Η καθιέρωση του προσωπικού βοηθού για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, η θεσμοθέτηση πλαισίου για την κακοποίηση παιδιών και η σύσταση διαμερισμάτων αυτόνομης διαβίωσης για τα παιδιά που ζουν σε ιδρύματα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων για την ενίσχυση της Κοινωνικής Προστασίας, το οποίο εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Υφυπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων με αρμοδιότητες στην Κοινωνική Αλληλεγγύη, Δόμνας Μιχαηλίδου που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση στην πλατφόρμα opengov έως τις 3 Σεπτεμβρίου.

Το νομοσχέδιο αναπτύσσεται σε τέσσερις πυλώνες:

Α) Παιδική Προστασία και μέτρα εξάλειψης παιδικής κακοποίησης

Θεσμοθετείται πλαίσιο πρόληψης και προστασίας έναντι της κακοποίησης των ανηλίκων, σε δομές παιδικής προστασίας όπως οι βρεφονηπιακοί σταθμοί, τα ιδρύματα παιδικής προστασίας, τα Κέντρα Απασχόλησης Παιδιών και Ατόμων με Αναπηρία και οι παιδικές κατασκηνώσεις.

Μεταξύ άλλων ορίζεται Υπεύθυνος Προστασίας Ανηλίκων ανά δομή, ο οποίος υποχρεούται να γνωστοποιεί στις αρμόδιες αρχές κάθε προφορική ή έγγραφη, επώνυμη ή ανώνυμη αναφορά περιστατικού κακοποίησης από τους ωφελούμενους των μονάδων.

Δημιουργείται Εθνικό Σύστημα Καταγραφής και Παρακολούθησης Αναφορών, υπό το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.), το οποίο θα είναι ο συντονιστικός μηχανισμός, μέσω του οποίου θα γίνεται η καταγραφή των γνωστοποιήσεων των περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων.

Ορίζεται επίσης για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο ότι η πρόσληψη προσωπικού στις δομές αυτές θα γίνεται με την κατάθεση λευκού Ποινικού Μητρώου του εργαζόμενου, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα.

Εισάγεται επίσης ο θεσμός του Συντονιστή για την Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί, με στόχο την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας και την προώθηση ίσων ευκαιριών. Εθνικός Συντονιστής για την Εγγύηση για το Παιδί ορίζεται το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.).

Β) Άτομα με Αναπηρία και Ηλικιωμένοι

Καθιερώνεται ο Προσωπικός Βοηθός για τα άτομα με αναπηρία. Θα είναι το φυσικό πρόσωπο, το οποίο υποστηρίζει τα άτομα με αναπηρία στη βάση των εξατομικευμένων αναγκών τους, για τη διευκόλυνση των καθημερινών δραστηριοτήτων τους, την ενίσχυση της ανεξάρτητης διαβίωσής τους, την ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνία και την πρόληψη περιθωριοποίησης και ιδρυματοποίησής τους.

Η προστασία των ατόμων με αναπηρία δεν μπορεί να περιορίζεται στην επιδοματική πολιτική αλλά έχει και ουσιαστικό ενεργητικό σκέλος που ενισχύει την ανεξάρτητη διαβίωση των ΑμεΑ. Ο Προσωπικός Βοηθός είναι μια σημαντική παρέμβαση προς αυτή την κατεύθυνση που ταυτόχρονα στηρίζει έμπρακτα το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να κάνουν και να υποστηρίζουν τις δικές τους επιλογές.

Επίσης, θεσπίζεται πλαίσιο για την έγκαιρη πρόληψη του φαινομένου της κακοποίησης ευάλωτων ομάδων και συγκεκριμένα ενηλίκων ΑμεΑ, ηλικιωμένων και χρονίως πασχόντων σε φορείς και δομές που παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, μέσω της υιοθέτησης μέτρων ικανών να αποτρέψουν τα περιστατικά κακοποίησης.

Γ) Πρόγραμμα «Κυψέλη» για τους βρεφονηπιακούς σταθμούς

Δημιουργείται ένα ενιαίο, ολιστικό, καθημερινό πρόγραμμα, κοινό για όλους τους βρεφονηπιακούς σταθμούς της χώρας που θα προσφέρει στα βρέφη και τα νήπια την ευκαιρία να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους μέσω διαφορετικών δραστηριοτήτων και ερεθισμάτων και στους γονείς τους να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία. Καθιερώνεται ο τακτικός έλεγχος όλων των βρεφών και νηπίων για την έγκαιρη ανίχνευση τυχόν αδυναμιών και δυσκολιών.

Ειδικότερα το πρόγραμμα «Κυψέλη» στοχεύει στη γνωστική, γλωσσική, κοινωνική, σωματική, κινητική και συναισθηματική ανάπτυξη των βρεφών και νηπίων μέσω ιδίως του παιχνιδιού και με σεβασμό στη μοναδικότητα και στον ατομικό ρυθμό ανάπτυξης κάθε βρέφους και νηπίου.

Περιλαμβάνει αναλυτικό ωρολόγιο καθημερινό πρόγραμμα, όπου ορίζονται, ανά ηλικιακή ομάδα, τα διαστήματα για παιχνίδι, δομημένο και μη δομημένο, ομαδικό και ατομικό, σε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο, για πολιτιστικά, τεχνολογικά και άλλου είδους εργαστήρια, για αφήγηση και παραμύθι, καθώς και για σίτιση και ανάπαυση βρεφών και νηπίων.

Παράλληλα με το αναλυτικό πρόγραμμα, ορίζονται η στόχευση και το περιεχόμενο του προγράμματος και της κάθε δραστηριότητας και δίνονται οδηγίες και πρακτικές κατευθύνσεις στο προσωπικό των σταθμών για την υλοποίησή τους.

Θεσπίζεται Εθνικό Συμβούλιο Προσχολικής Αγωγής και Διαπαιδαγώγησης για το συντονισμό της προσχολικής αγωγής και την ενιαία διαχείριση του νέου προγράμματος.

Δ) Αναδοχή – Υιοθεσία – Αποϊδρυματοποίηση

Θεσμοθετούνται τα Διαμερίσματα Αυτόνομης Διαβίωσης. Τα διαμερίσματα αυτά θα βρίσκονται εντός αστικού ιστού, θα είναι μη-ιδρυματικού τύπου και θα προσομοιάζουν κατά το δυνατόν περισσότερο συνθήκες οικογενειακού περιβάλλοντος για να επιτευχθεί η αποϊδρυματοποίηση και η ομαλή ένταξη των εφήβων που ζουν σε ιδρύματα. Τέλος, ενισχύεται ο ρόλος του Κοινωνικού Συμβούλου για την επίβλεψη και τον έλεγχο των παρεχόμενων υπηρεσιών σε όλες τις προνοιακές δομές της χώρας.

Κατάλληλοι για να γίνουν ανάδοχοι, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, είναι οικογένειες που αποτελούνται από συζύγους ή έχοντες συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, με ή χωρίς παιδιά, ή μεμονωμένα άτομα, άγαμα, ή διαζευγμένα, ή σε χηρεία, με ή χωρίς παιδιά, που μπορεί να είναι συγγενείς εξ αίματος οποιουδήποτε βαθμού με το ανήλικο τέκνο (συγγενική αναδοχή).

Μεταξύ περισσοτέρων κατάλληλων υποψήφιων αναδόχων γονέων η επιλογή γίνεται πάντα με γνώμονα το συμφέρον του ανηλίκου, υπό το πρίσμα και της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού, που κυρώθηκε με το ν. 2101/1992 (Α’ 192). Η συγγενική αναδοχή πρέπει να προτιμάται.

Η τοποθέτηση ανηλίκου σε ανάδοχους γονείς επιτρέπεται εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:

α. οι ανάδοχοι γονείς έχουν συμπληρώσει τα εικοσιπέντε (25) έτη και δεν έχουν υπερβεί τα εβδομήντα πέντε (75), έχουν δε διαφορά ηλικίας από το αναδεχόμενο άτομο τουλάχιστον δεκαοκτώ (18), αλλά όχι και περισσότερο από εξήντα (60) έτη.

Σε περίπτωση αναδοχής από δύο συζύγους ή έχοντες συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, οι ηλικιακές προϋποθέσεις αρκεί να συντρέχουν στο πρόσωπο μόνο του ενός.

Σε περίπτωση αναδοχής τέκνου του συζύγου ή του ετέρου μέρους του συμφώνου συμβίωσης, η αναδοχή επιτρέπεται και όταν υπάρχει διαφορά ηλικίας μικρότερη των δεκαοκτώ (18), αλλά όχι κάτω των δεκαπέντε (15) ετών. Οι ανωτέρω περιορισμοί της ηλικίας δεν ισχύουν για την περίπτωση της συγγενικής αναδοχής,

β. οι ανάδοχοι γονείς έχουν καλή ψυχική, διανοητική και σωματική υγεία, ιδίως μάλιστα δεν πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα. Οι συνοικούντες των αναδόχων γονέων δεν πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα και έχουν καλή ψυχική υγεία,

γ. οι ανάδοχοι γονείς και οι συνοικούντες με αυτούς δεν έχουν καταδικαστεί τελεσίδικα ή δεν εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική δίωξη για τα αδικήματα που επισύρουν έκπτωση από τη γονική μέριμνα, σύμφωνα με το άρθρο 1537 του Αστικού Κώδικα (π.δ. 456/1984, Α’ 164), ή για τα αδικήματα του 19ου κεφαλαίου του Ποινικού Κώδικα (ν. 4619/2019, Α’ 95) που στρέφονται σε βάρος ανηλίκων, ληστείας, καθώς και για όσα προβλέπονται από τη νομοθεσία για τα ναρκωτικά ή την εμπορία οργάνων,

δ. οι ανάδοχοι γονείς έχουν αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να καλύψουν τα βασικά έξοδα διατροφής, μόρφωσης και ιατρικής περίθαλψης του ανάδοχου τέκνου, διαθέτοντας επαρκείς προς τούτο οικονομικούς πόρους και καταβάλλοντας προσωπική φροντίδα,

ε. οι ανάδοχοι γονείς είναι εγγεγραμμένοι στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων Γονέων της παρ. 1 του άρθρου 6. Σε απρόβλεπτες ή επείγουσες περιπτώσεις, όπως ενδεικτικά αναφέρεται ο αιφνίδιος θάνατος των γονέων, η εγκληματική ενέργεια μεταξύ των γονέων, η απροειδοποίητη εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας από τους γονείς, η ως άνω προηγούμενη εγγραφή των αναδόχων γονέων στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων Γονέων της παρ. 1 του άρθρου 6 δύναται να παραλειφθεί, εφόσον πρόκειται για συγγενική αναδοχή. Οι προϋποθέσεις που αναφέρονται στις περ. β’, γ’ και δ’ πρέπει να συντρέχουν καθ’ όλη τη διάρκεια της αναδοχής».