Η οικονομική δυναμική της Ελλάδας παραμένει ελκυστική στο άμεσο μέλλον αλλά είναι απαραίτητη η προώθηση των μεταρρυθμίσεων που μπορούν να λειτουργήσουν ως θεμέλιο απέναντι στις προκλήσεις που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει η χώρα.

Όπως εκτιμά το ΔΝΤ, στην ετήσια έκθεση του για την ελληνική οικονομία, η διατήρηση του μεταρρυθμιστικού μομέντουμ μπορεί να επιλύσει τα τελευταία σημεία που έχουν απομείνει προς επίλυση από τη μεγάλη κρίση, αλλά και τις διαρθρωτικές προκλήσεις που απορρέουν από τρία προβληματικά πεδία: Το αυξανόμενο μεν χαμηλό όμως ακόμη επίπεδο επενδύσεων, τις δυσμενείς δημογραφικές προβολές και την αναιμική αύξηση της παραγωγικότητας.

1

Όπως συμπεραίνουν οι αναλυτές του Ταμείου, με το κατάλληλο μίγμα πολιτικής που θα στοχεύει στην συνέχιση της δημοσιονομικής εξυγίανσης με έναν τρόπο που είναι φιλικός προς την ανάπτυξη, η υλοποίηση φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων και η περαιτέρω ενδυνάμωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι επιβεβλημένες κινήσεις για να εξασφαλιστεί διατηρήσιμη ανάπτυξη σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα και να διασφαλιστεί η δημοσιονομική βιωσιμότητα και η χρηματοοικονομική ευστάθεια.

Η ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, 2,1% το 2025 και να αποκλιμακωθεί σε χαμηλότερα επίπεδα στη συνέχεια, με τις επενδύσεις να παραμένουν ο βασικός οδηγός εξαιτίας των κεφαλαίων του NGEU. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης αναμένεται να παραμείνει υψηλή, ο πληθωρισμός αναμένεται να ανακτήσει την πτωτική τροχιά αν και ο δομικός εκτιμάται πως θα παρουσιάσει ισχυρότερη αντίσταση εξαιτίας του πληθωρισμού στις υπηρεσίες και της αύξησης στους μισθούς.

Με δεδομένη τη λήξη σταδιακά των ευρωπαϊκών κεφαλαίων αλλά και των δυσμενών προβολών για το δημογραφικό η ανάπτυξη αναμένεται να προσγειωθεί στα επίπεδα του 1,25% μεσοπρόθεσμα.

Το έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών θα υποχωρήσει στο 4%.

Τα 10 συμπεράσματα του ΔΝΤ

Δυναμική ανάπτυξη με παράλληλη παραμονή του χρέους σε πτωτική τροχιά. Η οικονομία διατήρησε τη δυναμική της ανάπτυξη το 2024 με αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,3% με τη στήριξη της ισχυρής εγχώριας ζήτησης. Ταυτόχρονα η ανεργία υποχώρησε στο 9,5% στο τρίτο τρίμηνο του 2024, που αποτελεί ιστορικό χαμηλό από το 2009 ενώ εντοπίζονται ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε τομείς που σχετίζονται με τις κατασκευές, τις υπηρεσίες στον τουρισμό και σε τομείς που απαιτούν υψηλές δεξιότητες. Παράλληλα με την ισχυρή ανάπτυξη η πιστωτική επέκταση στον ιδιωτικό τομέα επιταχύνθηκε στο 9,4% στο τέταρτο τρίμηνο του 2024, σε συνδυασμό με συνεχιζόμενη αύξηση στις τιμές των ακινήτων.

Η υψηλή ζήτηση για εισαγωγές, με όχημα την αύξηση των επενδύσεων συνέβαλλε επίσης στη διεύρυνση του ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών που εκτιμάται στο 6,9% του ΑΕΠ το 2024.
Η συνεχιζόμενη δημοσιονομική εξυγίανση και η πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις που έχει πολλή ανάγκη η χώρα έχουν ισχυροποιήσει τα δημόσια οικονομικά, την αναπτυξιακή δυναμική και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.

Εως το τέλος του 2024 ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ εκτιμάται πως μειώθηκε κατά περισσότερες από 50 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ από τα υψηλά του 2020. Η κυβέρνηση επιτυγχάνει παράλληλα υψηλές επιδόσεις στην μάχη κατά της φοροδιαφυγής γεγονός που στηρίζει τα φορολογικά έσοδα. Επιπλέον μετά την αξιοσημείωτη επέκταση της δυναμικής της χώρας στην παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας οι ΑΠΕ αντιστοιχούν πλέον στο 50% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι ελληνικές τράπεζες ενδυνάμωσαν περαιτέρω την ανθεκτικότητα τους με καλύτερη ποιότητα ενεργητικού και κεφαλαιακή επάρκεια. Η ποιότητα ενεργητικού βελτιώθηκε περαιτέρω με το δείκτη NPL να υποχωρεί περίπου στο 3% στο τρίτο τρίμηνο του 2024, υποβοηθούμενος από το πλαίσιο των τιτλοποιήσεων. Οι τράπεζες διατήρησαν υψηλά κέρδη, τα οποία παράλληλα με εκδόσεις κεφαλαίου ενίσχυσαν τους δείκτες, αν και υπάρχει ακόμη περιθώριο για ενίσχυση των κεφαλαιακών αποθεμάτων.

Η ποιότητα των κεφαλαιακών δεικτών πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω καθώς ο αναβαλλόμενος παραμένει ένα υψηλό ποσοστό στα ίδια κεφάλαια. Με δεδομένες τις αποπληρωμές  TLTROs και την επίτευξη των στόχων για τα MREL οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τη ρευστότητα και τη χρηματοδότηση έχουν αισθητά υποχωρήσει με τα αποθέματα σε πολύ υψηλότερα επίπεδα των απαιτήσεων και του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Ταυτόχρονα, η παρακολούθηση των πιστωτικών κινδύνων από τις τράπεζες θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω. Με δεδομένη την επιτάχυνση της πιστωτικής επέκτασης, οι επόπτες θα πρέπει να εξακολουθούν να ελέγχουν το βαθμό στον οποίο οι τράπεζες χρησιμοποιούν επαρκή και forward-looking πολιτικές προβλέψεων.

Επιπλέον οι επόπτες θα πρέπει να παρακολουθούν στενά το πως οι τράπεζες προσαρμόζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον και πως ενισχύουν περαιτέρω τα πλαίσια της διαχείρισης κινδύνων. Τα τρέχοντα αυξημένα κέρδη θα πρέπει πρωτίστως να αξιοποιηθούν για να οικοδομηθούν κεφαλαιακά αποθέματα και να βελτιωθεί η ποιότητα των κεφαλαίων.

Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις σε τρία πεδία. Πρώτον την αύξηση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού και την ενίσχυση του με περισσότερες δεξιότητες. Μεταξύ αυτών των μέτρων είναι περισσότερη διαθεσιμότητα για φύλαξη παιδιών και για φροντίδα ηλικιωμένων ώστε περισσότερες γυναίκες να ενταχθούν στην αγορά, αναθεώρηση των επιδομάτων ανεργίας με στόχο την παροχή κινήτρων, πολιτικές δια βίου μάθησης. Δεύτερον, μεταρρυθμίσεις για τη μείωση του γραφειοκρατικού και διοικητικού βάρους, ιδιαίτερα στον τομέα των υπηρεσιών. Τρίτον, μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Δικαιοσύνης, με κινήσεις για την διευκόλυνση της διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους, επίσπευση στους χρόνους εκδίκασης υποθέσεων

Οι κίνδυνοι για την ανάπτυξη είναι ισορροπημένοι αλλά είναι ανοδικοί οι κίνδυνοι για τον πληθωρισμό. Πιθανά ρίσκα είναι η επιβράδυνση σε βασικές οικονομίες της ευρωζώνης, επιδείνωση πολεμικών συγκρούσεων και διεθνής πολιτική αβεβαιότητα. Η επιτάχυνση φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να βελτιώσει περαιτέρω τις αναπτυξιακές προοπτικές. Μια ταχύτερη και πιο επίμονη σε σχέση με το τι αναμένεται σήμερα αύξηση των μισθών θα μπορούσε να επιταχύνει τον πληθωρισμό.

Η συνέχιση της δημοσιονομικής εξυγίανσης μπορεί να ενδυναμώσει περαιτέρω τη διατηρησιμότητα του χρέους. Το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα, σχεδόν 2,5% του ΑΕΠ το 2025 καθώς τα μειωμένα έσοδα από μια πρόσθετη μείωση των εργοδοτικών εισφορών εκτιμάται πως θα αντισταθμιστεί από πρόσθετα έσοδα εξαιτίας της μάχης κατά τη φοροδιαφυγή.

Με την προϋπόθεση πως το πρωτογενές πλεόνασμα θα παραμείνει υψηλό στα επίπεδα του 2,3% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες σε επίπεδα κάτω του 130% έως το 2030.

Επιπλέον μέτρα στις δαπάνες μπορούν να ενδυναμώσουν περαιτέρω τα δημόσια οικονομικά της χώρας. Οι συνεχιζόμενες μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες για να ενδυναμωθεί ο σωστός επενδυτικός σχεδιασμός, και σε αυτό περιλαμβάνεται και η ενίσχυση του κεντρικού συντονισμού. Είναι σημαντικό να προστατευθούν οι δαπάνες για υγεία και εκπαίδευση με στόχο την προώθηση μιας συμπεριληπτικής ανάπτυξης αυξάνοντας παράλληλα την αποδοτικότητα. Θα πρέπει να υπάρξει αντίσταση σε υπερμέτρες αυξήσεις στις συντάξεις και στους μισθούς στο δημόσιο, υλοποιώντας πρόσφατες μεταρρυθμίσεις

Υπάρχει περιθώριο για μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν περαιτέρω τα έσοδα και περιορίζουν τη φοροδιαφυγή. Η νέα μεσοπρόθεσμη στρατηγική της ΑΑΔΕ αποτελεί μια καλή ευκαιρία για να εκσυγχρονιστεί περαιτέρω η φορολογική διοίκηση και να αυξηθεί η συλλογή εσόδων. Οι μεταρρυθμίσεις στη φορολογία θα πρέπει να εστιάσουν στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και στην αύξηση της φορολογικής προοδευτικότητας. Παράλληλα θα πρέπει να καταργηθούν συγκεκριμένα ευνοϊκά καθεστώτα απαλλαγών ΦΠΑ. Οι Αρχές θα μπορούσαν επίσης να εξετάσουν αύξηση της φορολογίας στα καύσιμα ειδικά στους τομείς των μεταφορών και τις βιομηχανίας, βρίσκοντας έσοδα για κοινωνική προστασία και για τη διαχείριση της κλιματικής κρίσης.

Τυχόν δημοσιονομικός χώρος από πρόσθετα μέτρα ή καλύτερες επιδόσεις θα πρέπει να διοχετεύεται για μείωση χρέους καθώς και για δαπάνες σε καίρια κοινωνικά πεδία. Αν και το χρέος παραμένει υψηλό υπάρχουν μεγάλες επενδυτικές ανάγκες για υποδομές, ειδικά για θέματα ενεργειακής ασφάλειας προκειμένου να διευκολυνθεί η πράσινη μετάβαση.
Συνέχιση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης για να ενδυναμωθεί η ενεργειακή ασφάλεια και η αύξηση της παραγωγικότητας.

Βασικά μεγέθη της οικονομίας

  • Η ανάπτυξη του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει υψηλή στο 2,1% το 2025.
  • Ο πληθωρισμός υποχωρεί σταδιακά, με τον γενικό και τον δομικό πληθωρισμό να διαμορφώνονται στο 2,9% και 3,4% (σε ετήσια βάση) αντίστοιχα στο τέλος του 2024.
  • Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 9,5% (εποχικά προσαρμοσμένο) το τρίτο τρίμηνο του 2024 – το χαμηλότερο επίπεδο από το 2009.
  • Το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να παραμείνει υψηλό, περίπου στο 2,5% του ΑΕΠ το 2025