Βασική προϋπόθεση για την αύξηση του όγκου των επενδύσεων είναι η έγκαιρη απορρόφηση των πόρων του RRF, που ανέρχονται σε 36 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα. 

Μιλώντας στο 2ο Συνέδριο «Invest in Greece» με θέμα «Επενδύσεις και ελληνική οικονομία», ο κ. Στουρνάρας ανέφερε μεταξύ άλλων ότι δεδομένου του οπισθοβαρούς προφίλ διοχέτευσης των πόρων στην πραγματική οικονομία και της περιορισμένης διάρκειας ζωής του RRF, χρειάζεται ενίσχυση της προσπάθειας για την υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης επίτευξη των θετικών επιδράσεων του μέσου αυτού στον ρυθμό ανάπτυξης και στην παραγωγικότητα της οικονομίας τα επόμενα χρόνια.

1

Αυτό όπως είπε αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς η Ελλάδα καθιερώνεται ως ελκυστικός επενδυτικός προορισμός, προσφέροντας σημαντικές ευκαιρίες σε στρατηγικούς τομείς.

Τόνισε επίσης ότι η στρατηγική γεωγραφική θέση της Ελλάδας ευνοεί επίσης τις επενδύσεις σε υποδομές και μεταφορές, καθιστώντας τη χώρα σημαντικό διαμετακομιστικό κόμβο.

Παράλληλα, ο διοικητής της ΤτΕ επεσήμανε ότι ο κλάδος του τουρισμού συνεχίζει να αποτελεί βασικό πυλώνα ανάπτυξης, με σημαντική επενδυτική δραστηριότητα.

Αναλυτικά, ο κ. Στουρνάρας σημείωσε τα εξής:

Η ελληνική οικονομία και η πορεία των επενδύσεων

H στρατηγική γεωπολιτική θέση της χώρας, η σταθερότητα του πολιτικού περιβάλλοντος, η συνεπής οικονομική πολιτική και η δημοσιονομική πειθαρχία προσφέρουν μια θετική βάση για την προσέλκυση νέων επενδύσεων.

Ταυτόχρονα, η ελληνική οικονομία επιδεικνύει ιδιαίτερη ανθεκτικότητα απέναντι σε διαδοχικές εξωτερικές διαταραχές, σημειώνοντας μεταπανδημικά ισχυρούς ρυθμούς μεγέθυνσης, σημαντικά υψηλότερους από τον μέσο όρο της ευρωζώνης.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ θα παραμείνει δυναμικός την επόμενη τριετία, διπλάσιος περίπου της Ευρωζώνης, επιτρέποντας τη συνέχιση της διαδικασίας σύγκλισης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ Ελλάδας και Ευρωζώνης.

Πλέον της ιδιωτικής κατανάλωσης, βασική συνιστώσα της οικονομικής μεγέθυνσης προβλέπεται να είναι και οι επενδύσεις, κυρίως χάρη στη συμβολή του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). 

Οι επενδύσεις σε φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο έχουν καθοριστική σημασία για την ανταγωνιστικότητα, τη συνολική παραγωγικότητα αλλά και τη διατηρήσιμη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας, ιδίως αν λάβουμε υπόψη τον ανασταλτικό ρόλο διαρθρωτικών αδυναμιών, όπως η γήρανση του πληθυσμού, το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων και η περιορισμένη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό.

Ωστόσο, η Ελλάδα καλείται να καλύψει το επενδυτικό κενό που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους σε μια περίοδο υψηλής αβεβαιότητας. Ειδικότερα, ο λόγος επενδύσεων προς ΑΕΠ, ο οποίος κυμαινόταν γύρω στο 24% πριν το 2008, κοντά στον μέσο όρο της ευρωζώνης, κατέρρευσε κατά τη διάρκεια της κρίσης και διαμορφώθηκε περίπου στο 12% κατά μέσο όρο τη δεκαετία που ακολούθησε, ενώ παραμένει χαμηλότερος σε σύγκριση με την ευρωζώνη (15,3% το 2024 έναντι 21,1%). 

Παρ’ όλα αυτά, από το 2019 και μετά, οι συνολικές επενδύσεις έχουν σημειώσει σημαντική άνοδο. Ο ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου σε πραγματικούς όρους αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά περίπου 60% το 2024 έναντι του 2019, σε σύγκριση με μείωση κατά 0,4% στη ζώνη του ευρώ. Ως εκ τούτου, η συμβολή των επενδύσεων στον ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ φθάνει μεταπανδημικά κατά μέσο όρο τις 1,6 ποσοστιαίες μονάδες, έναντι μόλις 0,3 της ποσοστιαίας μονάδας στην ευρωζώνη. 

Αξιοσημείωτη είναι επίσης η παρατηρούμενη βελτίωση στη σύνθεση των επενδύσεων. Πριν από την κρίση χρέους, σχεδόν οι μισές ιδιωτικές επενδύσεις αφορούσαν την κατασκευή κατοικιών, ενώ οι παραγωγικές επενδύσεις παρέμεναν ανεπαρκείς, υπονομεύοντας τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

Σήμερα όμως η εικόνα έχει αντιστραφεί: τα 4/5 των ιδιωτικών επενδύσεων είναι σε παραγωγικό κεφάλαιο και το υπόλοιπο 1/5 σε κατοικίες. Αυτή η μεταβολή στη σύνθεση, εφόσον διατηρηθεί και συνδυαστεί με αύξηση του όγκου των συνολικών επενδύσεων, θα συμβάλει στην αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα και την αναπτυξιακή δυναμική. 

Η θετική πορεία των επενδύσεων επιβεβαιώνεται και από πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), σύμφωνα με την οποία το μερίδιο των ελληνικών επιχειρήσεων που επενδύει – αν και είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ – αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια. 

Κρίσιμοι παράγοντες που συνέβαλαν στην άνοδο των επενδύσεων τα τελευταία χρόνια είναι η αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας, η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και η συνακόλουθη ενίσχυση της εμπιστοσύνης.

Επισημαίνεται ότι, με βάση πρόσφατους δείκτες διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας, η Ελλάδα παρουσιάζει εμφανή πρόοδο σε τομείς που αφορούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, την αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα και την αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων, καθώς και την ευκολία σύστασης μιας επιχείρησης.

Επιπρόσθετα, ιδιαίτερα θετικά στη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος επέδρασε η ανάκτηση πιστοληπτικής αξιολόγησης στην επενδυτική κατηγορία για τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου το 2023. 

Παράλληλα, η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην εδραίωση της θετικής πορείας των επενδύσεων και της οικονομίας.

Η αποτελεσματική εποπτεία του τραπεζικού συστήματος, η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και η ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών επέτρεψαν στα πιστωτικά ιδρύματα να χρηματοδοτούν πιο ενεργά την οικονομία.

Πράγματι, στη διάρκεια του 2024 η τραπεζική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων ενισχύθηκε σημαντικά έναντι του 2023 και το κόστος δανεισμού υποχώρησε. 

Βασική όμως προϋπόθεση για την αύξηση του όγκου των επενδύσεων είναι η έγκαιρη απορρόφηση των πόρων του RRF, που ανέρχονται σε 36 δισεκ. ευρώ.  Δεδομένου του οπισθοβαρούς προφίλ διοχέτευσης των πόρων στην πραγματική οικονομία και της περιορισμένης διάρκειας ζωής του RRF, χρειάζεται ενίσχυση της προσπάθειας για την υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης επίτευξη των θετικών επιδράσεων του μέσου αυτού στον ρυθμό ανάπτυξης και στην παραγωγικότητα της οικονομίας τα επόμενα χρόνια.

Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς η Ελλάδα καθιερώνεται ως ελκυστικός επενδυτικός προορισμός, προσφέροντας σημαντικές ευκαιρίες σε στρατηγικούς τομείς.

Για παράδειγμα, ο κλάδος της τεχνολογίας και της καινοτομίας γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη, με δυναμικό οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων (startups) και επενδύσεις σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η ψηφιακή οικονομία.

Η πρόσφατη συμμετοχή της χώρας στην υλοποίηση του GOVSATCOM Hub, που θα αποτελεί τον κόμβο διαχείρισης και παροχής ασφαλών δορυφορικών επικοινωνιών της ΕΕ, σηματοδοτεί τον σημαντικό ρόλο της και στον τομέα της ψηφιακής ασφάλειας. Παράλληλα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ιδίως η ηλιακή και η αιολική, προσφέρουν μεγάλες επενδυτικές προοπτικές, καθώς η χώρα επιδιώκει τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία.

Η στρατηγική γεωγραφική θέση της Ελλάδας ευνοεί επίσης τις επενδύσεις σε υποδομές και μεταφορές, καθιστώντας τη χώρα σημαντικό διαμετακομιστικό κόμβο. Τέλος, ο κλάδος του τουρισμού συνεχίζει να αποτελεί βασικό πυλώνα ανάπτυξης, με σημαντική επενδυτική δραστηριότητα. 

Αδυναμίες και εμπόδια στην αύξηση των επενδύσεων

Ωστόσο, παρά τη σημαντική πρόοδο των τελευταίων ετών, το επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα μας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, όπως επισημαίνει πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Συγκεκριμένα, το σχετικά πολύπλοκο και ευμετάβλητο κανονιστικό και διοικητικό πλαίσιο που συχνά στερείται διαφάνειας, αυξάνει το διοικητικό βάρος για τις επιχειρήσεις, ενώ το νομικό σύστημα δεν είναι αρκετά αποτελεσματικό και προστατευτικό όσον αφορά τα δικαιώματα ιδιοκτησίας.

Οι κανονιστικοί φραγμοί, η παραοικονομία και η περιορισμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ειδικά για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εξακολουθούν να αποτελούν τροχοπέδη για τον ανταγωνισμό, τις ιδιωτικές επενδύσεις και την αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας.

Η έλλειψη ενός σταθερού φορολογικού συστήματος συγκαταλέγονται επίσης στους κυριότερους περιορισμούς που εμποδίζουν την ανάπτυξη των ελληνικών επιχειρήσεων.

Η ύπαρξη σημαντικών εμποδίων για την πραγματοποίηση επενδύσεων στην Ελλάδα επιβεβαιώνεται και από την προαναφερόμενη έρευνα της ΕΤΕπ.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις ανησυχούν ιδιαίτερα για το ενεργειακό κόστος, το ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων (business regulation) και την οικονομική αβεβαιότητα.

Σημειώνεται επίσης ότι το μερίδιο των ελληνικών επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν περιορισμούς στην εξωτερική χρηματοδότησή τους, είναι σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (11,1% έναντι 6,8% το 2024). Ως εκ τούτου, τα 3/4 των επενδύσεων χρηματοδοτήθηκαν με εσωτερικούς πόρους το τελευταίο οικονομικό έτος (έναντι 66% στην ΕΕ), γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη προώθησης εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης. 

Παρότι οι ελληνικές επιχειρήσεις αναλαμβάνουν επενδυτικές πρωτοβουλίες για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και της ψηφιακής μετάβασης, εξακολουθούν να υστερούν σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ σε αρκετούς τομείς.

Για παράδειγμα, μόνο το 1/3 των ελληνικών επιχειρήσεων (32%) αναφέρει ότι επενδύει στην ενεργειακή απόδοση (έναντι 50% στην ΕΕ), σηματοδοτώντας την ανάγκη ενίσχυσης του μίγματος των επενδύσεων προς την κατεύθυνση της βιωσιμότητας.

Παράλληλα, οι ελληνικές επιχειρήσεις υστερούν σημαντικά στη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών σε σχέση με  εκείνες της ΕΕ (53% έναντι 74%), συμπεριλαμβανομένων κρίσιμων τεχνολογιών, όπως το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things – IoT), τα μεγάλα δεδομένα και η τεχνητή νοημοσύνη. 

Καταληκτικές παρατηρήσεις

Προκειμένου να επιτευχθεί διατηρήσιμη αύξηση των επενδύσεων στην Ελλάδα, απαιτούνται στοχευμένες παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον. 

Η αποτελεσματική λειτουργία των θεσμών, όπως η ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης, καθώς και η καταπολέμηση της πολυνομίας και της κακονομίας, σε συνδυασμό με τον ψηφιακό μετασχηματισμό της δημόσιας διοίκησης, θα περιορίσουν την αβεβαιότητα και το διοικητικό βάρος.

Ένα πιο αποτελεσματικό ρυθμιστικό και θεσμικό πλαίσιο που διασφαλίζει την εκτέλεση των συμβάσεων και την προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας θα ενθαρρύνει την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων.

Παράλληλα, η σταθερότητα του φορολογικού συστήματος και η παροχή περαιτέρω φορολογικών κινήτρων, όπως επιταχυνόμενες αποσβέσεις και μεγαλύτερες εκπτώσεις φόρου για επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη θα ενισχύσουν την ελκυστικότητα της Ελλάδας ως επενδυτικού προορισμού.

Επίσης, απαιτείται επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών που μειώνουν τους φραγμούς εισόδου και περιορίζουν τις ολιγοπωλιακές δομές.

Εκτός αυτού, η αναβάθμιση του ανθρώπινου κεφαλαίου, μέσω της βελτίωσης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης σε νέες τεχνολογίες θα προσελκύσει επενδύσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας και θα αυξήσει την παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής, με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομία.

Τέλος, η καλύτερη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών θα επιτρέψει στις ελληνικές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση στα απαιτούμενα κεφάλαια για να αναπτυχθούν και να καινοτομήσουν.

Η Ελλάδα μπορεί να επωφεληθεί από θεσμικές παρεμβάσεις, όπως η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης αλλά και η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, που θα εξασφαλίσουν οικονομίες κλίμακας στα διαθέσιμα κεφάλαια και ομαλή ροή επενδύσεων σε όλη την ΕΕ.

Η ίδρυση κοινού εποπτικού μηχανισμού για τις αγορές κεφαλαίων της ΕΕ, η ενοποίηση των κατακερματισμένων υποδομών των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών και η τυποποίηση προϊόντων για ιδιώτες επενδυτές μπορούν να κινητοποιήσουν τόσο τις αποταμιεύσεις της ΕΕ όσο και ξένο κεφάλαιο.

Επιπλέον, η βάθυνση της αγοράς τιτλοποιήσεων και η απλοποίηση της σχετικής νομοθεσίας μπορούν να συμβάλουν στην προσέλκυση επενδυτών.

Σε εθνικό επίπεδο, ειδικά για τις μικρομεσαίες και νεοφυείς επιχειρήσεις που δεν διαθέτουν εμπράγματες εγγυήσεις κρίνεται αναγκαία η διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης μέσω των κεφαλαιαγορών, καθώς και μέσω της αξιοποίησης του νέου Ταμείου Μικροπιστώσεων.

Είναι επίσης επιτακτικά αναγκαία η συνέχιση της προσέλκυσης ξένων άμεσων επενδύσεων (ΞΑΕ), οι οποίες αυξήθηκαν κατά περίπου 34% το 2024 έναντι του 2019 – φθάνοντας τα 6 δισεκ. ευρώ – γεγονός που υποδηλώνει τη θετική δυναμική τους.

Σημαντική επιτάχυνση στις ΞΑΕ μπορεί να προέλθει από την ταχύτερη υλοποίηση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων και την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Ωστόσο, κρίσιμος παράγοντας για τις επενδύσεις είναι η πολιτική σταθερότητα.

Η αυξημένη παγκόσμια αβεβαιότητα και οι εμπορικές διαμάχες είναι πιθανό να μεταβάλουν, εκτός από τις εμπορικές ροές, και τις διασυνοριακές ροές κεφαλαίων και τις ΞΑΕ – αυτό αποτελεί κίνδυνο αλλά ενδεχομένως και ευκαιρία για την Ελλάδα.

Εν κατακλείδι, η Ελλάδα διανύει μια περίοδο δυναμικής ανάπτυξης, με σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες και αισιόδοξες προοπτικές. Οφείλουμε επομένως να συνεχίσουμε τις μεταρρυθμίσεις, να διαφυλάξουμε τη δημοσιονομική αξιοπιστία και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, να μειώσουμε τα εμπόδια και να επιταχύνουμε την ψηφιακή και πράσινη μετάβαση.

Ταυτόχρονα, οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν θα πρέπει να μείνουν αμέτοχες στις νέες επενδυτικές ευκαιρίες και συνεργασίες που διανοίγονται εν όψει των ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών, όπως για ενίσχυση της ευρωπαϊκής κοινής άμυνας, της ενεργειακής αυτονομίας, της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Ευρώπης, των ψηφιακών δικτύων και των υποδομών μεταφορών.

Η Ευρώπη θα δει ένα νέο κύμα επενδύσεων κι εμείς θα πρέπει να είμαστε παρόντες και εξωστρεφείς όχι μόνο ως παραγωγοί αλλά και ως επενδυτές, κάτι που θα αποφέρει μακροχρόνια οφέλη στη χώρα μας.

Διαβάστε επίσης: 

ΤτΕ: Στα €836 εκατ. το ταμειακό πλεόνασμα το πρώτο δίμηνο του 2025

ΤτΕ: Εκστρατεία ενημέρωσης των νέων για τα κρυπτονομίσματα στο πλαίσιο του «Global Money Week» 2025

Ενισχύεται μέρα με τη μέρα η δημοσιονομική κατάσταση του Δήμου Αθηναίων