ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ήταν μία Δευτέρα, στα τέλη Ιουνίου, μετά την έκθεση Art Basel στη Βασιλεία της Ελβετίας, όταν ο δισεκατομμυριούχος συλλέκτης έργων τέχνης Δάκης Ιωάννου έδεσε το γιοτ του στο μικρό λιμάνι της Ύδρας. Στο εξωτερικό του σκάφους, το οποίο ονομάζεται Guilty, απεικονίζεται ένα καλειδοσκοπικό μοτίβο που φιλοτεχνήθηκε από τον Jeff Koons.
Εκείνο το βράδυ έκανα πεζοπορία το γύρο του νησιού – η Ύδρα είναι τόσο μικρή που δεν επιτρέπονται τα αυτοκίνητα – και έφτασα στον χώρο τέχνης που δημιούργησε ο Ιωάννου σε ένα βράχο, το Σφαγείο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ.
Πρόκειται για ένα κτίριο που κάποτε χρησιμοποιούνταν για τη σφαγή των αιγοπροβάτων και έχει μετατραπεί σε χώρο τέχνης όπου παρουσιάζεται η νέα δουλειά της Kiki Smith, μίας καλλιτέχνιδας από τη Νέα Υόρκη.
Η Smith είναι ένας από τους πολυάριθμους καλλιτέχνες που επέλεξε ο Ιωάννου από τη δεκαετία του ’80, όταν άρχισε να δημιουργεί μία από τις μεγαλύτερες συλλογές σύγχρονων έργων τέχνης παγκοσμίως: 1.500 έργα συνολικά, πολλά από αυτά αριστουργήματα. Το 2004, το ArtReview τον χαρακτήρισε ως τον πιο ισχυρό συλλέκτη στον κόσμο.
Η ετήσια έκθεση στο Σφαγείο ξεκινά στις αρχές καλοκαιριού και εστιάζει στην παγκόσμια τέχνη. Για πολλούς, είναι εργασία, ωστόσο η αίγλη του πανέμορφου ελληνικού νησιού σε κάνει να αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε διακοπές. Τα κουστούμια και τα φορέματα δίνουν τη θέση τους στα casual ρούχα παραλίας.
Και αυτή η χρονιά δεν ήταν διαφορετική. Όταν έφτασα στο Σφαγείο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ γύρω στις 9 μ.μ., ο ήλιος ήταν ακόμη πορτοκαλί και καθρεφτίζονταν στη θάλασσα, ο συλλέκτης Frank Moore ήταν με το μαγιό και συνομιλούσε με τον έμπορο Mike Egan του χώρου τέχνης Ramiken Crucible της Νέας Υόρκης , ενώ ο διευθυντής του Μουσείου Whitney, Adam Weinberg φορούσε σορτς και ένα T-shirt.
Σε ένα άλλο σημείο, ο Maurizio Cattelan, φορώντας σορτς, άρπαξε τη φωτογραφική μηχανή ενός φωτογράφου και άρχισε να τραβά φωτογραφίες τους ντόπιους, οι οποίοι έπιναν δωρεάν κρασί από τα βαρέλια. Φωτεινή εξαίρεση: ο Jeffrey Deitch ντυμένος με κοστούμι και σακάκι. Και υπήρξε η φημολογία ότι ο Koons, ο πιο ακριβός καλλιτέχνης του κόσμου εν ζωή, επρόκειτο να εμφανιστεί.
Το δείπνο δεν ήταν καθιστό αλλά υπήρχε ένας πλούσιος μπουφές με γύρο σε πίτα και διάφορα κρεατικά, καθώς και dips λαχανικών. Όλα ήταν υπέροχα. Η εκδήλωση ήταν ανοιχτή για όλους στην Ύδρα. Είχε ζέστη αλλά υπήρχε παγωτό για επιδόρπιο.
Ο Ιωάννου βρισκόταν στη μέση του πλήθους, συζητώντας κυρίως με τους ντόπιους και τα αξιολάτρευτα παιδιά τους. Μπορεί να είναι δισεκατομμυριούχος συλλέκτης, αλλά είναι συλλέκτης με χιούμορ και πιο λαϊκή προσέγγιση.
Στην πραγματικότητα, ο ίδιος δεν χαρακτηρίζει τον εαυτό του συλλέκτη. Είναι, κατά τα λεγόμενά του, “αντι-συλλέκτης”.
“Ήμουν αντίθετος με τις συλλογές”, μου είπε ο Ιωάννου, κατά τη διάρκεια του δείπνου. “Νόμιζα ότι ήταν πολύ εγωιστικό πράγμα, να πάρω το έργο μακριά από το κοινό. Δεν το καταλάβαινα πραγματικά, γι’ αυτό το μισούσα.”
Και έχει μια πιο “χαλαρή” πλευρά που καλύπτεται από τα χρήματα και την επιρροή του στον κόσμο της τέχνης. Για παράδειγμα, σε σύγκριση με τα γιοτ μήκους 500 ποδών, αξίας 600 εκατ. δολαρίων που ανήκουν σε δισεκατομμυριούχους συλλέκτες τέχνης με λιγότερη αυτογνωσία, το γιοτ του Ιωάννου με την ονομασία Guilty έχει μήκος μόνο 115 πόδια – όχι και τόσο μεγάλο.
Συλλέκτης καλλιτεχνών
Ο Δάκης Ιωάννου γεννήθηκε στην Κύπρο από πατέρα βιομήχανο με κατασκευαστικά έργα σε όλη την περιοχή της ηπειρωτικής Ελλάδας. Το 1974, μετά από την τουρκική εισβολή, ο πατέρας Ιωάννου μετέφερε την οικογένεια στο Λονδίνο και στη συνέχεια στην Αθήνα.
Ο νεαρός, τότε, Ιωάννου είχε αρχίσει να εργάζεται με τον πατέρα του και το διεθνές δίκτυο των επιχειρήσεων τους περιλάμβανε ξενοδοχεία, ακίνητα και ναυτιλιακά. Με την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, μυήθηκε στον κόσμο της τέχνης, αλλά όχι συλλέγοντας – διοργανώνοντας εκθέσεις στο Athenaeum InterContinental. Αυτό τον οδήγησε στη δημιουργία του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, με έδρα την Ελβετία, για φορολογικούς σκοπούς.
Στη Γενεύη, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, η Adelina von Fürstenberg, ιδρύτρια του κέντρου τέχνης της Γενεύης, σύστησε τον Ιωάννου σε έναν νέο σύμβουλο τέχνης που εργάστηκε στη Citibank, τον Jeffrey Deitch. Ο νεαρός από τη Νέα Υόρκη ήταν θαμώνας των γκαλερί στην αναδυόμενη σκηνή του East Village και το 1985 γνώρισε στον Ιωάννου τη γκαλερί International With Monument του καλλιτέχνη Meyer Vaisman.
Εκεί γινόταν η πρώτη μεγάλη ατομική έκθεση ενός καλλιτέχνη με το όνομα Jeff Koons, ο οποίος δούλευε στην Wall Street για να χρηματοδοτήσει τα όλο και πιο ακριβά γλυπτά πειράματα του. Ο Ιωάννου αγόρασε ένα από τα πιο τολμηρά από αυτά: το One Ball Total Equilibrium Tank (Spalding Dr. J 241 Series), το πρώτο από τα πλωτά, γλυπτά μπάσκετ. Ζήτησε από τον Veisman να κανονίσει μια επίσκεψη στο ατελιέ του και, αφού μίλησε με τον Koons, το αγόρασε – έναντι 2.700 δολαρίων, με έκπτωση 10% από την αρχική τιμή των 3.000 δολαρίων.
Από εκεί και πέρα άρχισε να αγοράζει περισσότερα έργα, κυρίως του Koons αλλά και άλλων καλλιτεχνών της νεο-εννοιολογικής τέχνης, όπως οι Peter Halley, Ashley Bickerton και Haim Steinbach.
Ο Ιωάννου ακολούθησε μία πολιτική συλλογής καλλιτεχνών που τους είχε συναντήσει εκ των προτέρων. Και με την κύρια δουλειά του να γνωρίζει άνθηση στην Αθήνα, ο επιχειρηματίας είχε χρόνο να συναντήσει καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, αγοράζοντας πρώτα από άλλες γκαλερί του East Village, οι οποίες στη συνέχεια εξέθεταν έργα καλλιτεχνών του Ιωάννου όπως ο Christopher Wool, ο Robert Gober , η Annette Lemieux και ο Matt Mullican.
Συνέχισε να αγοράζει έργα με τους ρυθμούς του. Όταν ο διάσημος έμπορος Anthony D’Offay παρουσίασε στον Ιωάννου το έργο του Maurizio Cattelan, άρχισε να αγοράζει πολλά έργα του, ενώ έγινε στενός φίλος και συνεργάτης με τον Ιταλό εννοιολογικό καλλιτέχνη. Το 2003 γνώρισε το έργο του Urs Fischer στην Μπιενάλε της Βενετίας και γρήγορα έγινε μεγάλος υποστηρικτής του. Στις σημερινές εμμονές του περιλαμβάνονται ο Roberto Cuoghi, ο Ιταλός καλλιτέχνης που φέτος παρουσίασε η γκαλερί Hauser & Wirth και ο καλλιτέχνης Kaari Upson του Λος Άντζελες.
Κάποιος είπε: “Ξέρετε, ο Δάκης δεν είναι συλλέκτης έργων τέχνης, είναι συλλέκτης καλλιτεχνών”, μου είπε ο ίδιος. “Αυτό το λέει όλα. Γιατί πραγματικά ασχολούμαι με κάθε καλλιτέχνη. Έρχεσαι πολύ κοντά. “
Αγκαλιάζοντας τις αντιθέσεις
Έκανα μια περιήγηση στο σπίτι του Ιωάννου στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στην Ελλάδα και οι Upson και Cuoghi κυριαρχούσαν στο μαρμάρινο λευκό αίθριο όπου με υποδέχθηκε κατά την άφιξή μου, ενώ ο Ιωάννου και η σύζυγός του Λιέτα στέκονταν στο κέντρο, χαμογελώντας.
Κατόπιν με οδήγησε στον επάνω όροφο, όπου βρίσκονταν έργα του David Shrigleys, στα μπάνια υπήρχαν γυμνά του Juergen Teller και σε ένα διάδρομο πίνακες ζωγραφικής με τα πολύχρωμα έργα του Josh Smith. Το καθιστικό πλαισιωνόταν από δύο γιγαντιαία πορτρέτα του George Condo, που απεικόνιζαν τον Ιωάννου και τον Cattelan.
Οι πίνακες έγιναν σαφώς με αγάπη. Στο ένα ο Cattelan, εμφανίζεται ως ανώτερος ιερέας της βλασφημίας, φορώντας ένα κολάρο κληρικού.
Ολόκληρη η συλλογή χαρακτηρίζεται από μια παιχνιδιάρικη διάθεση, μία διάθεση σαρκασμού που σπάνια συναντά κάποιος στους τυπικούς και σοβαροφανείς μεγαλοσυλλέκτες. Υπήρξε ένα έργο που απεικόνιζε τον Ιωάννου ανάποδα, του καλλιτέχνη Francesco Bonami, με τη γραβάτα του συλλέκτη να πέφτει πάνω στο πρόσωπό του.
Επίσης, ένα κωμικό έργο του Pablo Helguera, με έναν βασιλιά, ο οποίος την ώρα που ένας επιστήμονας του έδειχνε ένα διάγραμμα του ηλιακού συστήματος, έλεγε: “Ανοησίες! Όλοι γνωρίζουν ότι ο ήλιος περιστρέφεται γύρω από τον Δάκη Ιωάννου! “
Και υπάρχει ακόμη ένα έργο που αναφέρεται ίσως το πιο ενοχλητικό επεισόδιο στη ζωή του Ιωάννου ως συλλέκτη.
Το 2010, δημιουργήθηκε μία αναστάτωση από το γεγονός ότι το New Museum διέθεσε τρεις από τους ορόφους του για μια έκθεση έργων από τη συλλογή του Ιωάννου, γεγονός που προφανώς συνέβαλε στην αύξηση της εμπορικής της αξίας, ενώ παράλληλα ο ίδιος ο συλλέκτης ήταν μέλος στο διοικητικό συμβούλιο του μουσείου (και είναι ακόμη).
Όταν αποκαλύφθηκε ότι ο τότε διευθυντής ειδικών εκθέσεων του μουσείου, ο Massimiliano Gioni, είχε εργαστεί στο παρελθόν για τον Ιωάννου και ότι η διευθύντρια του μουσείου Lisa Phillips ήταν στενή του φίλη, οι New York Times δημοσίευσαν μια ιστορία σε ειρωνικό ύφος για την έκθεση.
Και όμως, σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, ο Ιωάννου φαίνεται να αντιμετωπίζει με αίσθηση του χιούμορ το όλο θέμα. ‘Οχι μόνο αγόρασε, αλλά και διακόσμησε στο σπίτι του το έργο του William Powhida “How the New Museum Committed Suicide with Banality (2009)” : ένα έργο που σατιρίζει τους εμπλεκόμενους στο σκάνδαλο και αποτυπώνει όλες τις μεταξύ τους συνδέσεις, ασκώντας σκληρή κριτική στο μουσείο και στο συλλέκτη.
Το πρόσωπο του Ιωάννου σε μορφή καρτούν δείχνει να λέει: “Γιατί να δημιουργήσω το δικό μου χώρο στη Νέα Υόρκη όταν έχω ήδη χρηματοδοτήσει το New Museum;”
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα
Ενώ o Ιωάννου “έχτισε” τη συλλογή του, δημιούργησε επίσης το ίδρυμα ΔΕΣΤΕ στην Ελλάδα. Επί σειρά ετών, διοργανώνει εκθέσεις στο πολιτιστικό κέντρο της κυπριακής πρεσβείας στην Αθήνα, αλλά το 1998 εγκαινίασε τον πρώτο μόνιμο χώρο του ΔΕΣΤΕ σε ένα πρώην εργοστάσιο χάρτου στο Νέο Ψυχικό και αργότερα επεκτάθηκε σε άλλο κτίριο, πρώην εργοστάσιο καλτσοβιομηχανίας. Το 2008, ο Δήμος της Ύδρας παραχώρησε στο ΔΕΣΤΕ τον χώρο του παλαιού σφαγείου – μια ασυνήθιστη επιλογή για έναν τόπο που παρουσιάζει τη σύγχρονη τέχνη.
“Ερχόμαστε συνεχώς στην Ύδρα και είδα αυτό το μέρος που ήταν έρημο και πάνω στο νερό και είχα αυτή την ιδέα να κάνω κάτι”, είπε ο Ιωάννου. “Ξεκίνησα με μια συγκεκριμένη ιδέα, να βάλω καλλιτέχνες που βρίσκονται στα μέσα της καριέρας τους, να εκθέσουν σημαντικά έργα τους. Δεν ήταν για τους νεότερους καλλιτέχνες που πειραματίζονται ή κάτι τέτοιο. Ήταν για ώριμους καλλιτέχνες που κάνουν προσπάθεια να συνδεθούν με την Ύδρα.”
Μέρος του ενδιαφέροντος για το σφαγείο είναι ότι η δομή δεν έχει αλλοιωθεί σχεδόν καθόλου. Δεν απέχει πολύ από τη χρήση του ως χώρου σφαγής ζώων.
“Είναι ένα σφαγείο”, είπε η Kiki Smith. “Μπορείτε να δείτε όλα τα εργαλεία για τη σφαγή των αιγών. Επομένως, αν κάνετε κάτι σε ένα χώρο τέτοιας φυσικής σκληρότητας, πρέπει να απαντήσετε σε αυτό”.
Όταν κατέβηκα προς τη γκαλερί του ΔΕΣΤΕ εκείνο το βράδυ τον περασμένο μήνα, είδα ότι η Smith ανταποκρίθηκε στον μοναδικό του χαρακτήρα τοποθετώντας τα έργα της απευθείας στον χώρο όπου σκοτώθηκαν τα ζώα.
Είπε ότι είχε προσαρμοστεί στο χώρο γυρνώντας στην Ύδρα επί δύο εβδομάδες πριν από το άνοιγμα της έκθεσης, λαμβάνοντας υπόψη το πνεύμα του νησιού, όπου τα μόνα διαθέσιμα οχήματα είναι τα γαϊδουράκια.
Ως αποτέλεσμα, η δουλειά της έμοιαζε απόλυτα εναρμονισμένη με το περιβάλλον, αντικατοπτρίζοντας την τάση της χώρας για μυθοπλασία. Υπήρχε ένα σιδερένιο έργο με μία γοργόνα, τοποθετημένο σε ένα πέτρινο τοίχο, όπου τα ζώα φυλάσσονταν πριν θανατωθούν.
Τα κεριά με μεταλλικές λάμπες βρίσκονταν στο μεγαλύτερο μέρος του χώρου, όπου μια κρήνη που μοιάζει με μεγάλη κολυμπήθρα είχε τοποθετηθεί πίσω από χαλύβδινα γλυπτά που μοιάζουν με το νερό που χύνεται από τον Ποσειδώνα.
Και τότε, μόλις έστριψα σε ένα μικρό χώρο σχεδόν συγκρούστηκα με τον Jeff Koons – είχε έρθει πράγματι στην πόλη για τις εορταστικές εκδηλώσεις και εξέταζε κάθε γωνιά της πέτρινης δομής προσεκτικά.
“Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος, και είμαι πολύ ενθουσιασμένος για το επόμενο έτος”, είπε ο Koons.
“Είσαι …;”
“Ναι, θα αναλάβω την καλοκαιρινή έκθεση εδώ το επόμενο έτος”, είπε ο Koons.
Έπρεπε να το επιβεβαιώσω με τον Ιωάννου και όταν τον είδα στο δείπνο, μου επιβεβαίωσε ότι ο Koons – ο πρώτος καλλιτέχνης που αγόρασε ποτέ, ο καλλιτέχνης που σχεδίασε το γιοτ του, ο πιο ακριβός εν ζωή καλλιτέχνης – θα εκθέσει τελικά τα έργα του σε ένα σφαγείο στο μικρο νησί της Ύδρας.
Ο Ιωάννου είδε τον Koons να περπατάει μέχρι το μονοπάτι, του χαμογέλασε, και μετά με κοίταξε και είπε: “Δεν μπορείς να χάσεις την επόμενη χρονιά”.
Του Nate Freeman – Πηγή: www.artsy.net
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
