Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
Το ότι ο Ερντογάν θεωρεί την Τουρκία συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι γνωστό. «Η Ιστορία δεν είναι μόνον το παρελθόν ενός λαού, αλλά κι η πυξίδα για το μέλλον του», λέει. Κι όπως ο τελευταίος Οθωμανός σουλτάνος, ο Αβδούλ Χαμίτ Β’, επέρριπτε στη Δύση οτιδήποτε θεωρούσε ότι έβλαπτε τη χώρα του, έτσι κι ο Τούρκος πρόεδρος ξιφουλκεί με κάθε ευκαιρία κατά των «ξένων» δυνάμεων. «Εξακολουθούν να μας ζητούν να κάνουμε υποχωρήσεις. Ποτέ!», διεμήνυσε πρόσφατα απευθυνόμενους σε οπαδούς του στη διάρκεια συγκέντρωσης ενόψει των προεδρικών εκλογών του ερχόμενου χρόνου -αν δεν τις επισπεύσει-, όπου διεκδικεί την επανεκλογή του.
Ο Αβδούλ Χαμίτ Β’ (1842-1918) ήταν ο 35ος και τελευταίος σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που εκθρονίστηκε τον Απρίλιο του 1909 από το κίνημα των Νεοτούρκων. Και το τελευταίο διάστημα, καθώς συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από το θάνατό του, έχει αναχθεί σε ίνδαλμα από την ισλαμοσυντηρητική κυβέρνηση Ερντογάν, ενώ η κρατική τηλεόραση προβάλλει το σίριαλ Payitaht («Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας») για τη ζωή του, που παρακολουθούν εκατομμύρια Τούρκοι κάθε Παρασκευή. Κι αν κάνουν συγκρίσεις με τη σύγχρονη πολιτική κατάσταση, ο Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει καμία αντίρρηση.
Οι λόγοι που ο Ερντογάν και το σύστημά του επαναφέρουν στο προσκήνιο τον Αβδούλ Χαμίτ Β’ είναι πολλοί, σημειώνει το Bloomberg. Κι όχι μόνον εσωτερικοί, αλλά και εξωτερικοί. Ο Τούρκος πρόεδρος έστειλε τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας σε εδάφη που ήταν κάποτε υπό τον έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Συρία για να εκδιώξουν τους Κούρδους μαχητές, τους οποίους υποστηρίζουν οι ΗΠΑ, από τα προπύργιά τους, ενώ ερίζει με την Ελλάδα για περιοχές στο Αιγαίο που εποφθαλμιά η Άγκυρα.
Η απόπειρα ανατροπής του Ερντογάν τον Ιούλιο του 2016 και τα ανοικτά εσωτερικά μέτωπα πρωτίστως με την οργάνωση του αυτοεξόριστου ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν και τους Κούρδους στη νοτιοανατολική Τουρκία «έρχονται να προστεθούν στο αφήγημα ότι όπως κι ο Αβδούλ Χαμίτ Β’, έτσι κι ο Ερντογάν πολιορκείται από εχθρούς εντός και εκτός των πυλών», λέει ο πολιτικός αναλυτής του Πανεπιστημίου Αφιόν Κοτζάτεπε, Ονέρ Μπουτσουκτσού. Ο Αβδούλ Χαμίτ Β’ είχε αναγκαστεί να εκχωρήσει εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην ανατολική Ευρώπη μετά από μια σειρά πολέμων. Αλλά στο σενάριο του Ερντογάν οι χώρες που εμφανίζει ως «εχθρούς» είναι σύμμαχοι της Τουρκίας, τουλάχιστον στα χαρτιά. Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ, αν και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί μια αποστασιοποιημένη εξωτερική πολιτική, φλερτάροντας έντονα με τη Ρωσία του Πούτιν και ενισχύοντας τους εμπορικούς δεσμούς με το Ιράν. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Μπουτσουκτσού, «ο Ερντογάν, όπως κι ο Αβδούλ Χαμίτ Β’ είναι πολύ ρεαλιστής. Κι είναι μάλλον απίθανο να κόψει τους δεσμούς» με τη Δύση.
Οι φιλοδοξίες του Ερντογάν έχουν προκαλέσει έντονες υποψίες σε ορισμένες από τις χώρες που αποτελούσαν κάποτε τμήμα της επικράτειας του Αβδούλ Χαμίτ Β’.
Ο πρίγκιπας διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν κατηγόρησε πρόσφατα τον Τούρκο πρόεδρο ότι επιχειρεί να αναβιώσει τις οθωμανικές βλέψεις για περιφερειακή κυριαρχία και φέρεται να χαρακτήρισε την Τουρκία μέρος ενός «τριγώνου του διαβόλου». Το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ από την πλευρά του απαιτεί να αποσύρει ο Ερντογάν τα στρατεύματά του από τη Συρία, ενώ και η Βαγδάτη έχει συγκρουστεί παλαιότερα μαζί του για την τουρκική στρατιωτική παρουσία στο βόρειο Ιράκ.
Οι θαυμαστές του Αβδούλ Χαμίτ Β’ στην τουρκική κυβέρνηση «βλέπουν» δάκτυλο της Δύσης πίσω απ’ αυτές τις αντιδράσεις, άποψη που βρίσκει απήχηση και σε αρκετά μεγάλο κομμάτι της τουρκικής κοινής γνώμης, το οποίο φοβάται, σύμφωνα με σφυγμομέτρηση του Πανεπιστημίου Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης ότι «τα ευρωπαϊκά κράτη θέλουν να διαιρέσουν και να κατακτήσουν την Τουρκία».
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο υπουργός Πολιτισμού, Νουμάν Κουρτουλμούς, είχε πει ότι οι εχθροί της χώρας «προσπαθούν να κόψουν τον δεσμό ανάμεσα στην Τουρκική Δημοκρατία και τον αραβικό κόσμο και τη γη του Ισλάμ», υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν σήμερα «εξαιρετικές ομοιότητες» με την εποχή που κυβερνούσε ο τελευταίος σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Από την άλλη, κάποιοι από τους αντιπάλους του Ερντογάν δεν έχασαν την ευκαιρία να του επιτεθούν επειδή προσπαθεί -όπως κι αν το κάνει αυτό – να μην κλείσει οριστικά την πόρτα της ένταξης στην ΕΕ. «Αν ζούσε σήμερα ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β΄θα προσπαθούσε να φτιάξει μια Ισλαμική Ένωση, όχι να μπει στην ΕΕ»», είπε ο ηγέτης του μικρού φιλο-ισλαμικού κόμματος Σααντέτ.
Στην Ευρώπη ο Αβδούλ Χαμίτ Β΄απεκαλείτο «κόκκινος σουλτάνος» λόγω του πογκρόμ που είχε εξαπολύσει στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου κατά των Αρμενίων, οι οποίοι διεκδικούσαν περισσότερα δικαιώματα, ενώ είχε αρνηθεί να επιτρέψει την εγκατάσταση Εβραίων εποίκων σε Παλαιστινιακά εδάφη. Έκθεση της ευρωβουλής καταδίκασε το τουρκικό σήριαλ για τον Οθωμανό σουλτάνο ότι μεταδίδει ένα «προφανές αντισημιτικό μήνυμα».
Όμως και οι ιδρυτές της Τουρκικής Δημοκρατίας τον είχαν αποκηρύξει ως έναν αυταρχικό ηγέτη, που είχε εξαπολύσει ένα δίκτυο κατασκόπων κατά των αντιπάλων του και τους φίμωνε με λογοκρισία.
Αλλά οι πολιτικές ρίζες του Τούρκου προέδρου βρίσκονται στο ισλαμικό κίνημα. Και στα 15 χρόνια που βρίσκεται ήδη στην εξουσία η διάβρωση των κοσμικών, δημοκρατικών αρχών συνεχίζεται με ταχείς ρυθμούς. Ίσως γι’ αυτό να θαυμάζει τόσο τον Αβδούλ Χαμίτ Β’.
