές των ασφαλισμένων είναι εγγυημένες από το κράτος.

Εγγυημένο είναι όχι μόνο το κεφάλαιο αλλά καλύπτονται και οι απώλειες του πληθωρισμού.

Όταν λοιπόν όλοι οι κίνδυνοι διασφαλίζονται  από  το κράτος ποιος θα επιλέξει το συντηρητικό ή το ισορροπημένο προφίλ;

Μάλλον κανείς λογικός, άρα όλοι επιθετικό και στην απευκταία περίπτωση που έλθουν ζημιές το δημόσιο θα  αναλαμβάνει να τις καλύψει..

Ουσιαστικά αυτό σημαίνει πως και σε αυτή την μεταρρύθμιση το κράτος καλείται να αναλάβει όλους τους κινδύνους.

Μπορεί αυτός ο επενδυτικός κίνδυνος να είναι στην πράξη μικρός σύμφωνα με τα οικονομετρικά μοντέλα σε βάθος 35ετίας, δεν παύει όμως σημειολογικά να σηματοδοτεί την επιλογή της κυβέρνησης για εξαφάνιση της ατομικής ευθύνης.

Κανένας δεν ξεχωρίζει, κάνεις δεν επωφελείται και κανείς δεν ζημιώνεται από τις επιλογές του.

Το κράτος καλύπτει τα πάντα. 

Το νέο στοιχείο

Το επόμενο καινούργιο στοιχείο είναι η εισαγωγή του όρου κεφαλαιοποιητικού αντί αναδιανεμητικού.

Θεωρητικά αυτή θα έπρεπε να είναι η μεγάλη μεταρρύθμιση , όμως στην  πράξη η διαφορά  μεταξύ αναδιανεμητικού και  κεφαλοποιητικού  γίνεται δύσκολα αντιληπτή όταν όλα διαχειρίζονται από τον ίδιο φορέα που είναι το κράτος.

Ακόμα και η έννοια του ατομικού κουμπαρά  ενέχει σχετικότητα, όταν κάποιος θυμηθεί πως το ίδιο το  κράτος αναγκάστηκε να υπαναχωρήσει από τις δεσμεύσεις του και να μειώσει συμφωνημένες συντάξεις που είχαν ήδη ξεκινήσει να δίνονται στους συνταξιούχους.

Με την ίδια λογική πως είμαστε σίγουροι πως το κράτος δεν θα τολμήσει να μειώσει έναν ατομικό κουμπαρά σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης;

Αφού το κράτος θα τον διαχειρίζεται…

Είναι ξεκάθαρα θέμα εμπιστοσύνης στις κρατικές δεσμεύσεις κάτι που χρειάζεται πολύ προσπάθεια για να εμπεδωθεί στην χώρα μας.

Και αφού το κράτος αναλαμβάνει τα πάντα ας εξηγήσει σε όσους δεν είναι ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης, δεν είναι εργατολόγοι και δεν είναι  συνδικαλιστές τι σημαίνει επικουρική ασφάλιση και ποια είναι η διαφορά της από την κύρια;

Αφού είναι και οι δύο υποχρεωτικές, αφού είναι και οι δύο κρατικές με προκαθορισμένες εισφορές εντέλει ποια είναι η διαφορά τους; Από την ίδια τσέπη βγαίνουν οι εισφορές και στην ίδια τσέπη του κράτους καταλήγουν.

Το ίδιο ισχύει και για τις εισφορές από τους δημόσιους υπάλληλους, από την  μία τσέπη του κράτους στην άλλη τσέπη του κράτους.

Υπάρχει η επιλογή να μην πληρώνω εισφορές για την κύρια σύνταξη; «Όχι» είναι η απάντηση

Υπάρχει η επιλογή να μην πληρώνω εισφορές για την επικουρική σύνταξη εάν αυτή προβλέπεται από την σύμβαση μου; Όχι είναι πάλι η απάντηση

Στο τέλος και οι δύο συντάξεις από το κράτος δεν θα πληρώνονται; «ΝΑΙ» είναι η απάντηση.

Η μεταρρύθμιση εστιάζει και  στο γεγονός πως  θα έχουμε την δυνατότητα μέσα από έναν ατομικό λογαριασμό να βλέπουμε τι κεφάλαια έχουν συγκεντρωθεί.

Αυτό θα μπορούσε να γίνει και σήμερα με μια απλή εφαρμογή του Πιερρακάκη που θα υπολόγιζε μέχρι τελευταίου ευρώ όλες τις  εισφορές που έχει καταβάλει ο καθένας από εμάς μαζί με τον εργοδότη του στη διάρκεια του εργασιακού του βίου.

Στην ίδια τσέπη του Ελληνικού Δημοσίου έχουν καταλήξει.

Άρα η διαδικασία δημιουργίας ατομικού λογαριασμού είναι απλώς μια διαφορετική απεικόνιση της κατάστασης, χωρίς ουσιαστική διαφοροποίηση.

Το κράτος ορίζει, το κράτος επενδύει το κράτος εξασφαλίζει και  το μόνο  που θα  μπορούσε να αποφασίζει ο κάθε  πολίτης σχετικά με  τα χαρακτηριστικά του κινδύνου του χαρτοφυλακίου του έρχεται το κράτος και  το καταργεί εμμέσως με την εγγύηση που δίνει σε όλα τα επενδυτικά προφίλ.

Το κόστος 

Ενδιαφέρον έχει και η συζήτηση για το κόστος μετάβασης στο καινούργιο σύστημα,  ποιο  θα είναι και πως θα χρηματοδοτηθεί.

Μα εφόσον όλα στηρίζονται στο κράτος  και στην ίδια τσέπη, αυτή η κουβέντα που αφορά το  κόστος μετάβασης απλώς είναι ένα πρόβλημα για  τους μελλοντικούς πολιτικούς που με μαθηματική ακρίβεια θα είναι διαφορετικοί μετά από 35 χρόνια.

Όπως υποστηρίζουν οι αναλογιστές, το κόστος του προγράμματος μεγιστοποιείται γύρω στο 2050 -2060.

Υπάρχει πιο ωραία μεταρρύθμιση της οποίας το κόστος θα φανεί το 2050-60;

Σχετικά με  την διαχείριση των κεφαλαίων αποφασίστηκε να γίνεται από μια ειδική αρχή που θα λέγεται ΕΔΕΚΤ και θα διασφαλίζει αξιοπιστία, επαγγελματική διαχείριση και αποτελεσματικότητα.

Η ατολμία συνίσταται στο γεγονός πως   θεωρήθηκε ότι εάν η διαχείριση ανατίθετο σε μια συνεργασία  εξειδικευμένων ιδιωτικών εταιρειών θα δημιουργείτο μια σχέση μεταξύ του ασφαλισμένου και του διαχειριστή που θα έμοιαζε με σχέση λιανικού πελάτη – παρόχου και το κόστος θα εκτοξευόταν!!

Δομική ατολμία

Εδώ η ατολμία είναι δομική γιατί υποστηρίζεται πως με την παρουσία εξειδικευμένων Ελλήνων και Ξένων επαγγελματιών διαχειριστών κεφαλαίων τα κόστη των προγραμμάτων θα εκτοξεύονταν και θα έφερναν τους ασφαλισμένους σε μειονεκτική θέση, ενώ τα όποια οφέλη θα τα καρπούνταν οι ίδιοι οι ιδιωτικοί πάροχοι. 

Ο σχεδιαστής του νομοσχεδίου  θεωρεί πως το κόστος παροχής υπηρεσιών  θα είναι χαμηλότερο και η ποιότητα των υπηρεσιών υψηλότερη από τον ΕΔΕΚΤ σε σύγκριση με έναν διεθνή ανοιχτό διαγωνισμό που θα επέβαλε  μια συνεργασία μεγάλων επενδυτικών οίκων του εξωτερικού με αντίστοιχους ελληνικούς.

Μακάρι η ΕΔΕΚΤ να πετύχει στο τέλος  καλύτερα επενδυτικά αποτελέσματα και με χαμηλότερο κόστος από τους καλύτερους επαγγελματίες της Ελλάδας και του εξωτερικού, απλά θα  πρέπει να περιμένουμε  ως το 2050-60 για να δούμε τα επιτεύγματα αυτής της επιλογής.

Τι θα έμοιαζε όμως με πραγματική ασφαλιστική μεταρρύθμιση;

Απλότητα, διαφάνεια και επιλογές

Απλότητα

Μια σύνταξη ενοποιημένη, ούτε κυρία , ούτε επικουρική.

Ότι έχει σχέση με την δημόσια και υποχρεωτική ασφάλιση να ενοποιηθεί και να απλουστευτεί για να μπορεί να είναι διαχείρισημη και εύληπτη. 

Διαφάνεια

Όλοι οι ασφαλισμένοι να μπορούν να δουν ανά πάσα στιγμή ποιες είναι οι συνολικές τους εισφορές, πως επιμερίζονται τα ποσά που προορίζονται για σύνταξη και πως για  ιατροφαρμακευτική περίθαλψή.

Ποια θα ήταν η σύνταξη εάν υπήρχε 100% αναπλήρωση. Τι σύνταξη θα ελάμβανε κάποιος στα 67 του χωρίς να του αφαιρείται τίποτα για να καλύψει ως κοινωνική αλληλεγγύη τις συντάξεις των αδύναμων συμπολιτών.

Αυτό θα ήταν μια  πραγματική αποκάλυψη καθώς όλοι θα αντιλαμβανόμασταν πως αντί για 2.000 ευρώ το μήνα  σύνταξη παίρνουμε  1.300  γιατί συνεισφέρουμε για εκείνους που δεν είχαν την τύχη ή την ικανότητα να συγκεντρώσουν τις απαιτούμενες εισφορές.

Το ίδιο θα ίσχυε και αντίστροφα, αρκετοί θα έβλεπαν πως οι εισφορές τους καλύπτουν μόνο 150 ευρώ από την σύνταξη που λαμβάνουν και τα υπόλοιπα προέρχονται εμμέσως από τους σχετικά προνομιούχους.

Μπορεί αυτή η πληροφορία να προκαλούσε  εκνευρισμό αλλά  θα δημιουργούσε παράλληλα  θετικές διαθέσεις κοινωνικής συνεισφοράς και ίσως και  πιο ελαφρείς βραδινούς ύπνους σε αρκετούς συνταξιούχους.

Αυτή η διαφάνεια εκτός  από αποκάλυψη με βεβαιότητα  θα ήταν  και μια βάση για σοβαρές συζητήσεις κοινωνικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης.

Το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και για τις εισφορές που αφορούν την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Και εδώ μια σχέση ανταποδοτικότητας θα μπορούσε να ισχύει. Μεγαλύτερες εισφορές να αντιστοιχούν σε καλύτερες παροχές ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Κάποτε υπήρχαν οι διαφορετικές θέσεις στα δημόσια νοσοκομεία,  κάτι σαν ανταπόδοση προς  αυτούς που στηρίζουν το σύστημα υγείας με  τις μεγαλύτερες εισφορές.

Και αυτός ο θεσμός εκφυλίστηκε με τα χρόνια, χωρίς να είμαστε βέβαιοι εάν η εξίσωση έγινε προς υψηλότερο ή χαμηλότερο επίπεδο.

Μετά την απλότητα και την διαφάνεια έρχονται και οι επιλογές.

Επιλογές που θα συνδυάζουν το κοινωνικό κράτος ως εγγυητή και πάροχο των βασικών κοινωνικών αναγκών, και την ατομική ευθύνη που θα συνεισφέρει στο εποικοδόμημα της σύνταξης και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Δεν θέλουμε να γίνουμε ούτε ΗΠΑ αλλά ούτε και Χιλή.

Έχουμε τα δυτικοευρωπαϊκά  και τα σκανδιναβικά πρότυπα που μπορούμε να μελετήσουμε και να επιλέξουμε τα στοιχεία που μας ταιριάζουν και να τα ακολουθήσουμε.

Επιλογές για  το μέγεθος των εισφορών που θα αφορούν  το κομμάτι πάνω από την κατώτερη σύνταξη , επιλογές για το επίπεδο της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης , επιλογές για το επενδυτικό προφίλ , επιλογές ακόμα και για θέματα που δεν τα έχουμε φανταστεί όπως τι ποσοστό σύνταξης θα μπορούσε να παίρνει μια αρκετά νεότερη σύζυγος ηλικιωμένου συνταξιούχου. 

Θα μπορούσε  ενδεικτικά ο ηλικιωμένος συνταξιούχος να  επιλέγει να λαμβάνει  λιγότερη σύνταξη για να παίρνει στο μέλλον μεγαλύτερη σύνταξη και για περισσότερα χρόνια η νεότερη σύζυγος του;

Ενίσχυση του θεσμού  των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης μοναδικών ή πολλαπλών εργοδοτών, που είναι από τους πιο διαδεδομένους και επιτυχημένους πυλώνες κοινωνικής ασφάλισης, ελέγχεται από το κράτος αλλά παράλληλα διατηρεί την ανεξαρτησία και την ασφάλεια σε βάθος χρόνου,  κυρίως γιατί δεν πρέπει να βάζουμε όλα τα αυγά στο ίδιο κρατικό καλάθι.

Μπορεί να ξεκίνησε ανιαρά η συζήτηση για το ασφαλιστικό αλλά τελικά τα θέματα ενδιαφέροντος είναι εξαιρετικά σημαντικά, καθορίζουν ζωές, συνεισφέρουν στην οικονομική ανάπτυξη, βάζουν τις γενιές την μία απέναντι στην άλλη,  διαμορφώνουν τρόπο σκέψης και δημιουργούν υπευθύνους πολίτες.

Ας τολμήσουμε να τα συζητήσουμε πιο σοβαρά και να αποφασίσουμε λίγο πιο θαρραλέες λύσεις, γιατί το πιο πιθανό είναι πως το οπισθοβαρές πρόβλημα του 2050 να μας  χτυπήσει την πόρτα νωρίτερα.

Διαβάστε ακόμη:

Βασίλης Κοντοζαμάνης στο Economist: Πάνω από 800 εκατ. οι δαπάνες για τον κορονοϊό

Cosmote, Vodafone, Wind απενεργοποιούν σταδιακά το 3G και ανάβουν το 5G