Ο Αμερικανός οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν έγινε γνωστός κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ως ένας από τους εξέχοντες επικριτές των κυρίαρχων οικονομικών θεωριών του Τζων Μέυναρντ Κέυνς, του οποίου το μικτό οικονομικό μοντέλο έγινε το σημείο αναφοράς για πολλά αναπτυγμένα κράτη κατά την περίοδο που ακολούθησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετέπειτα.

Ο Φρίντμαν γεννήθηκε στο Μπρούκλιν σε μια εβραϊκή οικογένεια περιορισμένων οικονομικών μέσων το 1912. Διακρίθηκε ακαδημαϊκά από μικρή ηλικία. Αφού αποφοίτησε από το λύκειο στα 16 του, εγγράφηκε στο πανεπιστήμιο Rutgers όπου σπούδασε μαθηματικά και οικονομικά.

Συνέχισε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Σικάγο, όπου έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο στα οικονομικά. Από το Σικάγο θα αποχωρούσε εντέλει το 1977 μετά από περισσότερα από 30 χρόνια διδασκαλίας – ένα χρόνο αφού τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ για τη συνεισφορά του στην οικονομική επιστήμη. Ο Φρίντμαν συνέχισε να γράφει και να μιλά δημοσίως από διάφορα μέσα – από στήλες σε περιοδικά και από την τηλεόραση, από επιστημονικά περιοδικά και άρθρα γνώμης σε εφημερίδες – μέχρι τον θάνατό του το 2006.

12  τρομερές αλήθειες

Ο Economist έχει χαρακτηρίσει τον Φρίντμαν «έναν γίγαντα μεταξύ των οικονομολόγων» και «τον πιο επιδραστικό οικονομολόγο του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα».

Ακολουθούν 12 αποφθέγματά του ως τροφή για σκέψη:

1. “Πίσω από τα περισσότερα επιχειρήματα εναντίον της ελεύθερης αγοράς βρίσκεται η έλλειψη πίστης στην ίδια την ελευθερία”. Capitalism and Freedom(2002)
2. “Είμαι υπέρ της νομιμοποίησης των ναρκωτικών. Σύμφωνα με το δικό μου σύστημα αξιών, αν κάποιος θέλει να αυτοκτονήσει, έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει. Το μεγαλύτερο μέρος του κακού που προέρχεται από τα ναρκωτικά οφείλεται στο γεγονός ότι είναι παράνομα”. Απόφθεγμα που καταγράφεται στο ‪If Ignorance Is Bliss, Why Aren’t There More Happy People? (2009).
3. “Πέρα από κάποιες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, οι επιχειρηματίες υποστηρίζουν την ελεύθερη επιχειρηματικότητα στο επίπεδο της αρχής, αλλά αντιτίθενται σ’ αυτήν όταν αφορά τους ίδιους”. Διάλεξη με τίτλο “Η αυτοκτονική παρώθηση της επιχειρηματικής κοινότητας” (The Suicidal Impulse of the Business Community – 1983).
4. “Είναι ηθικής τάξης το πρόβλημα ότι το κράτος καθιστά εγκληματίες ανθρώπους που μπορεί να κάνουν κάτι που εσείς και εγώ δεν εγκρίνουμε, αλλά δεν βλάπτει κανέναν άλλο από τους ίδιους” – America’s Drug Forum interview (1991).
5. “Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη είναι να κρίνει κανείς τις πολιτικές και τα προγράμματα από τις προθέσεις τους και όχι από τα αποτελέσματά τους”. Συνέντευξη με τον Richard Heffner στην εκπομπή The Open Mind (7 Δεκεμβρίου, 1975).
6. “Πρέπει να διακρίνει κανείς ξεκάθαρα το να είναι υπέρ της επιχειρηματικότητας από το να είναι υπέρ των επιχειρήσεων” Big Business, Big Government(1978).
7. “Η κοινωνία που ιεραρχεί την ισότητα υψηλότερα από την ελευθερία θα καταλήξει να μην έχει καμία από τα δύο. Η κοινωνία που ιεραρχεί την ελευθερία υψηλότερα από την ισότητα θα καταλήξει να έχει σε μεγάλο βαθμό και τις δύο. Από το επεισόδιο με τίτλο “Created Equal,” της τηλεοπτικής σειράς του PBS Free to Choose (1980).
8. “Τα κράτη δεν μαθαίνουν ποτέ – μόνο οι άνθρωποι μαθαίνουν” – Απόφθεγμα που καταγράφεται στο The Cynic’s Lexicon: A Dictionary Of Amoral Advice‎ (1984).
9. “Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν πρέπει να ελπίζουμε σε μια ανέφικτη ουτοπία. Θα ήθελα να δω πολύ λιγότερη κρατική δραστηριότητα απ’ όση έχουμε σήμερα, αλλά δεν πιστεύω ότι μπορούμε να έχουμε μια συνθήκη όπου δεν θα χρειαζόμαστε καθόλου κράτος” – Απόσπασμα από την εφημερίδα The Times Herald, Norristown, Pennsylvania (1η Δεκεμβρίου, 1978).
10. “Η μεγάλη αρετή ενός συστήματος ελεύθερης αγοράς είναι πως δεν νοιάζεται τι χρώμα είναι οι άνθρωποι ή σε τι θρησκεία πιστεύουν. Το μόνο για το οποίο νοιάζεται είναι αν μπορούν να παράγουν κάτι που θέλει κανείς να αγοράσει. Πρόκειται για το αποτελεσματικότερο σύστημα που έχουμε ανακαλύψει προκειμένου να καθίσταται δυνατό άνθρωποι που αλληλομισιούνται να σχετίζονται μεταξύ τους και να αλληλοβοηθούνται” – “Why Government Is the Problem” (1η Φεβρουαρίου, 1993), σ. 19.
11. “Το επιχείρημα υπέρ της απαγόρευσης των ναρκωτικών είναι ακριβώς όσο ισχυρό και όσο αδύναμο είναι και το αντίστοιχο επιχείρημα υπέρ της απαγόρευσης της υπερφαγίας. Όλοι ξέρουμε ότι η υπερφαγία προκαλεί περισσότερους θανάτους απ’ ό,τι τα ναρκωτικά” – America’s Drug Forum interview (1991).
12. “Υπάρχουν τέσσερις τρόποι με τους οποίους μπορείτε να δαπανήσετε χρήματα. Μπορείτε να δαπανήσετε τα χρήματά σας για σας. Όταν το κάνετε αυτό, τότε προσέχετε πολύ τι κάνετε, και προσπαθείτε να αποκομίσετε όσο το δυνατόν περισσότερα για τα χρήματά σας αυτά. Μπορείτε να ξοδέψετε τα χρήματά σας για κάποιον άλλον. Για παράδειγμα, όταν αγοράζω ένα δώρο γενεθλίων για κάποιον. Τότε δεν θα είμαι το ίδιο προσεκτικός ως προς το περιεχόμενο του δώρου, αλλά θα προσέχω πολύ το κόστος του. Μετά, μπορώ να ξοδέψω τα χρήματα κάποιου άλλου για μένα. Αν το κάνω αυτό, τότε το σίγουρο είναι ότι θα αγοράσω ένα καλό γεύμα! Τέλος, μπορώ να ξοδέψω τα χρήματα κάποιου άλλου για κάποιον άλλο. Σ’ αυτή την περίπτωση, δεν θα με νοιάζει πόσα χρήματα θα ξοδέψω, ούτε το τι θα αποκομίσω. Αυτό είναι το κράτος. Και αυτό συμβαίνει με σχεδόν το 40% του εθνικού μας εισοδήματος” – Συνέντευξη στο Fox News (Μάιος 2004).

Αναδημοσίευση από το Intellectual Takeout.

Το κείμενο υπογράφει ο Jonathan Miltimore που είναι υπεύθυνος έκδοσης του FEE.org.