Τι φέρνει το νέο νομοσχέδιο για τα μέλη ΔΣ των εταιρειών: Οι ποσοστώσεις και η δυσκολία εξεύρεσης κατάλληλων στελεχών

Η νέα Οδηγία φέρνει ξανά τις ποσοστώσεις στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου, όμως η σύννομη σύνθεση του ΔΣ είναι πλέον πολύ απαιτητική για αρκετούς παραπάνω λόγους.

Το νομοσχέδιο που ενσωματώνει την Οδηγία 2022/2381 για την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στα ΔΣ των εταιρειών ανοίγει ξανά μια μεγάλη συζήτηση για τη δυσχερή ισορροπία ανάμεσα στην εξασφάλιση ίσων ευκαιριών στα δύο φύλα και την επί του πρακτέου δυσκολία εξεύρεσης μελών ΔΣ που ταλαιπωρεί την αγορά εδώ και χρόνια για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων -αλλά φυσικά όχι μόνο- και οι ποσοστώσεις.

Οι προβλέψεις της Οδηγίας για τη σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου

Η πρώτη βασική τομή προς την κατεύθυνση των ποσοστώσεων είχε γίνει με τον ν. 4706/2020, ο οποίος με την ψήφισή του είχε αποτελέσει ορόσημο στο πεδίο της εταιρικής διακυβέρνησης και ακόμα συζητιέται για την επίδρασή του στην κουλτούρα των εταιρειών.

Ο νόμος, λοιπόν, αυτός είχε προβλέψει ότι το 25% των μελών ΔΣ των εισηγμένων εταιρειών πρέπει να είναι γυναίκες. Τώρα, η Οδηγία που ενσωματώνεται στο ελληνικό δίκαιο διευρύνει σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό το ποσοστό.

Συγκεκριμένα, ορίζει ότι στις εισηγμένες εταιρείες με α) 250 εργαζομένους και άνω β) ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 50 εκατομμυρίων ή ετήσιο ισολογισμό τουλάχιστον 43 εκατομμύρια, το ποσοστό του υποεκπροσωπούμενου φύλου πρέπει να είναι 33%.

Μάλιστα, οι εταιρείες πρέπει να συντάσσουν ειδική ετήσια έκθεση για την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων και να την κοινοποιούν στον Συνήγορο του Πολίτη, στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και στη Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Επιπλέον, προβλέπονται πρόστιμα για τη μη συμμόρφωση έως 3 εκατομμύρια ή 5% του ετήσιου κύκλου εργασιών της εταιρείας.

Για τις μη εισηγμένες ανώνυμες εταιρείες και τις δημόσιες επιχειρήσεις, τα παραπάνω ποσοστά δεν είναι υποχρεωτικά, όμως μπορούν να προβλεφθούν στο καταστατικό.

Το debate για τις ποσοστώσεις

Αν και είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι ποσοστώσεις ως μέτρο αντιμετώπισης των μακροχρόνιων ανισοτήτων συνάδουν τόσο με το ευρωπαϊκό δίκαιο όσο και με το ελληνικό Σύνταγμα που επιβάλλει τη λήψη θετικών μέτρων προς αυτή την κατεύθυνση, ο δημόσιος διάλογος για το θέμα παραμένει ζωηρός.

Οπωσδήποτε, πρόκειται για μια προσπάθεια να προαχθεί η ισότητα ευκαιριών, ειδικά σε τομείς όπου παραδοσιακά οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται, ενώ βεβαίως ενέχει και ισχυρό συμβολισμό στα πλαίσια της αλλαγής νοοτροπίας στην επιχειρηματική πρακτική.

Ωστόσο, κυρίως στην Ελλάδα της εξαιρετικά μικρής αγοράς, η δυσφορία από τους επιχειρηματικούς κύκλους για τέτοιου είδους μέτρα μετατοπίζεται από το θεωρητικό επίπεδο περί της ελευθερίας επιλογής των ιδιωτικών εταιρειών σε ένα πιο πρακτικό πρόβλημα.

Η δυσκολία ανεύρεσης κατάλληλων μελών ΔΣ είναι ένα ζήτημα που απασχολεί την αγορά εδώ και χρόνια και σίγουρα έχει πολύ σπουδαιότερες αιτίες από την υποχρεωτική ποσόστωση. Όμως, με τον νέο νόμο το ποσοστό ανεβαίνει για αρκετές εταιρείες στο 33%, οπότε το πρόβλημα μάλλον θα ενταθεί, τονίζοντας τον αέναο φαύλο κύκλο της επί δεκαετίες υποεκπροσώπησης των γυναικών και των συνεπειών της.

Η δυσκολία ανεύρεσης κατάλληλων μελών ΔΣ

Πάντως, οι ποσοστώσεις είναι μάλλον μία από τις χαμηλότερες ιεραρχικά αιτίες για τη χρόνια πλέον δυσκολία να βρεθούν κατάλληλα μέλη ΔΣ που αποτελεί πάγιο θέμα συζήτησης στην αγορά. Η υπέρμετρη ευθύνη που αναλαμβάνει το Διοικητικό Συμβούλιο σε συνδυασμό με τις χαμηλές αναλογικά αμοιβές είναι ο κυριότερος λόγος.

Η νομοθεσία που ρυθμίζει την αστική ευθύνη των μελών ΔΣ (ν. 4548/2018 για τις ανώνυμες εταιρείες) έχει κατακριθεί ότι δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους, με αποτέλεσμα οι εταιρείες συχνά να δυσκολεύονται να βρουν άτομα πρόθυμα να επωμιστούν τον ρόλο και την ευθύνη μέλους του ΔΣ.

Σύμφωνα με τις διατάξεις για την ενδοεταιρική ευθύνη τα μέλη ΔΣ μιας ανώνυμης εταιρείας ευθύνονται για την αποκατάσταση τυχόν ζημίας της από πράξεις και παραλείψεις τους, εκτός αν αποδείξουν ότι η συγκεκριμένη πράξη ή παράλειψη βασίστηκε σε σύννομη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης, στηρίχτηκε σε εισήγηση ανεξάρτητου οργάνου ή αφορά εύλογη επιχειρηματική απόφαση με βάση την καλή πίστη και το εταιρικό συμφέρον.

Και εδώ είναι το σημείο που προκαλεί τον μεγαλύτερο προβληματισμό, αφού είναι αρκετά θολό το τι συνιστά εύλογη επιχειρηματική απόφαση και πώς ακριβώς μπορεί να απαλλαγεί ένα μέλος του ΔΣ από τις συνέπειες μιας πράξης που ζημίωσε την εταιρεία, όταν το ρίσκο είναι εγγενές στοιχείο της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Βέβαια, να τονίσουμε εδώ ότι η αστική ευθύνη των μελών ΔΣ μπορεί να ασφαλιστεί, έτσι ώστε να μη βρεθεί κάποιο άτομο αντιμέτωπο με την υπέρογκη τις περισσότερες φορές υποχρέωση να καλύψει τυχόν ζημία της εταιρείας. Όμως, η ποινική ευθύνη δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ασφάλισης.

Οι ποινικές ευθύνες επισύρουν ποινή φυλάκισης ή/και χρηματική ποινή και αφορούν ψευδείς ή παραπλανητικές δηλώσεις προς το κοινό, σύνταξη ανακριβών χρηματοοικονομικών καταστάσεων και παραβάσεις σχετικά με την εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας.

Καθώς πλέον το ρυθμιστικό πλαίσιο για την εταιρική διακυβέρνηση έχει γίνει ιδιαίτερα αυστηρό και περίπλοκο, δεν είναι απίθανο να βρεθεί κάποιο μέλος ΔΣ υπόλογο, κυρίως όσον αφορά τις αυξημένες υποχρεώσεις λογοδοσίας και διαφάνειας, ακόμα και χωρίς οι πράξεις του να ενέχουν δόλο.

Πέρα, πάντως, από το ζήτημα της ευθύνης, προβλήματα στην ανεύρεση μελών ΔΣ γεννά και η υποχρέωση το 1/3 όλων των μελών να είναι ανεξάρτητα. Όσο ο ρόλος τους ενισχύεται και τα κριτήρια εξάρτησης διευρύνονται, τόσο δυσχερέστερο θα είναι να συμπληρωθεί ο αριθμός.

Πλέον, τα ανεξάρτητα μέλη θα πρέπει να μην έχουν κανενός είδους οικονομική, εργασιακή ή επιχειρηματική σχέση με την εταιρεία ή οικογενειακή σχέση με τους βασικούς μετόχους, ενώ το μέγιστο της θητείας τους είναι τα 9 χρόνια.

Αν και είναι εύλογο να γίνεται προσπάθεια προστασίας της εταιρείας και των συμφερόντων των μετόχων με τα παραπάνω μέτρα, έχει τεθεί επί τάπητος η μεταρρύθμιση του νόμου της εταιρικής διακυβέρνησης, ώστε να αρθούν ορισμένα από αυτά τα ζητήματα. Μάλιστα, πριν λίγους μήνες η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς πρότεινε συγκεκριμένες αλλαγές, οι οποίες μάλιστα αφορούν και τα ανεξάρτητα μέλη ΔΣ, όμως προς το παρόν δεν προβλέπεται άμεσα κάποια  τέτοιου είδους νομοθετική μεταρρύθμιση.