Η Ελλάδα, μια χώρα με πλούσια ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά, βιώνει μια σοβαρή πληθυσμιακή κρίση που θέτει σε κίνδυνο το μέλλον της. Ο πληθυσμιακός μαρασμός, ο οικονομικός αγώνας και η μαζική μετανάστευση έχουν οδηγήσει σε ερήμωση πολλών περιοχών της χώρας, με τις «πόλεις-φαντάσματα» να αποτελούν μάρτυρες αυτής της κατάστασης.

Οι «πόλεις-φαντάσματα» της Ελλάδας

Το ρεπορτάζ του CNBC είναι συγκλονιστικό: Σε χωριά όπως η Λάστα, στην ορεινή Πελοπόννησο, τα ίχνη ζωής έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Το καφενείο του Αγίου Γεωργίου λειτουργεί πλέον με σύστημα τιμής: οι επισκέπτες παίρνουν μόνοι τους το ρόφημά τους, αφήνουν μια συνεισφορά και απολαμβάνουν τη σιωπή μιας εποχής που πέρασε. Οι φωτογραφίες των ζωντανών κατοίκων, που κάποτε γέμιζαν τους τοίχους, αντιπαραβάλλονται με την εγκατάλειψη που κυριαρχεί σήμερα. Η Λάστα, με μόνιμο πληθυσμό μόλις 12 κατοίκους στην απογραφή του 2021, είναι μόνο ένα από τα εκατοντάδες εγκαταλελειμμένα χωριά που αντικατοπτρίζουν την πληθυσμιακή κρίση.

1

Η ρίζα του προβλήματος

Το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι νέο. Οι γεννήσεις έχουν μειωθεί δραματικά, με τη χώρα να καταγράφει τον χαμηλότερο αριθμό γεννήσεων στην ιστορία της το 2023, μόλις 71.400. Ο δείκτης γονιμότητας είναι 1,3, πολύ χαμηλότερος από το 2,1 που απαιτείται για την αντικατάσταση του πληθυσμού. Παράλληλα, η Ελλάδα καταγράφει δύο θανάτους για κάθε μία γέννηση, ενώ ο πληθυσμός άνω των 65 ετών είναι σχεδόν διπλάσιος από αυτόν ηλικίας 0-14.

 

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει χαρακτηρίσει την κατάσταση ως «υπαρξιακή» απειλή για την ελληνική κοινωνία. 

«Η αλήθεια είναι ότι σήμερα οι άνθρωποί μας είναι από τους πιο ηλικιωμένους στην Ευρώπη», δήλωσε ο Μητσοτάκης πέρυσι, μιλώντας σε μια ελληνική δημογραφική διάσκεψη.
«Αυτή η μείωση του πληθυσμού δεν εκδηλώνεται ισότιμα σε όλη τη χώρα», συνέχισε ο Μητσοτάκης. «Έχει κορυφώσεις σε συγκεκριμένες περιοχές και αυτό σημαίνει ότι οι εθνικές στρατηγικές δεν είναι επαρκείς και χρειάζονται τοπικές διατάξεις, με τη συνολική δημογραφική κατάρρευση να γίνεται κυριολεκτικά ένα υπαρξιακό στοίχημα για το μέλλον μας».

Οι δηλώσεις του τονίζουν ότι το πρόβλημα δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο σε όλη τη χώρα. Ορισμένες περιοχές, ιδιαίτερα απομονωμένες ή αραιοκατοικημένες, πλήττονται περισσότερο, απαιτώντας στοχευμένες τοπικές στρατηγικές.

Οικονομική κρίση και δημογραφική παρακμή

Η οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα το 2009 αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για την επιδείνωση του δημογραφικού ζητήματος. Τα μνημόνια και οι πολιτικές λιτότητας οδήγησαν σε βαθιά ύφεση, με τη νεολαία να πλήττεται ιδιαίτερα. Η ανεργία στους νέους έφτασε το 59,5% το 2013, οδηγώντας πολλούς στη μετανάστευση για αναζήτηση καλύτερων προοπτικών. Η μείωση του αριθμού των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας είναι επίσης εμφανής, με 150.000 λιγότερες γυναίκες ηλικίας 20-40 ετών σε σχέση με πριν από πέντε χρόνια.

Κυβερνητικά μέτρα για την αντιμετώπιση

Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση, η κυβέρνηση έχει αναλάβει διάφορες πρωτοβουλίες. Το 2022, ιδρύθηκε το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας για να ενοποιήσει τις προσπάθειες στήριξης των παιδιών και των ευάλωτων ομάδων. Μέσα από αυτό, ανακοινώθηκε πρόγραμμα 20 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2035, που περιλαμβάνει οικονομικά κίνητρα όπως επιδόματα παιδιών, ενισχυμένη γονική άδεια και φορολογικές ελαφρύνσεις.

Η Σοφία Ζαχαράκη, επικεφαλής του υπουργείου, τόνισε στο CNBC μέσω βίντεοκλήσης, ότι απαιτείται ένα «σοκ» για να αλλάξει η νοοτροπία και να καλλιεργηθεί αισιοδοξία στους νέους, ώστε να αισθανθούν ασφάλεια και να δημιουργήσουν οικογένειες. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί εκφράζουν σκεπτικισμό ως προς το αν τα μέτρα αυτά θα είναι αρκετά για να αντιστρέψουν την τάση. Προτείνουν παράλληλα μέτρα, όπως την ενίσχυση της παραμονής των νέων στη χώρα και την επιστροφή όσων μετανάστευσαν.

Ο αντίκτυπος στην οικονομία

Παρά τη δημογραφική κρίση, η ελληνική οικονομία παρουσιάζει βελτιώσεις. Αναμένεται να σημειώσει ανάπτυξη 2,2% το 2024 και 2,3% το 2025, ξεπερνώντας τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες. Η πρόβλεψη για το ΑΕΠ του 2025 είχε υποχωρήσει ελαφρώς λόγω της γενικότερης επιβράδυνσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η πληθυσμιακή παρακμή μπορεί να υπονομεύσει αυτήν την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα.

Η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής, Σοφία Ζαχαράκη
Η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής, Σοφία Ζαχαράκη

 

Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και η αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού ενισχύουν τις πιέσεις στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά αγγίζουν και την κοινωνική συνοχή, καθώς λιγότεροι εργαζόμενοι καλούνται να στηρίξουν περισσότερους ηλικιωμένους.

Μια παγκόσμια πρόκληση

Η Ελλάδα δεν είναι μόνη σε αυτήν την πρόκληση. Χώρες όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα με ακόμη χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας. Στη Δύση και την Κίνα, οι πληθυσμοί γερνούν ραγδαία, απαιτώντας αυξημένη κρατική στήριξη.

Οι δημογραφικές αλλαγές επηρεάζουν άμεσα την οικονομική ανάπτυξη, με τη μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας να περιορίζει την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη του ΑΕΠ. Όπως σημειώνει ο Τζιμ Ριντ, επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας της Deutsche Bank, βρισκόμαστε εν μέσω μιας «πρωτοφανούς δημογραφικής μετάβασης», με τις επιπτώσεις να γίνονται αισθητές για δεκαετίες.«Δεδομένου ότι η δημογραφία πιθανότατα θα επιδεινωθεί περαιτέρω στην περίοδο 2024-2049, είναι λογικό να αναμένουμε μια ακόμα περίοδο κάτω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο ανάπτυξης πραγματικού ΑΕΠ και πραγματικών αποδόσεων μετοχών, ειδικά στις αναπτυγμένες αγορές», ανέφερε ανάμεσα σε άλλα.

Η πληθυσμιακή συρρίκνωση αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές προκλήσεις για την Ελλάδα, με επιπτώσεις που ξεπερνούν την οικονομία και επηρεάζουν την κοινωνική συνοχή και την εθνική ταυτότητα. Αν και οι πρωτοβουλίες για την ανατροπή αυτής της τάσης είναι ενθαρρυντικές, απαιτείται ένας συντονισμένος και πολυδιάστατος σχεδιασμός, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, για να εξασφαλιστεί ότι η Ελλάδα θα καταφέρει να αντιμετωπίσει αυτήν την υπαρξιακή απειλή.

Διαβάστε επίσης :

Συρρίκνωση πληθυσμού την πενταετία 2014-2019 κατά 37 άτομα ετησίως ανά 10.000 κατοίκους

Την Κυριακή οι ανακοινώσεις για τις τράπεζες από τον πρωθυπουργό – Συνολική δέσμη παρεμβάσεων

Σήμερα η πρόωρη αποπληρωμή 7,9 δισ. ευρώ – Μια προεξόφληση διαφορετική από τις άλλες