Με προβλέψεις για ύφεση στην Ευρωζώνη και σοβαρά πλήγματα στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία μπαίνει το 2023. Λόγω της προεξοφλούμενης συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας, ανησυχίες εγείρονται και για την πορεία της ανεργίας, σε μια εποχή που ειδικά για την Ελλάδα η ανεργία διατηρεί τάσης αποκλιμάκωσης, επιβραδυνόμενης αλλά αποκλιμάκωσης.

Την Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε τα στοιχεία της έρευνας Εργατικού Δυναμικού για το Γ τρίμηνο του 2022, που καταγράφουν περαιτέρω οριακή πτώση της ανεργίας κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες, με αποτέλεσμα η ανεργία να διαμορφώνεται στο 11,6% από 12,4% το Β τρίμηνο του 2022 και 13% το Γ τρίμηνο του 2021.

Ο αριθμός των απασχολούμενων υπερβαίνει κατά πολύ το φράγμα των τεσσάρων εκατομμυρίων και διαμορφώνεται στα 4,21 εκατ. άτομα, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1,2%, σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και αύξηση κατά 2,4%, σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Αντίστοιχα ήταν τα στοιχεία και για τον Οκτώβριο. Το ποσοστό ανεργίας ανήλθε σε 11,6% έναντι 13,3% τον Οκτώβριο και 12% τον Οκτώβριο του 2021. Αυτό όμως που διαφαίνεται από τα στοιχεία είναι πως έχει πλέον «φρενάρει» η ραγδαία αποκλιμάκωση της ανεργίας που παρατηρείται από το 2013 – 2014 και μετά.

 Τον Σεπτέμβριο του 2022 η ανεργία ήταν 11,8%, τον Αύγουστο 12,2%, τον Ιούνιο 12,1%, τον Φεβρουάριο 12,8%, τον Σεπτέμβριο του 2021 ήταν 13%. Εδώ και ένα χρόνο φαίνεται πως έχουμε μπει στον «σκληρό πυρήνα» της ανεργίας και η περαιτέρω πτώση της κάτω από το φράγμα του 10% – κάτι που θα επέτρεπε και την αναβίωση των επιδομάτων προϋπηρεσίας, τις λεγόμενες τριετίες, στον ιδιωτικό τομέα – δεν λέει να σπάσει.

Από τα στοιχεία είναι εμφανές πως τα δομικά προβλήματα της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα – που απαιτούν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και μετασχηματισμό της οικονομίας – είναι εδώ και συνιστούν αντίρροπη δύναμη στην τάση αποκλιμάκωσης της ανεργίας.

Ο χάρτης της ανεργίας

Δεν είναι τυχαίο πως τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας και το τρίτο τρίμηνο του 2022 παρατηρούνται:

• στις γυναίκες,
• στους νέους (άτομα ηλικίας έως 24 ετών)
• στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και
• στα άτομα που έχουν ολοκληρώσει έως λίγες τάξεις Δημοτικού.

Ο χάρτης της απασχόλησης

Αντίθετα, το μεγαλύτερο ποσοστό εργατικού δυναμικού παρατηρείται:

• στους άνδρες,
• στα άτομα ηλικίας 30 – 44 ετών,
• στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδες και Δωδεκάνησα που βουλιάζουν από τον τουρισμό)
• στα άτομα που έχουν ολοκληρώσει μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση

Η διάρθρωση του εργατικού δυναμικού

Το ποσοστό μερικής απασχόλησης ανέρχεται σε 7,2% και εμφανίζει μείωση κατά 12,8% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 8,9% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους.

Αντίθετα έχει αυξηθεί η προσωρινή απασχόληση έχει αυξηθεί τόσο σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο (5,3%) όσο και σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (3,9%).

Τα αποτελέσματα της ΕΛΣΤΑΤ αποδεικνύουν για άλλη μια φορά την μονοκαλλιέργεια της τουριστικής βιομηχανίας, καθώς οι θέσεις εργασίας που παράγει η ελληνική οικονομία απαιτούν χαμηλή εξειδίκευση και προφανώς αμείβονται ως τέτοιες. Ειδικότερα, τα επαγγέλματα που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολουμένων είναι οι απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές (22,5%).

Σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρείται στους ανειδίκευτους εργάτες, χειρώνακτες και μικροεπαγγελματίες και στους τεχνικούς και ασκούντες συναφή επαγγέλματα (5,8% και 3,8% αντίστοιχα). Αντίστοιχα συμπεράσματα βγαίνουν και με την σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2021.

Αν εξεταστεί η εξέλιξη της κατανομής του πλήθους των απασχολουμένων σε ευρείες ομάδες επαγγελμάτων, παρατηρείται ότι, από το A ́ τρίμηνο του 2011 αυξάνεται το ποσοστό των απασχολουμένων σε μη χειρωνακτικά επαγγέλματα χαμηλής εξειδίκευσης, ενώ μειώνεται το ποσοστό των απασχολουμένων σε χειρωνακτικά επαγγέλματα με εξειδίκευση, το οποίο, ωστόσο, παρουσιάζει αύξηση από το 2021.

Το ποσοστό στα μη χειρωνακτικά επαγγέλματα υψηλής εξειδίκευσης ακολουθεί αύξηση ενώ το ποσοστό των απασχολουμένων σε στοιχειώδη επαγγέλματα παραμένει σχετικά σταθερό μετά το 2011.

Ο σκληρός πυρήνας της ανεργίας

Τα στοιχεία λοιπόν δείχνουν πως αγγίζουμε τον σκληρό πυρήνα της ανεργίας. Δεν είναι τυχαίο πως η μεγάλη πλειοψηφία των ανέργων (62,9%) είναι πλέον μακροχρόνια άνεργοι, καθώς αναζητά εργασία ένα έτος ή περισσότερο. «Παραδοσιακά» το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων στον γενικό πληθυσμό των ανέργων κυμαίνονταν κοντά στο 50%. Πλέον έχει ξεπεράσει το 60% με την πλειοψηφία 58,9% έχει ολοκληρώσει μέχρι δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Άμυνα το 2023

Η Ελλάδα μπαίνει στο δύσκολο 2023 έχοντας να αντιμετωπίσει τον σκληρό πυρήνα της ανεργίας κι ενώ όλες οι προσβλέψεις για την πορεία της οικονομίας είναι δυσοίωνες. Δεν είναι τυχαίο ότι στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού για το νέο έτος οι προβλέψεις είναι σαφείς: ο δείκτης τιμών καταναλωτή το 2023 εκτιμάται σε 5% (από 9,9% το 2022) και το ποσοστό ανεργίας δεν εκτιμάται ότι θα πέσει κατά μέσο όρο κάτω από 12,7% (από 12,6% φέτος).

Η εκτίμηση δηλαδή του οικονομικού επιτελείου είναι πως θα έχουμε και μια ανεπαίσθητη αύξηση της ανεργίας έναντι της φετινής χρονιάς. Κι αυτή η εκτίμηση λαμβάνει υπόψη της το σενάριο για ανάπτυξη 1,8% στην Ελλάδα εν μέσω βέβαιης ύφεσης στην Ευρωζώνη, που αναπόφευκτα θα επηρεάσει το τουριστικό προϊόν το καλοκαίρι του 2023.

Με άλλα λόγια ο στόχος για το 2023 είναι «άμυνα» στην πιθανή αύξηση της ανεργίας, καθώς οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες δεν ευνοούν την περαιτέρω αποκλιμάκωση. Αυτό είναι και ένα από τα μεγάλα στοιχήματα του οικονομικού επιτελείου. Πώς θα συγκρατηθεί η ανεργία σε ένα νέο περιβάλλον σύγκρουσης, με τον πληθωρισμό να τρέχει, τους εργαζόμενους να πιέζουν ασφυκτικά πια για αύξηση των μισθών και τους εργοδότες να πρέπει να αντιμετωπίσουν τα συνεχώς αυξανόμενα κόστη της ενέργειας, των πρώτων υλών και των υπηρεσιών.