Αλβανίας Αναστάσιος: Ο Ιεράρχης που υπερέβη τα όρια των εκκλησιαστικών τειχών – Πρέσβης της επιστήμης, του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας

Φωτεινή και φωτισμένη προσωπικότητα, ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, κατά κόσμον Αναστάσιος Γιαννουλάτος, λάμπρυνε με την παρουσία του τη δημόσια και όχι μόνο την εκκλησιαστική ζωή.

Ευρυμαθής, γλωσσσομαθής, πολυγραφότατος, πολυβραβευμένος και πολυταξιδεμένος, ο Πειραιώτης Αρχιερέας υπερέβη τα όρια των εκκλησιαστικών τειχών. Ο λόγος και το όνομά του έγιναν σημείο αναφοράς.

Χαρισματικός και πολυσχιδής, με καίρια συμβολή στην Οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας και στον διεκκλησιαστικό διάλογο, «διακόνησε» ως εκκλησιαστικός και πανεπιστημιακός ταγός, με εμβέλεια και δράση σε όλες τις ηπείρους. Και αναγνωρίστηκε ως σύγχονος πνευματικός άνθρωπος.

Κυρίως όμως «ανέστησε», όχι απλά την εκκλησία της Αλβανίας, αλλά τον ελληνισμό της που λες και περίμενε το άγγιγμα της ποιμαντορικής του ράβδου για να ξυπνήσει από το λήθαργο δεκαετιών που του επιβλήθηκε από τις πολιτικοκοινωνικές και ιστορικές συνθήκες στη γείτονα χώρα.

Και πραγματικά είναι δυσαναπλήρωτο το κενό που δημιουργεί η εκδημία του στην Εκκλησία της Αλβανίας και η στεντορεία και σεβάσμια φωνή του στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ιδιαίτερα δε σε μια περίοδο έντονων ζυμώσεων στην Αλβανία σε σχέση με τον ελληνισμό της – πρόσφατα ο Αναστάσιος είχε βάλλει εναντίον του Ράμα για την μεθοδευμένη απογραφή των Ορθοδόξων στην Αλβανία- και έντονων διεργασιών στις Ορθόδοξες Εκκλησίες της Βαλκανικής και της Ανατολικής Ευρώπης εν γένει.

Η Ορθοδοξία στην ευρύτερη περιοχή δοκιμάζεται υπόκωφα και σφοδρά τις τελευταίες δεκαετίες από τον επεκτατισμό της ρωσικής Εκκλησίας και την αδιάκοπη προσπάθειά της να πλήξει τα Πρωτεία του Φαναρίου.

Όταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο «καταχώρησε» τον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο της Αλβανίας στον αποδημήσαντα Αναστάσιο, οι ζηλοφθονες εκκλησιαστικές «γλώσσες» είχαν πει ότι του δόθηκε ως δώρο. Η πραγματικότητα όμως αποδείχθηκε εντελώς διαφορετική. Ο ίδιος ήταν δώρο προς τον Οικουμενικό Θρόνο, – παρά το γεγονός ότι οι σχέσεις με τον κ.κ. Βαρθολομαίο δοκιμάστηκαν κατά καιρούς – και ο καλύτερος άτυπος πρέσβης του Ελληνισμού στην Αλβανία, στα Βαλκάνια και σ΄όλες  τις Ηπείρους νωρίτερα με τη δράση του.

Γνωστό και ενδεικτικό του μαχητικού πνεύματος που τον διέκρινε είναι και το περιστατικό την περίοδο της Χούντας στην κατάληψη της Νομικής, το Φεβρουάριο του 1973. Ο Αναστάσιος, Επίσκοπος Ανδρούσης τότε, στάθηκε στο πλευρό των φοιτητών, μεταφέροντάς τους τρόφιμα και φάρμακα.

Η λαμπρή ακαδημιακή πορεία

Ο Αναστάσιος Γιαννουλάτος, δεν ξεκίνησε την πορεία του με στόχο να γίνει κληρικός. Στην ιεροσύνη στράφηκε στην πορεία της έως τότε σταδιοδρομίας του.

Γεννημένος στον Πειραιά πριν από 95 χρόνια (4. 11. 1929), με καταγωγή από την Λευκάδα,  ο αριστούχος μαθητής και απόφοιτους της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1952 (άριστα 9,53 – η υψηλότερη βαθμολογία πτυχιούχου της Θεολογικής Σχολής Αθηνών), έλαβε υποτροφία του γερμανικού Ιδρύματος Alexander von Humboldt. Και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές Θρησκειολογίας, Eθνολογίας, Iεραποστολικής, Aφρικανολογίας, στα Πανεπιστήμια Aμβούργου και Mαρβούργου Γερμανίας (1965-69), ως υπότροφος .

Αναγορεύθηκε Διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1970, ομόφωνα άριστα, με ειδικό βραβείο), υπήρξε ομότιμος Kαθηγητής του Eθνικού και Kαποδιστριακού Πανεπιστημίου Aθηνών, Επίτιμο Mέλος της Aκαδημίας Aθηνών, Honorary Senator the European Academy of Sciences and Arts – Saltzburg

Εκτός της νέας και της αρχαίας ελληνικής, μιλούσε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και αλβανικά. Μπορούσε δε να διαβάσει στα λατινικά, ισπανικά, ιταλικά, ρωσικά και κισουαχίλι.

… και οι υψηλές διακρίσεις

Επανειλημμένως έχει εκλεγεί σε διακεκριμένες θέσεις διεθνών Οργανισμών, όπως Μέλος της θεολογικής επιτροπής «Διαλόγου με ανθρώπους άλλων Πίστεων και Ιδεολογιών» (1975-1983), Πρόεδρος της Επιτροπής Παγκοσμίου Ιεραποστολής και Ευαγγελισμού (1984-91), Μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Θρησκευτικών Ηγετών (2001-2012), Αντιπρόεδρος της Συνελεύσεως των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (2003-09), Πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών (2006-2013).
Έχει δε τιμηθεί με (30) βραβεία και παράσημα – διακρίσεις διαφόρων χωρών και Ορθοδόξων Εκκλησιών, μεταξύ των οποίων τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας (1997), το Athenagoras Human Rights Award (Νέα Υόρκη 2001), το βραβείο «διακεκριμένων δραστηριοτήτων για την ενότητα των Ορθοδόξων Εθνών» (Μόσχα 2006), το ανώτατο παράσημο της Δημοκρατίας της Αλβανίας «Γεώργιος Καστριώτης – Σκεντέρμπεη». Το βραβείο Klaus Hemmerle (Γερμανία 2020).

Ο συγγραφέας Ιεράρχης και η υποψηφιότητα για Νόμπελ

Επιδεικνύοντας σπουδαίο συγγραφικό έργο, έχει συγγράψει και εκδώσει 24 βιβλία (θρησκειολογικές εύρυνες, ιεραποστολικά δοκίμια, Ορθοδόξου πνευματικότητος) και πλέον των 200 μελετών και άρθρων θεολογικού ή θρησκειολογικού περιεχομένου.

Βιβλία και διάφορα κείμενά του έχουν μεταφραστεί σε 17 γλώσσες.

Η συμβολή του στην επιστήμη, στην Ορθοδοξία,  την διαχριστιανική προσέγγιση, τον διαθρησκεικό διάλογο και την ειρηνική συνύπαρξη λαών και θρησκειών έχει διεθνώς αναγνωριστεί, με σειρά βραβείων, διακρίσεων και επαίνων.

Αξιοσημείωτο και ενδεικτικό της εμβέλειάς του είναι το γεγονός  πως το 2000, κατόπιν προτάσεως 33 Ακαδημαϊκών της Ακαδημίας Αθηνών και πολλών προσωπικοτήτων της Αλβανίας, υπήρξε υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ της Ειρήνης.

 

Η σχέση με τις άλλες θρησκείες

Γνώρισε τα διάφορα θρησκεύματα σε χώρες όπου αυτά ακμάζουν. Μελέτησε την αφρικανική θρησκευτικότητα με ερευνητική αποστολή στην Ουγκάντα το 1967 και με ταξίδια στη Νιγηρία (1973), Καμερούν (1977), Γκάνα (1983), Κένυα, Τανζανία (1964, 1967, 1981 -1990).

Επισκέφθηκε επανειλημμένως την Ινδία (1973 -1974, 1979, 1988). Ταξίδεψε σέ βουδιστικές χώρες: Ταϊλανδή (1972-1973, 1977, 1979), Κεϋλάνη, Σρι Λάνκα (1974), Μυανμάρ (1979), Κορέα (1973, 1977, 1981), Ιαπωνία (1973,1981), Κίνα (1979-1980, 1986).

Γνώρισε τον Ταοϊσμό και τον Κομφουκιανισμό στη Σιγκαπούρη, Ταυ πει, Χόνγκ -Κόνγκ (1973,1980) και την Κίνα (1986), καθώς και το Ισλάμ με ταξίδια στον Λίβανο, Συρία, Ιορδανία, Αίγυπτο, Τουρκία, Πακιστάν, Δυτική Αφρική (1961-1975), Ιράν (1974) και διαμονή στην Αλβανία (1991 εξ.).

Πρωτοστάτησε στη σύγχρονη αναζωπύρωση της Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής. Ως Τοποτηρητής της Μητροπόλεως Ειρηνουπόλεως (Κένυα, Τανζανία, Ουγκάντα), την περίοδο 1981-1990, ανέπτυξε ευρύτατο ιεραποστολικό και κοινωνικό έργο. Αναγνωρίσθηκε «Μέγας Ευεργέτης του Πατριαρχείου Αλεξάνδρειας» (2009).

Η 30κονταετής και πλέον λαμπρή διαποίμανση στην Αλβανία

Tο εκκλησιαστικό έργο του Aναστασίου κορυφώνεται στην αποστολή που του ζητήθηκε από το Oικουμενικό Πατριαρχείο για την εκ των ερειπίων αναστήλωση της Eκκλησίας της Aλβανίας, η οποία είχε καταρρεύσει ύστερα 46 έτη επίσημης αθείας στο κράτος. Μέσα σε τεράστιες δυσκολίες, κατόρθωσε να την ανασυγκροτήσει εκ βάθρων και να την κατααστήσει ουσία και όχι τύποις Αυτοκέφαλη.

Διαμόρφωσε νέο Καταστατικό Χάρτη (2006). Με επίσημη συμφωνία με την Κυβέρνηση της Αλβανίας, η οποία έγινε νόμος του Κράτους (2009), καθορίσθηκαν οι σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας. Αγωνίσθηκε για τη διεκδίκηση της εκκλησιαστικής περιουσίας.

Αρχικά εργάσθηκε ως Πατριαρχικός Έξαρχος (1991 – 1992). Εξελέγη Μητροπολίτης Aνδρούσης τον Aύγουστο του  1991 και  Aρχιεπίσκοπος Tιράνων και πάσης Αλβανίας στις 24 Ιουνίου 1992.

Συγκροτήθηκαν πάνω από 400 ενορίες. Ίδρυσε τη Θεολογική-Iερατική Σχολή (Aκαδημία) «Aνάστασις» στο Δυρράχιο (1992), το Eκκλησιαστικό Λύκειο «Tίμιος Σταυρός», στο Aργυρόκαστρο (1998 ) και στο Σούκθ-Δυρράχιο (2007-18)˙ Σχολή της Βυζαντινής Μουσικής στα Τίρανα (2012).

Όλα λειτουργούν σε ιδιόκτητα συγκροτήματα με οικοτροφεία. Mόρφωσε και χειροτόνησε 168 νέους κληρικούς. Ίδρυσε Κέντρα Νεολαίας σε διάφορες πόλεις. Φρόντισε για τη μεταφραστική προσπάθεια, την έκδοση λειτουργικών και άλλων θρησκευτικών βιβλίων.

Συνέστησε Τεχνική Υπηρεσία της Eκκλησίας και μερίμνησε για την ανοικοδόμηση 150 νέων ναών (μεγάλων και μικρών), αναστήλωσε 60 ναούς και μοναστήρια-πολιτιστικά μνημεία και επισκεύασε 160 ναούς και 70 εκκλησιαστικά κτίρια για σχολεία, νεανικά κέντρα, κέντρα υγείας, ξενώνες, εργαστήρια, συσσίτια για τους φτωχούς κ.λ.π., στο σύνολο 450 κτίρια. Ανέπτυξε τη φιλανθρωπική μέριμνα της Εκκλησίας, με διανομή εκατοντάδων τόννων τροφίμων, ιματισμού, φαρμάκων.

Ίδρυσε την πρώτη Ορθόδοξη αλβανική εφημερίδα Ngjallja «Aνάστασις» (1992), το παιδικό περιοδικό Gëzohu «Χαίρε» (1997 εξ.), το νεανικό περιοδικό Kambanat «Καμπάνες» , την επιστημονική επιθεώρηση Kërkim «Έρευνα» (2009 εξ.), το δελτίο «News from Orthodoxy in Albania» (1996-2002), καθώς και Ραδιοφωνικό σταθμό Radio-Ngjallja (1997 ).

Μερίμνησε για τη δημιουργία Εργαστηρίων της Εκκλησίας (τυπογραφείο, κηροπλαστείο, ξυλουργείο, εργαστήρια αγιογραφίας και αποκαταστάσεως εικόνων).

Παράλληλα με την ανασύσταση της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ανέπτυξε πρωτοποριακά προγράμματα στους τομείς εκπαίδευσης, υγείας, κοινωνικής προνοίας, αγροτικής αναπτύξεως, πολιτισμού και οικολογίας.

Ίδρυσε την Ορθόδοξο Κλινική «Ευαγγελισμός» (Διαγνωστικό Ιατρικό Κέντρο) με 24 ειδικότητες και τρία πολυϊατρεία σε άλλες πόλεις· Επίσης το Ινστιτούτο Επαγγελματικής Καταρτίσεως, με έξι ειδικότητες στα Tίρανα και τέσσερις ειδικότητες στο Αργυρόκαστρο (το οποίο λειτούργησε από 1998-2008). Τούτο αναβαθμίστηκε εν συνεχεία στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο «Λόγος» (2009 εξ.)˙ Γενικό και Επαγγελματικό Λύκειο στο Μεσοπόταμο˙ τρία εννιάχρονα Σχολεία και Λύκεια στα Τίρανα, στο Δυρράχιο, στην Κορυτσά και στο Αργυρόκαστρο.  Οικοτροφείο Μαθητριών Λυκείου στο Βουλιαράτι, 19 νηπιαγωγεία σε διάφορες πόλεις. Φρόντισε για την κατασκευή δρόμων, υδραγωγείων, γεφυρών, την επισκευή δημοσίων σχολείων, κ.α.

Κατά την περίοδο 2013 – 2019 πραγματοποιήθηκε η κατασκευή τριών υδροηλεκτρικών έργων συνολικής ισχύος 19 MW (Librazhd, Llenge, Sllabinja), τα οποία συμβάλλουν στην ενίσχυση των υποδομών της χώρας και έχει σαφή κοινωνικό σκοπό.

Mε όλες αυτές τις πρωτοβουλίες δόθηκε εργασία σε χιλιάδες ανθρώπους, δημιουργήθηκαν σοβαρά έργα κοινωνικής υποδομής και η Ορθόδοξος Εκκλησία της Αλβανίας αναδείχθηκε σε πολυδύναμο πνευματικό και αναπτυξιακό παράγοντα.

Ο Αρχιεπίσκοπος υπήρξε επίσης, ιδρυτικό μέλος και κατά διαστήματα Πρόεδρος της Διομολογιακής Βιβλικής Εταιρείας της Αλβανίας (2009 ) και του Διαθρησκειακού Συμβουλίου της Αλβανίας (2007 εξ.), το οποίο τιμήθηκε απο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το ανώτατο παράσημο “Nderi i Kombit” (Τιμή του Έθνους) (2021).

Στην κρίση του Κοσσυφοπεδίου (1999) οργάνωσε ευρύτατο ανθρωπιστικό πρόγραμμα, το οποίο βοήθησε 33.000 περίπου πρόσφυγες σε διάφορα μέρη της Αλβανίας. Συνέδεσε την Εκκλησία της Αλβανίας με διεθνείς Εκκλησιαστικούς Οργανισμούς.

Kατά την ένταση μεταξύ Ελλάδος – Αλβανίας συνέβαλε στην εκτόνωσή της και στην προσέγγιση των δύο χωρών. Συγχρόνως αγωνίσθηκε για την άμβλυνση των αντιθέσεων στα Βαλκάνια.

Το σπουδαίο έργο στην Ανατολική Αφρική

Ταξίδεψε αρχικά τον Μάϊο – Ιούλιο του 1964 στην Ουγκάντα, Τανζανία και Κένυα διερευνώντας τις δυνατότητες συστηματικής Ορθοδόξου Ιεραποστολής. Το θέρος και το φθινόπωρο του 1967 διεξήγαγε θρησκειολογική έρευνα παραδοσιακής θρησκευτικότητος στην Ουγκάντα.

Στη δεκαετία 1981-1991, ως Τοποτηρητής της I. Μητροπόλεως Eιρηνουπόλεως – Ανατολικής Αφρικής (Kένυα, Oυγκάντα, Tανζανία), ίδρυσε και οργάνωσε την Πατριαρχική Σχολή «Aρχιεπίσκοπος Kύπρου Mακάριος», την οποία διηύθυνε επί δεκαετία.

Xειροτόνησε  αφρικανούς κληρικούς και χειροθέτησε  αναγνώστες – κατηχητές προερχόμενους από οκτώ αφρικανικές φυλές (μεταξύ των οποίων τους τέσσερις πρώτους κληρικούς Τανζανούς)· συγχρόνως προώθησε τις μεταφράσεις της Θείας Λειτουργίας σε 4 αφρικανικές γλώσσες.

Μερίμνησε για τη σταθεροποίηση 150 περίπου Ορθοδόξων ενοριών και πυρήνων και την ανέγερση δεκάδων ναών, ανήγειρε επτά ιεραποστολικούς σταθμούς, φρόντισε για τη δημιουργία σχολείων και ιατρικών σταθμών.

 

Δείτε βίντεο -αφιέρωμα στον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο από την εκπομπή Μονόγραμμα

 

Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος αποδήμησε σήμερα, Σάββατο 25 Ιανουαρίου 2025 έπειτα από πολυήμερη νοσηλεία στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» όπου είχε μεταφερθεί εσπευσμένα από τα Τίρανα.