ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Συνέντευξη στην Νένα Σώκου
Ο Mike Hall περιγράφει πώς τα ταξίδια του τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα είναι περιηγήσεις τόσο στον χώρο και όσο στον χρόνο και πόσο το σκηνικό της ηπειρωτικής χώρας «δένει» μοναδικά με το έργο του. Μιλάει για τα παιδικά χρόνια, το τοπίο μέσα στο οποίο μεγάλωσε και για το πώς η σκουριά του μεταβιομηχανικού τοπίου υποσυνείδητα μπήκε στους πίνακές του.
Η συζήτηση ξεστρατίζει, πάει στο Brexit, στην σύγχρονη αγορά έργων τέχνης και στο πόσο το Internet άλλαξε τα πράγματα και σε αυτό το πεδίο. Αναζητώντας την πρωτοπορία στα χρόνια της κρίσης, ο Mike Hall εντοπίζει δημιουργία στο underground καλλιτεχνικό περιβάλλον και παραδέχεται ότι τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα!
- Πώς βρεθήκατε να εκθέτετε έργα σας στην Ελλάδα;
Επισκέπτομαι συχνά την Ελλάδα, μου αρέσει ο καιρός, ειδικά το καλοκαίρι. Αλλά δεν είναι αυτός μόνο ο λόγος. Μου αρέσει ο πολιτισμός, ειδικά οι αντιθέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου.
Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα, από καλλιτεχνική άποψη, υπάρχουν τόσα που μπορούν να σε εμπνεύσουν από την αρχαία ιστορία της χώρας! Εστιάζω στην εντροπία, την παρακμή και τη διάβρωση. Είναι γοητευτικό να βλέπεις πόσα πολλά επίπεδα συνυπάρχουν. Τα βλέπεις περπατώντας στην Αθήνα. Τα επίπεδα των αιώνων και των εποχών, το ένα πάνω στο άλλο. Και όλα αυτά τα γήινα χρώματα…
- Παρατηρώντας τα έργα σας, διακρίνει κανείς έντονο το στοιχείο της σκουριάς. Από πού προέρχεται αυτό;
Ενδιαφέρουσα ερώτηση. Προέρχομαι από μια βιομηχανική περιοχή στη Νότια Ουαλία, όπου στις αρχές του 20ού αιώνα υπήρχε τεράστια βιομηχανία άνθρακα γύρω από την περιοχή του Κάρντιφ.
Την εποχή που ήμουν εγώ παιδί, αυτή η βιομηχανία είχε παρακμάσει. Στην περιοχή μου υπήρχε το μεγαλύτερο νεκροταφείο ατμομηχανών που μετέφεραν κάρβουνο από τις κοιλάδες. Έπαιρνα την οικογενειακή Polaroid και φωτογράφιζα. Ήταν μια παιδική χαρά για μένα. Όλα αυτά ήταν κλειδωμένα στη μνήμη.
Όλες οι σκουριασμένες μηχανές και τα σκουριασμένα πλοία που υπάρχουν στα έργα μου έρχονται υποσυνείδητα από την παιδική μου ηλικία, από όλα αυτά που παρατηρούσα.
Είναι πολύ όμορφο να βλέπεις στην Αθήνα τα αναπαλαιωμένα νεοκλασικά, αλλά εξίσου γοητευτικά είναι και εκείνα που αφέθηκαν στην παρακμή τους. Είναι συναρπαστικό για μένα. Είναι σαν καλλιτεχνική τροφή.
- Αλλά δεν υπάρχει ανθρώπινη παρουσία στα έργα σας.
Πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση. Η μοναδική ανθρώπινη παρουσία βρίσκεται στο τελευταίο έργο μου, που έχω ονομάσει «Earth to Earth», από την φράση που λέμε όταν πεθαίνει κάποιος «Earth to earth, ashes to ashes, dust to dust». Εδώ μέσα υπάρχει μια ανθρώπινη φιγούρα, την οποία, όμως, προσπάθησα κυριολεκτικά να θάψω μέσα στο έργο.
Νομίζω ότι οδεύω προς μια κατεύθυνση, στην οποία θα χρησιμοποιήσω περισσότερα στοιχεία από ανθρώπινες φιγούρες στη δουλειά μου, επειδή πιστεύω ότι έχω φτάσει σε ένα σημείο κομβικό στην πορεία μου και πρέπει να αποφασίσω αν θα συνεχίσω προς την ίδια κατεύθυνση ή θα προχωρήσω παρακάτω.
Προέρχομαι από μια περιοχή με ισχυρή παράδοση στη ζωγραφική τοπίου. Αυτό με καθόριζε πάντα σε όλες μου τις δουλειές. Μετά το κολέγιο, δούλεψα ως εικονογράφος σε διάφορα στούντιο. Στη διάρκεια της καριέρας μου, ακόμη και μια ετικέτα για ένα μπουκάλι κρασί να έφτιαχνα ή μια αφίσα, με ρωτούσαν: «Μήπως είσαι ένα είδος καταπιεσμένου ζωγράφου τοπίων;». Ήταν κάτι που αναπτυσσόταν παράλληλα, αλλά πριν από περίπου δέκα χρόνια αποφάσισα να κάνω αυτήν τη μετάβαση και από την εικονογράφηση να περάσω στη ζωγραφική.
- Είναι γεγονός ότι οι κρίσεις γεννούν καλλιτεχνικά κινήματα. Πού βρισκόμαστε τώρα;
Ιστορικά έτσι είναι. Τα νεανικά κινήματα είναι κυρίαρχα και εποικοδομητικά. Εγώ δεν εκφράζω πολιτική θέση, αλλά υπάρχουν άλλοι που το κάνουν. Και το αφήνω σε αυτούς, γιατί το κάνουν καλύτερα από μένα.
Είναι σημαντικό τέτοιοι άνθρωποι να εκφράζονται γιατί υπάρχει η μεγάλη πλειονότητα του κόσμου που πιστεύει ότι δεν έχει φωνή, γι’ αυτό και βλέπεις όλη αυτήν την αντίδραση προς το πολιτικό κατεστημένο, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στη Βρετανία και στην Αμερική, παντού.
- Αλήθεια, πώς είναι η κατάσταση στη Βρετανία αυτή την εποχή;
Α, μην τα ρωτάς! (γέλια) Προσπαθώ να παρακολουθώ τις εξελίξεις, αλλά είναι αδύνατον. Τηλεφωνώ σε φίλους και τους ρωτώ «έχεις ιδέα τι γίνεται;». Και μου απαντούν, όχι, δεν ξέρουν. Είναι σκέτο χάος!
Είναι σαν να έχουν πάρει τον έλεγχο του τρελοκομείου οι τρελοί! Μέρος του προβλήματος είναι ότι πρόκειται για ένα πολύ περίπλοκο θέμα.
Είναι σαν να προσπαθούν να φέρουν ένα τεράστιο πλοίο στο λιμάνι και να μην υπάρχει κανείς στο πηδάλιο. Και δεν ξέρω πού θα καταλήξει. Κανείς δεν ξέρει. Η κατάσταση είναι δύσκολη για όλη την Ευρώπη.
- Υπάρχει λοιπόν κάποιο αναδυόμενο καλλιτεχνικό κίνημα αυτή την εποχή στην Ευρώπη;
Κάποιο συγκεκριμένο δεν μπορώ να διακρίνω. Κατά την αντίληψή μου υπάρχουν πολλά underground πράγματα που συμβαίνουν.
Ακόμη και για σχετικά καταξιωμένους καλλιτέχνες έχει γίνει πολύ δύσκολο να επιβιώνουν από τη δουλειά τους. Και διάβαζα πρόσφατα ένα άρθρο σχετικά με το πώς η μεσαία αγορά τέχνης, καλλιτέχνες που προσπαθούμε να πωλήσουμε τα έργα μας σε μια λογική τιμή, έχει δεχτεί μεγάλο πλήγμα για πολλούς λόγους. Ένας λόγος είναι η οικονομική ύφεση σε πολλές χώρες της Ευρώπης, η online προσφορά και ο σκληρός ανταγωνισμός.
Το άρθρο ανέφερε ότι πολλές αίθουσες τέχνης κλείνουν, γιατί δεν μπορούν να πείσουν τον κόσμο να μπει μέσα και να αγοράσει. Κάποιοι μπαίνουν μέσα απλώς από περιέργεια, να δουν κάτι διαφορετικό για μια ώρα.
Τα οικονομικά προβλήματα κάθε χώρας είναι αυτά που καθορίζουν πόσο από το διαθέσιμο εισόδημά τους θα ξοδέψουν οι πολίτες σε έργα τέχνης.
Γιατί τώρα πλέον, όπως κάποιος αγοράζει ρούχα ή βιβλία από το Διαδίκτυο, αγοράζει και τέχνη.
Και αν είναι σίγουρος ότι αυτό που βλέπει είναι αυτό που θα παραλάβει από το courier, νιώθει ότι αγοράζει σε καλύτερη τιμή, ειδικά αν βρει έναν καλλιτέχνη που θα συνεννοηθεί απευθείας μαζί του.
Είναι μια τεράστια αλλαγή και δεν ξέρω προς τα πού θα πάει.
Κάποιος που δούλευε παλαιότερα σε έναν από τους μεγάλους οίκους δημοπρασιών άνοιξε πρόσφατα μια γκαλερί με μια διαφορετική προσέγγιση.
Νοίκιασε για να λειτουργήσει ως γκαλερί ένα φτηνό ακίνητο σε ένα σημείο της Νέας Υόρκης που πολλοί δεν θα του έριχναν δεύτερη ματιά. Είναι πολύ βιομηχανικό.
Και καλεί διάφορους καλλιτέχνες να εκθέσουν για σύντομο χρονικό διάστημα και πάντα όλοι ανακατεμένοι. Είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση νομίζω. Δίνει φωνή.
Γιατί από την εμπειρία μου, αν γυρίσω πίσω στα χρόνια, πρώτα στέλνεις τα emails, πολύ συχνά δεν παίρνεις απάντηση. Είναι σαν τους συγγραφείς που στέλνουν τα βιβλία τους σε εκδοτικούς οίκους και συνήθως δεν παίρνουν ποτέ απάντηση.
Έτσι είναι και με τους καλλιτέχνες. Όταν κουράστηκα να στέλνω emails, άρχισα να μπαίνω μέσα σε γκαλερί. Δεν αφιέρωναν ούτε πέντε λεπτά για να δουν τη δουλειά που είχα μαζί μου.
Μετά από λίγο είναι αποθαρρυντικό. Και θέλει μεγάλη προσπάθεια να σηκώνεσαι κάθε πρωί και να συνεχίζεις.
Αλλά εγώ ήμουν αρκετά τυχερός γατί είχα οικογένεια και φίλους που με υποστήριξαν. Και η βοήθεια από εδώ, από την γκαλερί, είναι φανταστική. Δεν είναι εύκολη διαδρομή.
- Πώς ξεκινήσατε να ζωγραφίζετε; Σε ποια ηλικία;
Συνήθως είχα μπελάδες στο σχολείο με τη ζωγραφική. Έρχονταν οι δάσκαλοι πίσω από την πλάτη μου και κοίταγαν τι ζωγραφίζω και, φυσικά, το ήξερα. Αλλά ήταν και ένας φανταστικός δάσκαλος, ο οποίος με ενθάρρυνε να συνεχίσω να ζωγραφίζω, έστω κι αν εγώ τον αγνοούσα στην τάξη (γέλια).
Πάντα ένιωθα την ανάγκη να ζωγραφίζω. Είχα διάφορα λευκώματα και έφτιαχνα πολλά πράγματα εκεί μέσα. Κάποια στιγμή ανακάλυψα την ακουαρέλα και περισσότερο ανακάλυψα ότι μπορώ να ελέγξω τα χρώματα, που είναι ένα πολύ δύσκολο μέσο για να δείχνουν λογικά τα πράγματα.
Το σπίτι της μητέρας μου είναι ακόμη και τώρα μια μικρή γκαλερί έργων μου. Η περήφανη μητέρα (γέλια)!
Όταν τελείωσα τη Σχολή Καλών Τεχνών, μάζεψα ό,τι μπορούσα σε ένα σακίδιο και πήγα στο Λονδίνο.
Πέρασα περίπου έξι μήνες περπατώντας στους δρόμους, χτυπώντας τις πόρτες διάφορων studios και τελικά κατέληξα σε ένα τεράστιο studio της δεκαετίας του ‘80 με freelancers.
Κοίταξαν τα φοιτητικά έργα μου και μου είπαν: «Βλέπουμε κάποια λογική στα έργα σου, αλλά δεν θα βρεις εμπορικό δρόμο με αυτά. Θα σου δώσουμε μια καρέκλα στη γωνία». Και με σύστησαν σε έναν τύπο, τον Κεν Μίτσελ, ο οποίος με πήρε υπό την προστασία του. Φανταστικός τύπος.
Κατάφερα να επιβιώσω τις πρώτες τρεις εβδομάδες και μετά παρέμεινα εκεί για αρκετά χρόνια. Στην ουσία, αυτό ήταν το πανεπιστήμιό μου.
Εκεί εξέλιξα διάφορες μορφές εμπορικής τέχνης και παράλληλα εξέλισσα όσο μπορούσα τα δικά μου έργα. Γιατί στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 δούλευα πολύ ως εικονογράφος και το τελευταίο πράγμα που ήθελα, όταν γυρνούσα στο σπίτι μου, ήταν να πιάσω πάλι τα πινέλα.
Γι’ αυτό έκανα μια συνειδητή επιλογή πριν από δέκα χρόνια, να συγκεντρωθώ περισσότερο στις καλές τέχνες.
- Γνωρίζετε πράγματα για την σύγχρονη ελληνική τέχνη;
Θαυμάζω τις προσωπογραφίες του Γιώργου Ρόρρη, τα τοπία της Ξανθίππης Τσαλίμη, όπως επίσης και τη δουλειά της Ράνιας Μπέλλου.
Βρίσκω επίσης τρομερά ενδιαφέρουσα τη διαδρομή και την πολυεπίπεδη δουλειά του Μιχάλη Κατζουράκη, για να απαριθμήσω μερικούς. Ένα από τα μέρη που μου αρέσει να επισκέπτομαι είναι το Α’ Νεκροταφείο.
Συνδέεται με την εντροπία και την παρακμή. Κοιτώντας τα αγάλματα. Ίσως υποσυνείδητα τα συνδέω με την ανθρώπινη παρουσία που θέλω να εντάξω στα έργα μου.
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
