Η προειδοποίηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε για πολύ καιρό με ακριβή ενέργεια επιβεβαιώνει την χθεσινή θέση της στήλης ότι οι μόνιμες κρίσεις αποτελούν πλέον τη νέα κανονικότητα.

Δυστυχώς, οι νέες συνθήκες που δημιουργούνται αναπόφευκτα επιφέρουν διόλου επιθυμητά αποτελέσματα.

Ενδεικτικά, εφόσον η τιμή της ενέργειας θα παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα σε υψηλά επίπεδα, είναι σαφές ότι τα μέτρα ελάφρυνσης δεν μπορούν να ακολουθήσουν. Αυτό δεν ισχύει μόνο για την Ελλάδα, αλλά για τα περισσότερα αν όχι για όλα τα κράτη.

Και πάλι, εφόσον η αντιμετώπιση τη κλιματικής αλλαγής θα είναι ειλικρινής και αποτελεσματική, τότε θα προκύψουν κόστη που δεν υπήρχαν πριν την κρίση—όπως π.χ. με την ενίσχυση των δομών ή και την αντικατάστασή τους μετά από φυσικές καταστροφές.

Το ίδιο θα συμβεί αν το θέμα της μετανάστευσης τεθεί σε πραγματικά ανθρωπιστικές βάσεις.

Όσο για το κόστος όχι μόνο αυτής αλλά και των επόμενων πανδημιών που θα ακολουθήσουν, δεν χρειάζονται πολλά λόγια: η ριζική αναδιάρθρωση των συστημάτων υγείας θα απορροφήσει τεράστιους πόρους. Κρατικά κεφάλαια θα χρειαστεί να επενδυθούν σε έρευνα και ανάπτυξη, διαφορετικά το κόστος της ιδιωτικής έρευνας συν το κέρδος θα είναι δυσβάστακτο για την κοινωνία.

Όλα αυτά δείχνουν ότι είμαστε υποχρεωμένοι να αναθεωρήσουμε δύο βασικές παραμέτρους της οικονομικής ζωής.

Η πρώτη αφορά την προσδοκία για συνεχή αύξηση του εισοδήματος. Είναι η μάντρα κυριάρχησε με ιδιαίτερη ένταση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνδέθηκε άμεσα με την έννοια του κέρδους – όπου η παραδοσιακή διαφορά ανάμεσα στο θεμιτό και το αθέμιτο μουντζουρώθηκε. Είναι σαφές ότι στις επόμενες δεκαετίες (α) οι ευθύνες του κράτους θα διευρυνθούν, οπότε θα απαιτούνται αυξημένα έσοδα, και (β) η έμφαση στο βραχυχρόνιο κέρδος αφαιρεί από την επένδυση, οπότε και από την ανάπτυξη.

Η αλλαγή που θα πρέπει να δεχτούμε, λοιπόν, είναι ότι ο μεν επιχειρηματικός τομέας θα υποχρεωθεί να επιστρέψει στο κυνήγι της δημιουργίας αξίας, ο δε ιδιώτης πολίτης θα πρέπει να δεχτεί ότι η ετήσια αύξηση του εισοδήματος δεν θα είναι πλέον εγγυημένη. Οι προσδοκίες οφείλουν να αλλάξουν – δηλαδή να μετριαστούν.

Μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή, αλλά οι ημέρες που ζούμε σήμερα με τα πάρτι στα χρηματιστήρια θυμίζουν λίγο τις τελευταίες ημέρες της Πομπηίας. Τρέξατε να προλάβετε την αποκόμιση λογιστικών κερδών πριν σκάσει η φούσκα.

Η δεύτερη παράμετρος που υποχρεωτικά θα αλλάξει εστιάζεται στην λογική και πρακτική της διεθνούς διακυβέρνησης. Η περίφημη Washington Consensus δεν υπάρχει πια. Η λογική της εξαγωγής του δυτικού οικονομικού μοντέλου, της νομισματικής πολιτικής που είναι …δια πάσα νόσο, και της ς δημοσιονομικής πειθαρχίας ως τον θεμέλιο λίθο της οικονομικής σταθερότητας σύντομα θα αποδειχθούν αντιλήψεις που οδηγούν σε πολιτικές ανίκανες να ανταποκριθούν στα πραγματικά γεγονότα.

Οι κρίσεις θα μας υποχρεώσουν να παραδώσουμε στο κράτος μεγαλύτερη ευχέρεια δράσης—οπότε και περισσότερους πόρους. Η εποχή της σταθερότητας με άνιση εισοδηματική κατανομή και πληθώρα άλλων ανισοτήτων θα τελειώσει. Η εποχή της αναδιανομής του εισοδήματος και της μείωσης των ανισοτήτων γενικά, της ανάπτυξης όπου μεγάλο μέρος του προϊόντος της θα κατευθύνεται στην αντιμετώπιση κρίσεων (νέων και παλαιών), του κράτους – νυχτοφύλακα έρχεται.

Στο ερώτημα αν υπάρχει εναλλακτικός δρόμος, η απάντηση είναι μία και δυστοπική: η ενίσχυση των ανισοτήτων, η κατασπατάληση πόρων και πρώτων υλών, η απόσυρση των υπέρ-πλουσίων σε στεγανοποιημένες νησίδες, η  ριζοσπαστικοποίηση της μάζας, ο αυταρχισμός.

Ας μην κάνουμε το λάθος να θεωρούμε ότι οι «προβλέψεις» της επιστημονικής φαντασίας γίνονται σήμερα πραγματικότητα μόνο με αναφορά στα υλικά αντικείμενα – τα ρομπότ, τα τηλεκατευθυνόμενα και τα αυτοκατευθυνόμενα αυτοκίνητα, πλοία, ιπτάμενα, στα νέα υπέρ-όπλα. Στο κάτω-κάτω, η τεχνολογία δεν αφήνει ανέγγιχτη την κοινωνία – όπως δεν την αφήνουν οι κρίσεις και η επαρκής ή η ανεπαρκής διαχείριση τους.

Διαβάστε επίσης

Σε μόνιμη κρίση: Η νέα πραγματικότητα