Θα ανέβουν τα επιτόκια καταθέσεων των τραπεζών; Τι ισχύει με την Επιτροπή Ανταγωνισμού

Τα πολύ χαμηλά επιτόκια καταθέσεων των ελληνικών τραπεζών ερευνώνται από την Επιτροπή Ανταγωνισμού σε μια διαδικασία που είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε διαπίστωση περί συμπράξεων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπως άλλωστε έχει συμβεί και στο παρελθόν. Όμως, πρόκειται για μια μακρόχρονη έρευνα, το αποτέλεσμα της οποίας θα έρθει, όταν πιθανώς θα έχουν πλέον αλλάξει τα δεδομένα.

Προ ολίγων ημερών, η Επιτροπή Ανταγωνισμού ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε κλαδική έρευνα για πιθανή παραβίαση του νόμου και των ευρωπαϊκών κανονισμών περί προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού. Το άρθρο 1 του ν. 3959/2011, το οποίο ενσωματώνει το άρθρο 101 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), απαγορεύει τις εναρμονισμένες πρακτικές που έχουν ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα τη νόθευση του ανταγωνισμού.

Το αν έχει όντως υπάρξει κάποια συμφωνία ή ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των τραπεζών, ώστε τα επιτόκια καταθέσεων να παραμείνουν σε χαμηλό επίπεδο, είναι κάτι που προφανώς θα κρίνει η έρευνα και η ενδεχόμενη επιβολή κυρώσεων από την Επιτροπή. Ωστόσο, προκαλεί εδώ και καιρό εντύπωση ότι, ενώ τα επιτόκια της ΕΚΤ έχουν ανέβει ήδη από τον Ιούλιο του 2022, αυτό δεν αποτυπώθηκε στην ελληνική αγορά, τουλάχιστον όχι στον αναμενόμενο βαθμό και στη χρονική στιγμή που απαιτούνταν.

Η σύγκριση της συμπεριφοράς των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων γίνεται τόσο με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη όσο και με παλαιότερες πρακτικές του τραπεζικού συστήματος. Επομένως, το ερώτημα είναι αν τελικά θα επιβληθούν κυρώσεις στις τράπεζες και οι καταθέτες θα δουν τις καταθέσεις τους να ανεβαίνουν λόγω αύξησης των επιτοκίων.

Υπάρχει προηγούμενο;

Αν και η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν είναι πάντα τολμηρή στις αποφάσεις της και συχνά οι κυρώσεις δεν είναι αποτελεσματικές, γιατί δεν υπερβαίνουν το όφελος που αποκομίζουν οι παίκτες στην αγορά, στην προκειμένη περίπτωση αναμένουμε την απόφασή της με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Και αυτό επειδή υπάρχει προηγούμενη απόφαση της Επιτροπής που όχι μόνο επέβαλε βαριά πρόστιμα αλλά διαμόρφωνε και συγκεκριμένες τιμές στο υπό διευθέτηση ζήτημα.

Συγκεκριμένα, το 2023 βγήκε απόφαση της Επιτροπής για απαγορευμένη σύμπραξη μεταξύ της Τράπεζας Πειραιώς, της Εθνικής Τράπεζας, της Alpha Bank, της Eurobank, της Attica Bank και της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών σχετικά με τη διαμόρφωση σε υψηλά επίπεδα της προμήθειας DAF στην ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ με τη χρήση κάρτας άλλης τράπεζας. Η απόφαση επέβαλε σε κάθε τράπεζα κυρώσεις πολλών εκατομμυρίων (12 εκατ. στην Πειραιώς, 9 εκατ. στην Εθνική και την Alpha Bank και 8 εκατ. στη Eurobank).

Επιπλέον, υποχρέωνε κάθε τράπεζα να μειώσει το ύψος της προμήθειας DAF ανά συναλλαγή σε σημαντικό ποσοστό (π.χ. στην Πειραιώς μειώθηκε από 3€ στα 2€.

Η απόφαση αυτή αποτέλεσε μια «νίκη» της Επιτροπής Ανταγωνισμού που έκτοτε μνημονεύεται στα τραπεζικά χρονικά και πιθανώς να επηρεάσει την πορεία και της τωρινής έρευνας.

Πώς θα προχωρήσει η έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού;

Η κλαδική έρευνα αποτελεί την πρώτη φάση της διερεύνησης περιστάσεων που δημιουργούν υπόνοιες για πιθανό περιορισμό ή στρέβλωση του ανταγωνισμού. Πρόκειται για αρμοδιότητα που δίνεται στην Επιτροπή Ανταγωνισμού απευθείας από τον ν. 3959/2011 και πρακτικά η Επιτροπή διαθέτει όλες τις δικαστικές και ανακριτικές αρμοδιότητες, ώστε να διερευνήσει επαρκώς πιθανή εναρμονισμένη πρακτική (π.χ. έλεγχος βιβλίων, ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, κατάσχεση βιβλίων και εγγράφων, επιτόπιες έρευνες κλπ).

Ακόμα η έρευνα βρίσκεται στην πρώτη φάση, αυτή της δημόσιας διαβούλευσης, όπου κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να εκθέσει τις απόψεις του σχετικά με τις συνθήκες του ανταγωνισμού στις τραπεζικές καταθέσεις. Σε δεύτερο στάδιο, θα γίνουν οι προαναφερόμενες ενέργειες, εφόσον απαιτηθεί, και στη συνέχεια η Επιτροπή θα εκδώσει την απόφασή της.

Όμως, η διαδικασία μπορεί να απλοποιηθεί και να επισπευσθεί, εφόσον ακολουθηθεί η διαδικασία διευθέτησης των διαφορών. Αυτό θα συμβεί αν οι τράπεζες παραδεχθούν την παράβαση, με αντάλλαγμα μείωση των προστίμων κατά 15% το μέγιστο. Σε αυτή την περίπτωση, η διαφορά διευθετείται με απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού και συμφωνία όλων των μερών, οπότε ο χρόνος έκδοσης της απόφασης συντέμνεται σημαντικά.

Αυτή η διαδικασία διευθέτησης της διαφοράς είναι που οδήγησε και στην έκδοση το 2023 της απόφασης για την προμήθεια DAF. Διαφορετικά, η έρευνα μπορεί να διαρκέσει ακόμα και 4 χρόνια, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αντίστοιχες έρευνες έχουν διαρκέσει 7 ή 8 χρόνια!

Εύλογο είναι να αναρωτιέται κανείς πόσο μια τόσο καθυστερημένη απόφαση θα μπορεί να εναρμονίζεται με τις ανάγκες και τις συνθήκες της αγοράς που κατά μεγάλη πιθανότητα θα είναι αρκετά διαφορετικές τότε.

Τι ισχύει στην Ελλάδα και την Ευρώπη

Πάντως, είναι αναμφίβολο ότι τα επιτόκια καταθέσεων στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά χαμηλά, ειδικά αν συγκριθούν με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το επιτόκιο για τις προθεσμιακές καταθέσεις ιδιωτών κυμαίνεται στο 1,42%, όταν το αντίστοιχο επιτόκιο στην Ευρωζώνη είναι άνω του 2,5%.

Το αν αυτό οφείλεται σε εναρμονισμένες πρακτικές ή στις ιδιαιτερότητες και τις αδυναμίες των ελληνικών τραπεζών είναι κάτι που θα το μάθουμε δυστυχώς αρκετά αργότερα.

Διαβάστε επίσης:

Ανατροπή με τις φορολογικές δηλώσεις – Χωρίς έκπτωση 3% όσοι πληρώσουν εφάπαξ το φόρο πριν τη νέα παράταση