Οι βασικότερες συνιστώσες της ανάπτυξης είναι οι επενδύσεις και η ιδιωτική κατανάλωση, σύμφωνα με την υποδιοικήτρια της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) Χριστίνα Παπακωνσταντίνου, η οποία μίλησε στο συνέδριο «15th Food Retail Conference» με θέμα «Ελληνική οικονομία και κλάδος τροφίμων».

Όπως ανέφερε η κ. Παπακωνσταντίνου, τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα καταγράφει ικανοποιητικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης που υπερβαίνουν τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Ταυτόχρονα, παρατηρείται αύξηση της απασχόλησης και υποχώρηση της ανεργίας, αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και μείωση του δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ.

1

Παράλληλα, τα θεμελιώδη μεγέθη των τραπεζών βελτιώνονται και η τραπεζική χρηματοδότηση προς τις επιχειρήσεις αυξάνεται, ενώ η αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδος στην επενδυτική κατηγορία αποτελεί αδιαμφισβήτητη απόδειξη της προόδου που έχει συντελεστεί και των θετικών προοπτικών.

Η κ. Παπακωνσταντίνου σημείωσε ότι η ελληνική οικονομία εκτιμάται ότι θα παραμείνει ανθεκτική, παρά τις συνεχιζόμενες προκλήσεις και την αβεβαιότητα που συνδέεται με τις αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις και την ενίσχυση του γεωοικονομικού κατακερματισμού.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει σταθερός – στο 2,3% – το 2025 και να υποχωρήσει ελαφρά τα δύο επόμενα χρόνια.

Η κ. Παπακωνσταντίνου ανέφερε χαρακτηριστικά τα εξής: 

Οι βασικότερες συνιστώσες της ανάπτυξης προβλέπεται ότι θα είναι αφενός οι επενδύσεις, κυρίως χάρη στη συνεισφορά του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), και αφετέρου η ιδιωτική κατανάλωση, λόγω της αύξησης του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος από την άνοδο της απασχόλησης και των μισθών, σε συνδυασμό με τη σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού.

Η καθαρή συμβολή του εξωτερικού τομέα στο ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα είναι κατά μέσο όρο ουδέτερη τα επόμενα έτη, καθώς η αύξηση των εξαγωγών θα αντισταθμιστεί από την άνοδο των εισαγωγών που τροφοδοτείται από την ισχυρή αύξηση των επενδύσεων.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης θα συνεχίσει, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, να στηρίζει τη ζήτηση στην εγχώρια αγορά τροφίμων.

Εξάλλου, τα τρόφιμα χαρακτηρίζονται από χαμηλή ελαστικότητα ζήτησης και έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ‒ σε ποσοστό 20,7% σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ‒ στη δαπάνη των ελληνικών νοικοκυριών. Επιπλέον, θετική επίδραση στην εγχώρια ζήτηση τροφίμων αναμένεται ότι θα συνεχίσει να έχει η καλή πορεία του τουριστικού τομέα.

Eυνοϊκές συνθήκες στα είδη διατροφής

Οι ευνοϊκές συνθήκες από την πλευρά της ζήτησης αντανακλώνται στην πορεία του όγκου και του κύκλου εργασιών των καταστημάτων ειδών διατροφής.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο κλάδος των καταστημάτων ειδών διατροφής αναπτύχθηκε με ικανοποιητικούς ρυθμούς σε όρους όγκου και κύκλου εργασιών το 2024, παρουσιάζοντας καλύτερες επιδόσεις σε σύγκριση με το σύνολο του λιανικού εμπορίου.

Ειδικότερα, ο δείκτης όγκου στα καταστήματα ειδών διατροφής αυξήθηκε κατά 0,7%, ενώ στο σύνολο του λιανικού εμπορίου κατέγραψε μείωση κατά 1,6%. Παρόμοια εικόνα εμφανίζει και ο δείκτης κύκλου εργασιών στα καταστήματα ειδών διατροφής, ο οποίος το 2024 κατέγραψε αύξηση 3,0%, έναντι αύξησης 1,6% για το σύνολο του λιανικού εμπορίου.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, τον Ιανουάριο 2025 διατηρήθηκε η δυναμική του λιανικού εμπορίου στα καταστήματα ειδών διατροφής.

Επίσης, σύμφωνα με την Έρευνα Τάσεων στο Λιανεμπόριο του ΙΕΛΚΑ, ο δείκτης οικονομικού κλίματος του λιανεμπορίου τροφίμων παραμένει θετικός, καθώς αναμένεται οριακή αύξηση του όγκου των πωλήσεων το πρώτο εξάμηνο του 2025 και σταθεροποίηση των τιμών.

Πρόκληση ο πληθωρισμός

Η τιθάσευση του πληθωρισμού παραμένει βασική πρόκληση για την ελληνική οικονομία βραχυπρόθεσμα, παρά τη σημαντική αποκλιμάκωση που έχει συντελεστεί έως σήμερα. Και αυτό διότι ο υψηλός και επίμονος πληθωρισμός διαβρώνει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, περιορίζοντας την καταναλωτική τους δαπάνη.

Αντίστοιχα, ο υψηλός και επίμονος πληθωρισμός αγαθών των ειδών διατροφής ασκεί πιέσεις στην εγχώρια ζήτηση για αυτά τα αγαθά. Επιπρόσθετα, έχει σημαντικές αναδιανεμητικές συνέπειες, αφού τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα επιβαρύνονται δυσανάλογα, καθώς δαπανούν αναλογικά μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για την κάλυψη των διατροφικών τους αναγκών, σε σύγκριση με τα νοικοκυριά που βρίσκονται υψηλότερα στην εισοδηματική κατανομή.

Συνεπώς, διευρύνονται περαιτέρω οι κοινωνικές ανισότητες και κατ’ επέκταση αυξάνεται ο κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.

Το 2024 ο γενικός πληθωρισμός βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) αποκλιμακώθηκε περαιτέρω σε 3,0%, από 4,2% το 2023. Η επιμονή του πληθωρισμού των υπηρεσιών και η έντονη μεταβλητότητα των τιμών των ενεργειακών αγαθών κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2024 εμπόδισαν την ταχύτερη αποκλιμάκωση του γενικού πληθωρισμού, ο οποίος ως αποτέλεσμα διαμορφώθηκε σε υψηλότερα επίπεδα έναντι της ευρωζώνης.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος, ο πληθωρισμός εκτιμάται ότι θα συγκλίνει σταδιακά προς το στόχο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (2%) μέχρι το τέλος του 2026.

Όσον αφορά τις πληθωριστικές πιέσεις στα είδη διατροφής, υπενθυμίζεται ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των τιμών των ειδών διατροφής (τρόφιμα, μη αλκοολούχα ποτά, αλκοολούχα ποτά και καπνός) εκτοξεύθηκε το 2022 και το 2023 κοντά στο 10,0%.

Ειδικότερα, οι τιμές των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής κινήθηκαν έντονα ανοδικά, λόγω της μεγάλης αύξησης των τιμών της ενέργειας (φυσικού αερίου και πετρελαίου) και των λιπασμάτων που οδήγησε στην αύξηση των τιμών παραγωγού και κατά συνέπεια των τιμών καταναλωτή.

Στην ίδια κατεύθυνση επέδρασε και το αυξημένο μισθολογικό κόστος. Στην περίπτωση των επεξεργασμένων ειδών διατροφής, η ανοδική πορεία των τιμών τους αντανακλούσε εν μέρει τις αυξήσεις στις διεθνείς τιμές των διατροφικών εμπορευμάτων, τα οποία είναι οι βασικές εισροές των επιχειρήσεων που επεξεργάζονται και πωλούν είδη διατροφής.

Η αύξηση αυτή στις διεθνείς τιμές των τροφίμων, ειδικά των σιτηρών, προερχόταν από τις διαταράξεις στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Το 2024 ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αποκλιμακώθηκε στο 2,8%, σε επίπεδο ανάλογο με το μέσο όρο της ευρωζώνης (2,9%).

Στην αποκλιμάκωση αυτή συνέβαλαν και οι δύο διατροφικές συνιστώσες – επεξεργασμένα είδη διατροφής (2,5% το 2024 από 9,3% το 2023) και μη επεξεργασμένα (3,4% το 2024 από 11,1% το 2023).

Επίσης συνέβαλε η πτώση των διεθνών τιμών των τροφίμων κατά 7,6% το 2024, κυρίως λόγω της αύξησης της διεθνούς παραγωγής και των αποθεμάτων.

Αναμένεται περαιτέρω αποκλιμάκωση ιδίως της συνιστώσας των επεξεργασμένων τροφίμων

Για το τρέχον έτος αναμένεται περαιτέρω αποκλιμάκωση του πληθωρισμού των ειδών διατροφής, ιδίως της συνιστώσας των επεξεργασμένων τροφίμων, λόγω και ισχυρών επιδράσεων βάσης.

Ήδη τα διαθέσιμα στοιχεία για τους δύο πρώτους μήνες του έτους δείχνουν σταθεροποίηση των τιμών και τον Φεβρουάριο ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής στην Ελλάδα ήταν ο χαμηλότερος μεταξύ των μελών της ευρωζώνης.

Σύμφωνα με την εκτίμηση του πληθωρισμού (flash estimate) για τον Μάρτιο ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής παρέμεινε χαμηλότερος από την ευρωζώνη (1,7% έναντι 2,9% στην ευρωζώνη).

Στη συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων συμβάλλει η αύξηση του ανταγωνισμού και της παραγωγικότητας. Ο υψηλότερος ανταγωνισμός ωθεί τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο αποτελεσματικές και να βελτιώνουν την ποιότητα των προσφερόμενων αγαθών και υπηρεσιών. Παράλληλα, περιορίζει τη μετακύλιση των αυξήσεων του κόστους παραγωγής στις τελικές τιμές των αγαθών.

Σε συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού υπάρχει επίσης πιο αποτελεσματική κατανομή των πόρων παραγωγής στην οικονομία, καθώς ευνοείται η είσοδος στην αγορά και η μεγέθυνση των πιο παραγωγικών επιχειρήσεων. Συνολικά, αυξάνεται η παραγωγικότητα και ενισχύονται τα κίνητρα για καινοτομία, οικονομίες κλίμακας και εξωστρέφεια.

Πολλές μελέτες, μεταξύ των οποίων και της Τράπεζας της Ελλάδος, δείχνουν ότι η αύξηση του ανταγωνισμού στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών οδηγεί σε μείωση του πληθωρισμού και έχει θετικές επιδράσεις στις επενδύσεις, το ΑΕΠ και την απασχόληση.

Ο ανταγωνισμός λειτουργεί προς όφελος των καταναλωτών

Επίσης, σε ένα πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον η επιμονή των πληθωριστικών πιέσεων είναι μικρότερη εν όψει εξωγενών διαταραχών, όπως ήταν η πρόσφατη αύξηση των τιμών των ενεργειακών αγαθών.

Εν τέλει, ο ανταγωνισμός λειτουργεί προς όφελος των καταναλωτών και, στην περίπτωση των τροφίμων, τα οφέλη είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά.

Προς την ίδια κατεύθυνση λειτουργεί η αύξηση των επενδύσεων σε κεφάλαιο και νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Οι επενδύσεις αυτές έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος, δημιουργώντας έτσι περιθώρια για τη μείωση των τιμών των τελικών αγαθών.

Ειδικότερα στους κλάδους που αφορούν την παραγωγή και το εμπόριο ειδών διατροφής, ο ανταγωνισμός, οι παραγωγικές επενδύσεις και η καινοτομία συνθέτουν μια κρίσιμη γραμμή άμυνας απέναντι στις πληθωριστικές πιέσεις που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή, την πράσινη μετάβαση και τον γεωοικονομικό κατακερματισμό.

Πέρα από την εγρήγορση που απαιτείται από τις ίδιες τις επιχειρήσεις προκειμένου να ενισχυθούν η παραγωγικότητα και ο ανταγωνισμός, είναι αναγκαίο το ρυθμιστικό πλαίσιο να μη δημιουργεί εμπόδια στην είσοδό τους στην αγορά και στη λειτουργία τους.

Στοιχεία του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι υπάρχουν περιθώρια για παρεμβάσεις ώστε να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός στον κλάδο του λιανεμπορίου στην Ελλάδα.

Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις χρειάζεται να συμπληρωθούν με τον αποτελεσματικό έλεγχο της αγοράς, αλλά και με κίνητρα για την ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ των μικρότερων επιχειρήσεων με σκοπό την εκμετάλλευση οικονομιών κλίμακας και την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους.

Τέλος, στη συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων μπορούν να συμβάλουν οι δημόσιες επενδύσεις σε κρίσιμες υποδομές, όπως οι μεταφορές, καθώς και στην καινοτομία, την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, δεδομένου ότι λειτουργούν συμπληρωματικά στα επενδυτικά σχέδια των επιχειρήσεων. Οι διαθέσιμοι ευρωπαϊκοί πόροι προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία σε αυτή την κατεύθυνση.

Διαβάστε επίσης:

ΤτΕ: Μειώθηκαν τα επιτόκια σε καταθέσεις και δάνεια τον Φεβρουάριο

Δασμοί Τραμπ: Ο αντίκτυπος στις ελληνικές εξαγωγές – Ποια προϊόντα επηρεάζονται περισσότερο

Δένδιας: Τα 5 μέτρα διαφάνειας για τα εξοπλιστικά των Ενόπλων Δυνάμεων