Δεν γνωρίζω αν η ενδοκομματική πάλη είναι μεταδοτικός ιός, αλλά τελικά οι ευρωεκλογές ήταν αφορμή για καθολική κομματική εσωστρέφεια. Ουδέν το παράδοξο.

Σε εποχές διαρθρωτικών αλλαγών αλλοίμονο αν τα κόμματα δεν ενθάρρυναν την πολυφωνία της αμφισβήτησης. Βέβαια, από την στιγμή που οι ηγεσίες τους επέλεξαν την ισοδυναμία ανάμεσα στις εθνικές και στις ευρωπαϊκές εκλογές, το αποτέλεσμα ήταν νομοτελειακό.

Οι δύο πρώην πρωθυπουργοί επέλεξαν να αγνοήσουν το βιβλίο του Κοττάκη και να εισέλθουν στην πολιτική αρένα με βαριά σοβαρότητα. Με τον γνωστό οξύτατο λόγο του, ο Αντώνης Σαμαράς, απευθύνθηκε σαφέστατα προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη—χωρίς, βέβαια, να τον αναφέρει.

Πιο ελλειπτικός ο Κώστας Καραμανλής, μίλησε για τις αποτυχίες των ευρωπαϊκών ηγεσιών, τα έλεγε στην πεθερά να τα ακούσει νύφη. Η συμφωνία μεταξύ τους ήταν σαφής. «Τι άλλο να πω;» χαριτολόγησε ο Κώστας Καραμανλής, ανεβαίνοντας στο βήμα μετά τον Αντώνη Σαμαρά.

Με παραδοσιακούς ιδεολογικούς όρους, η παρέμβαση των δύο αντιπροσωπεύει την σύγκρουση της ευρύτερης δεξιάς της Ν.Δ. κατά του Κέντρου του Κυριάκου Μητσοτάκη—αν και σε ορισμένα σημεία της ομιλίας Σαμαρά ο διαχωρισμός της δεξιάς από την ακροδεξιά ήταν μάλλον θολός.

Οι ομιλίες «συνδυάζονται», αλληλοσυμπληρούμενες και έχουν δύο βασικούς άξονες: την κρίση της Ευρώπης και τα εθνικά θέματα. Ένας τρίτος άξονας διαπερνά τους άλλους δύο, αυτός της πολυπολιτισμικότητας. Η απόρριψη της και από τους δύο είναι σαφής, η ευθύνες που της αποδίδουν μεγάλες, οι προειδοποιήσεις για τις αρνητικές επιπτώσεις της ελάχιστα συγκαλυμμένες.

Οι διαπιστώσεις ως προς την ευρωπαϊκή κρίση ήταν ορθές: η εμμονή με το ιδεοληπτικό Σύμφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας, το μοντέλο μεταφοράς πόρων από τον ευρωπαϊκό Νότο στον ευρωπαϊκό Βορά, η ελλειμματική ευρωπαϊκή ηγεσία και, όλα αυτά, μέσα στο πλαίσιο της στρεβλής παγκοσμιοποίησης που έφερε την παντοδυναμία των αγορών, την αδιαφάνεια του τραπεζικού συστήματος, την μείωση του βιοτικού επιπέδου, την αποδυνάμωση του κοινωνικού κράτους, την αύξηση των ανισοτήτων. Θερμοί υποστηρικτές της Ε.Ε. δύσκολα θα διαφωνούσαν με αυτές τις επισημάνσεις.

Ακούσιοι ή εκούσιοι θιασώτες του Haddington, οι δύο πρώην πρωθυπουργοί επιφύλαξαν τα χειρότερα για τον ευρωπαϊκό ασπασμό της πολυπολιτισμικότητας – υιοθετώντας με αναφορά στον γάμο των ομοφυλοφίλων επίθεση και κατά πτυχών της συμπεριληπτικότητας—χαρακτηρίζοντάς την ισοπεδωτική, προσβλητική για κάθε έννοια εθνικής ταυτότητας, ενθαρρυντική στον καταχρηστικό δικαιωματισμό, πηγή για την ανάδειξη ταυτοτικών ζητημάτων.

Είναι σαφές ότι, για τους δύο ομιλητές, ο συνδυασμός της ευρωπαϊκής κρίσης και της στρεβλής παγκοσμιοποίησης με την αδιάκριτη υποστήριξη της πολυπολιτισμικότητας δημιουργεί ένα εκρηκτικό οικονομικό και κοινωνικοπολιτικό μίγμα: της ρήξης της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς – οπότε η απόρριψη σύντομα θα ακολουθήσει.

Αυτή είναι η ουσία των αναλύσεων και προειδοποιήσεων τους, και μάλλον θα ήταν λάθος να μην τους αποδοθεί η αναγκαία και έμπρακτη προσοχή. Η Γαλλία, της ΛεΠεν και του Μπαρντελά εξάλλου, αυτό υπογραμμίζει. Εκτός κι αν επιδιώκουμε να ακολουθήσουμε αυτόν τον δρόμο.

Στα εθνικά θέματα ήταν ξεκάθαρη διαφωνία των Καραμανλή-Σαμαρά με την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης. Ξεκάθαρες, όμως, ήταν και ορισμένες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Ο Καραμανλής δεν φάνηκε να υιοθετεί την απαίτηση Σαμαρά για απεμπλοκή από την Συμφωνία των Πρεσπών και δεν ζήτησε την αναθεώρηση του Συμφώνου Φιλίας με την Τουρκία—οπότε δεν θα σχολιάσω τους τεράστιους κινδύνους για την Ελλάδα ιδιαίτερα από την πλευρά της Τουρκίας αν ανοίγαμε την πόρτα της αναθεώρησης συνθηκών. Προειδοποίησε, πάντως, να μην υπάρξει κρυφή υποχώρηση στις ελληνικές θέσεις με αφορμή ένα πιθανό συνυποσχετικό για προσφυγή στην Χάγη, κι έτσι η θέση του μπορεί να συνοψιστεί σε μία λέξη «εγρήγορση».

Πιο σκληρός ο Σαμαράς, ήταν σαν να ζητούσε τα ρέστα από την κυβέρνηση επειδή ο Ερντογάν εξακολουθεί να μιλά για την Γαλάζια Πατρίδα, να αλλάζει τα σχολικά βιβλία της χώρας του, να ζητά την αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών κοκ. Σαφέστατα, ο Σαμαράς θα επιθυμούσε να δει μία πιο σκληρή ελληνική αντίδραση/απάντηση στην Τουρκία, στην Αλβανία, στα Σκόπια. Τι και πως ακριβώς είναι ερώτημα. Η προτροπή του άσκησης βέτο στην ενταξιακή πορεία και των τριών ήταν κάπως παράδοξη, καθώς η μεν Τουρκία ούτε καν επιθυμεί να εισέλθει στην Ευρώπη, η δε ελληνική κυβέρνηση έχει ξεκάθαρα δηλώσει ότι η ευρωπαϊκή πορεία Αλβανίας και Σκοπίων περνά από την Ελλάδα. Αν υπάρχει διαφωνία αυτή εντοπίζεται στην επιλογή των λέξεων.

Με αναφορά τώρα σε ορισμένα επιμέρους θέματα, πολύ ορθά ο Σαμαράς επέλεξε να σχολιάσει το θέμα της ακρίβειας και, επίσης ορθά, να υπογραμμίσει το πρόβλημα της έλλειψης ανταγωνισμού. Είναι αλήθεια ότι αυτή η κυβέρνηση τείνει να αγνοήσει τις ολιγοπωλιακές στρεβλώσεις που φέρει ο σύγχρονος καπιταλισμός, οπότε η προτροπή του πρώην πρωθυπουργού για ενίσχυση της Επιτροπής Ανταγωνισμού βρίσκει ευήκοα ώτα, ιδιαίτερα όταν αυτή η στήλη έχει υπερθεματίσει στο συγκεκριμένο θέμα.

Ορθή, ξανά, η επισήμανση για το δημογραφικό – ιδιαίτερα όταν στην Τουρκία το «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε» είναι στο DNA της. Μπορεί η σύγκριση με την κρατική επιδότηση αγοράς ηλεκτρικών αυτοκινήτων να είναι κάπως ακραία, αλλά η ουσία της κριτικής και η χλιαρή κυβερνητική ανταπόκριση στο πρόβλημα δεν είναι.

Δεν θα σχολιάσω την αναιδή παρουσία της Κας Θάνου, ιδιαίτερα όταν ο Αντώνης Σαμαράς αναφέρθηκε στο σκάνδαλο Novartis, αλλά παράδοξη ήταν η προτροπή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης από την εκτελεστική εξουσία όταν αυτός ακριβώς ο διαχωρισμός εξουσιών τον εμποδίζει να ταυτοποιήσει όλους τους κουκουλοφόρους. Εξάλλου, σε όλες τις δημοκρατίες, η ηγεσία της δικαιοσύνης επιλέγεται από την κυβέρνηση, ως πηγή νομιμοποιημένης εξουσίας.

Εν κατακλείδι, ο Αντώνης Σαμαράς είναι κατά της τριγωνοποίησης – οπότε υπέρ της ιδεολογικής αγνότητας της Ν.Δ. και κατά της πολιτικής της διεύρυνσης. Στην εξωτερική πολιτική θέλει μία σκληρή στάση-ανταπόκριση σε όλους τους τομείς Τι ακριβώς και πως είναι ερώτημα. Ο Κώστας Καραμανλής είναι πιο μετριοπαθής: ουσιαστικά φέρνει την κυβέρνηση προς των ευθυνών της τόσο ως προς τα εσωτερικά όσο και προς τα εξωτερικά θέματα, αλλά ζητά ταχύτητα ανταπόκρισης. Εντύπωση, πάντως, προξενεί η προτροπή για ειρήνη στην Ουκρανία που σημαίνει παραχώρηση εδαφών στην Ρωσία – με ότι προεκτάσεις αυτό συνεπάγεται διεθνώς για την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Όσο για το θέμα Ισραήλ-Χαμάς-Παλαιστίνη δεν μπόρεσα να δω που έγκειται η διαφωνία με την κυβέρνηση.

Στο πλαίσιο μίας ευρύτερης κριτικής θεώρησης, οι σωστές επισημάνσεις, που σε μεγάλο βαθμό αφορούν διεθνείς εξελίξεις και διαρθρωτικά ζητήματα επισκιάζονται από την τάση να επιδιωχθούν λύσεις που συνεπάγονται «επιστροφή στις ρίζες». Φοβάμαι ότι πρόκειται για χίμαιρα. Μου θυμίζει την αναζήτηση για «επιστροφή στην κανονικότητα» μετά τον covid. Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν απογειωθεί, επιστροφή στις ρίζες δεν υπάρχει. Έχουμε ήδη μπει σε νέα εποχή, ακόμη πιο πρωτόγνωρη από εκείνη στο ξέσπασμα της Βιομηχανικής Επανάστασης.  Αντί να ζητάμε επιστροφή στο παρελθόν ας αναζητήσουμε λύσεις στο νέο μέλλον — που μάλλον θα αποδειχθεί πολύμορφο.

Διαβάστε επίσης

ΠΑΣΟΚ: Μάχη για άδεια πουκάμισα

Πύρινη κόλαση στην Ελλάδα, πολιτική στην Γαλλία, γενική για όλους

Πώς μια νίκη του Μπαρντελά θα μπορούσε να οδηγήσει σε ήττα της Λεπέν