Η νέα πραγματικότητα με την αβεβαιότητα και την ακρίβεια ως μόνιμη κατάσταση, εκτός από την οικονομική καταστροφή που προκαλούν, ανοίγουν και τον δρόμο για λαθρεμπόριο προϊόντων, παραπέμποντας στην εποχή της ποταπαγόρευσης. 

Καθώς αρχίζουν να εφαρμόζονται τα πρώτα κύματα των νέων δασμών του Ντόναλντ Τραμπ, το αμερικανικό λιανεμπόριο εισέρχεται σε αχαρτογράφητα νερά. Η αποκαλούμενη «Ημέρα Απελευθέρωσης», όπως τη βάφτισε ο πρώην πρόεδρος, μοιάζει περισσότερο με «Ημέρα Αβεβαιότητας» για εκατομμύρια καταναλωτές και χιλιάδες brands, από τη μαζική αγορά μέχρι τους κολοσσούς της πολυτέλειας.

1

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πλημμυρίζουν από βίντεο χρηστών που τρέχουν να ψωνίσουν πριν το «νέο κύμα ακρίβειας» προλάβει να φτάσει στα πορτοφόλια τους. Μία πελάτισσα σοκαρίστηκε όταν της ζητήθηκε επιπλέον χρέωση σχεδόν 400 δολαρίων για παραλαβή πακέτου — ένα προμήνυμα για ό,τι έρχεται.

Όπως λέει ο καθηγητής Σενγκ Λου, διευθυντής του τμήματος μόδας και ένδυσης στο Πανεπιστήμιο του Ντέλαγουερ, «αισθάνομαι πολύ αγχωμένος, πολύ νευρικός και πολύ ανήσυχος για την οικονομική κατάσταση αυτή τη στιγμή». Και δεν είναι ο μόνος. Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης στις ΗΠΑ έχει υποχωρήσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 12 ετών.

Δασμοί που δεν ξέρουμε πόσο θα κοστίσουν, αλλά σίγουρα θα κοστίσουν

Αν και παραμένει ασαφές σε ποιο βαθμό οι δασμοί θα περάσουν στους καταναλωτές, είναι βέβαιο ότι μέρος από το κόστος θα φτάσει και στις ετικέτες. Κάποια brands σκέφτονται ακόμη και να προσθέσουν ξεχωριστή «γραμμή δασμού» στις αποδείξεις, ώστε να εξηγούν γιατί τα προϊόντα είναι ακριβότερα.

Η Wall Street ήδη «ψήνεται». Οι δείκτες Dow, S&P 500 και Nasdaq έχουν χάσει 2,4%, 1,8% και 1,7% αντίστοιχα. Η S&P προσεγγίζει επικίνδυνα την «αρκούδα», ενώ ο κλάδος της πολυτέλειας καταγράφει ισχυρές απώλειες: LVMH, Kering, Ralph Lauren και Tapestry βρίσκονται στο… κόκκινο.

Την ίδια ώρα, το πολιτικό μήνυμα παραμένει ασαφές. Ο Τραμπ αφήνει παράθυρο διαπραγμάτευσης, την ώρα που οι σύμβουλοί του επιμένουν ότι οι δασμοί δεν είναι διαπραγματευτικό εργαλείο. Αυτή η διγλωσσία δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση και πλήττει την ήδη εύθραυστη ψυχολογία των επενδυτών.

Ο φόβος φέρνει αποχή: Καταναλωτές που δεν ξέρουν πότε και πού να ξοδέψουν

Σε περιόδους αβεβαιότητας, οι καταναλωτές περιορίζουν τις δαπάνες τους και αυτό συμβαίνει ήδη. Οι αγορές πολυτελείας, τα ψώνια μόδας και τα μη αναγκαία έξοδα «παγώνουν», ενώ οι επιχειρήσεις καλούνται να διαχειριστούν όχι μόνο αυξημένα κόστη αλλά και μειωμένη ζήτηση.

Όπως σημειώνει ο Νιλ Σόντερς της Globaldata, «οι επιπτώσεις στους καταναλωτές θα φανούν πολύ γρήγορα. Οι λιανέμποροι θα αναγκαστούν να ενσωματώσουν τα αυξημένα κόστη σχεδόν άμεσα».

Η αναβίωση του μεταχειρισμένου: Ευκαιρία για την αγορά «από δεύτερο χέρι»

Μια αγορά που μπορεί να ωφεληθεί είναι αυτή της μεταπώλησης. Σύμφωνα με στοιχεία της Thredup, 59% των καταναλωτών δηλώνουν ότι θα στραφούν σε secondhand επιλογές αν οι τιμές αυξηθούν λόγω δασμών — το ποσοστό αυτό φτάνει το 66% για Gen Z και millennials.

Όπως σημειώνει ο CEO της Thredup, Τζέιμς Ράινχαρτ, «η επιλογή αγορών από δεύτερο χέρι με τις  τιμές που προσφέρονται γίνεται όλο και πιο ισχυρή όσο ανεβαίνουν οι τιμές στα νέα προϊόντα».

Ωστόσο, η εικόνα δεν είναι απόλυτα θετική. Ο Σενγκ Λου προειδοποιεί ότι ακόμα και η αγορά του μεταχειρισμένου μπορεί να πληγεί μακροπρόθεσμα, καθώς εξαρτάται από τη συνεχή εισροή νέων προϊόντων. Αν οι δασμοί περιορίσουν τις εισαγωγές, η προσφορά secondhand προϊόντων θα μειωθεί, ενώ η ζήτηση θα αυξηθεί — οδηγώντας, ειρωνικά, σε αυξήσεις τιμών και εκεί.

Τέλος στα ψώνια του εξωτερικού; Οι Αμερικανοί μένουν εντός συνόρων

Μια πιθανή διέξοδος για τους πλουσιότερους καταναλωτές θα ήταν το shopping στο εξωτερικό. Όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Τα ταξίδια παραμένουν ακριβά και οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν ταξιδεύουν συχνά. Ταυτόχρονα, οι αριθμοί κρατήσεων για το καλοκαίρι είναι ήδη μειωμένοι σε σχέση με πέρυσι.

Όπως λέει ο Σόντερς, «ενδέχεται να δούμε λίγη περισσότερη τουριστική πολυτέλεια από ευκατάστατους Αμερικανούς, αλλά δεν θα είναι αρκετή για να κάνει διαφορά».

Παράλληλα, περιορίζεται και η εισερχόμενη καταναλωτική δύναμη: οι τουρίστες από το εξωτερικό δυσκολεύονται περισσότερο να αποκτήσουν visa για τις ΗΠΑ, γεγονός που πλήττει τις πωλήσεις πολυτελείας σε περιοχές όπως η Νέα Υόρκη ή το Λος Άντζελες.

Θα σκάσει η φούσκα της πολυτέλειας;

Η αγορά πολυτελείας ήδη αντιμετωπίζει προκλήσεις. Το 2024, σύμφωνα με τη Bain, έχασε 50 εκατομμύρια καταναλωτές παγκοσμίως, λόγω της ακρίβειας και της παγκόσμιας αστάθειας. Οι υπερ-πλούσιοι συνεχίζουν να ξοδεύουν, αλλά οι «άνω μεσαίες τάξεις», που αποτελούν την κινητήριο δύναμη των brands μέσω των «μικρών πολυτελειών», αρχίζουν να σφίγγουν το ζωνάρι.

Αυτοί οι καταναλωτές, κυρίως από τη Gen Z και τους millennials, είναι οι πρώτοι που θα παγώσουν τις αγορές τους. Νιώθουν έντονα την πίεση από τον πληθωρισμό, τη μείωση της αγοραστικής δύναμης και την πτώση του χρηματιστηρίου — και ίσως δεν μπορέσουν να δικαιολογήσουν άλλο ένα designer item στο καλάθι τους.

Η νέα πραγματικότητα: Αβεβαιότητα ως μόνιμη κατάσταση

Όπως προβλέπει ο Σενγκ Λου, «τα επόμενα τέσσερα χρόνια, η διαχείριση της αβεβαιότητας θα γίνει η νέα κανονικότητα». Τα brands, οι επενδυτές αλλά και οι απλοί καταναλωτές θα χρειαστεί να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον συνεχών αλλαγών και ψυχολογικών αναταράξεων.

Η εποχή των «εύκολων αγορών» δείχνει να τελειώνει. Και μαζί της, ίσως και η άνεση με την οποία ξοδεύαμε — χωρίς δεύτερη σκέψη.

Η σκοτεινή όψη της οικονομικής πολιτικής Τραμπ: Πώς οι δασμοί ενισχύουν το λαθρεμπόριο και τις εγκληματικές οργανώσεις

Ο Ρομπέρτο Σαβιάνο, ιταλός συγγραφέας και δημοσιογράφος που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ζωής του στην έρευνα της μαφίας και του οργανωμένου εγκλήματος, αναλύει τις επιπτώσεις της οικονομικής πολιτικής του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο αυτή προάγει την ανάπτυξη παράνομων δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα σε σχέση με τις πολιτικές δασμών και το λαθρεμπόριο. Σύμφωνα με τον Σαβιάνο, οι ενέργειες του Τραμπ δεν έχουν μόνο αρνητικό αντίκτυπο στην αμερικανική βιομηχανία και οικονομία, αλλά ενδέχεται να δημιουργήσουν έναν νέο κύκλο οικονομικών δραστηριοτήτων που θολώνουν τα όρια μεταξύ νόμιμου και παράνομου, επιτρέποντας στις εγκληματικές οργανώσεις να επεκτείνουν την επιρροή τους.

Οι δασμοί που επέβαλε ο Τραμπ στις εισαγωγές από άλλες χώρες, όπως η Κίνα, αποτέλεσαν μια από τις πιο αμφιλεγόμενες πλευρές της οικονομικής του πολιτικής. Αν και ο στόχος ήταν η προστασία των αμερικανικών βιομηχανιών και η ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, στην πράξη, οι κυρώσεις αυτές φαίνεται να ευνοούν τις παράνομες εμπορικές δραστηριότητες. Ο Σαβιάνο τονίζει ότι οι λαθρέμποροι, οι οποίοι ήδη λειτουργούν εκτός των νομικών πλαισίων, βρίσκουν τρόπους να παρακάμπτουν τους δασμούς, δημιουργώντας μια «παράλληλη» οικονομία. Οι λαθρέμποροι δεν καταβάλλουν τους επιβαλλόμενους φόρους ή δασμούς, αλλά εξακολουθούν να εισάγουν αγαθά στις ΗΠΑ, κυρίως μέσω των συνόρων του Καναδά και του Μεξικού ή μέσω λιμανιών όπως αυτά της Φιλαδέλφειας, του Μαϊάμι και του Λονγκ Μπιτς.

Αυτή η παραβίαση των κανονισμών οδηγεί σε μια συστημική αδυναμία των ελέγχων και των κρατικών μηχανισμών που υποτίθεται ότι προστατεύουν την αμερικανική αγορά από τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Οι επιχειρήσεις που θέλουν να αποφύγουν την πληρωμή των δασμών στρέφονται σε παράνομους τρόπους εισαγωγής εμπορευμάτων, ενισχύοντας τις δραστηριότητες των εγκληματικών οργανώσεων, οι οποίες εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες του συστήματος. Αυτό δημιουργεί ένα φαινόμενο όπου οι «νόμιμοι» και «παράνομοι» τομείς της οικονομίας συγχωνεύονται, κάτι που αναφέρει ο Σαβιάνο ως ιδιαίτερα επικίνδυνο για το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας.

Ο Σαβιάνο υποστηρίζει ότι η νέα αυτή κατάσταση θυμίζει την εποχή της ποτοαπαγόρευσης στις ΗΠΑ, όταν η κυβέρνηση προσπαθούσε να απαγορεύσει την πώληση αλκοόλ, και οι εγκληματικές οργανώσεις βρήκαν τρόπους να παρακάμψουν την απαγόρευση, κερδίζοντας τεράστια ποσά. Παρά την αντίθεση στην οικονομική πολιτική του Τραμπ από πολλούς πολιτικούς και οικονομικούς αναλυτές, ο Σαβιάνο βλέπει τις πράξεις του ως επιβεβαίωση της ικανότητας του καπιταλιστικού συστήματος να συνυπάρχει με εγκληματικές πρακτικές, δημιουργώντας μια ασταθή οικονομική πραγματικότητα.

Η ύπαρξη αυτών των παράνομων δικτύων ενισχύει την αίσθηση ότι η σύγχρονη οικονομία λειτουργεί ως μια «μαφιόζικη» επιχείρηση, όπου οι κανόνες δεν ισχύουν για όλους, και η αδικία διαιωνίζεται μέσω του οικονομικού συστήματος. Αυτές οι παράνομες δραστηριότητες δημιουργούν ανισότητες και ανασφάλεια στην κοινωνία, αφού οι εγκληματικές οργανώσεις κερδίζουν σε βάρος των φορολογούμενων πολιτών, οι οποίοι δεν μπορούν να απολαύσουν τα οφέλη από την κανονικότητα της αγοράς.

Η σύνδεση του καπιταλισμού με τις εγκληματικές δραστηριότητες δεν είναι κάτι νέο, όπως εξηγεί ο Σαβιάνο, αλλά η οικονομική πολιτική του Τραμπ φαίνεται να ανοίγει νέες δυνατότητες για την ανάπτυξη παράνομων δικτύων. Αυτό μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες, όχι μόνο για την οικονομία των ΗΠΑ, αλλά και για την παγκόσμια αγορά. Οι εγκληματικές οργανώσεις που επωφελούνται από τις ελλείψεις του συστήματος θα συνεχίσουν να επεκτείνονται, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο ανομίας και εκμετάλλευσης.

Ο Σαβιάνο τονίζει ότι η επίτευξη μιας πραγματικά υγιούς οικονομικά κοινωνίας απαιτεί την πλήρη εξάλειψη αυτών των φαινομένων και την ενίσχυση των θεσμών που προστατεύουν το κράτος δικαίου και τη διαφάνεια στις αγορές.

Διαβάστε επίσης:

Λάρι Σάμερς για δασμούς Τραμπ: «O πιο ακριβός και μαζοχιστικός εμπορικός πόλεμος» – Τι λένε Ρουμπινί, Κρούγκμαν, Ελ-Εριάν και άλλοι

Γουόρεν Μπάφετ: «Όταν οι αγορές τρέμουν, μη βιαστείς να το βάλεις στα πόδια»

Τραμπ εναντίον… καλλυντικών: Πώς θα αντέξουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες στους δασμούς 20%