Η υπόθεση της παραλίγο οικοδόμησης πολυτελούς ξενοδοχείου στο Σαρακήνικο της Μήλου φέρνει στο προσκήνιο και μια άλλη παράμετρο πέρα τη διακινδύνευση του φυσικού κάλλους λόγω του υπερτουρισμού. Την ασφάλεια δικαίου που τίθεται εν αμφιβόλω από τις αντιφατικές ενέργειες της Διοίκησης.

Διότι μπορεί η ενέργεια της παύσης των εργασιών και της ενδεχόμενο ανάκλησης των οικοδομικών αδειών για το ξενοδοχείο να φαντάζει επιβεβλημένη αυτή τη στιγμή, όμως δεν θα είναι χωρίς συνέπειες. Πέρα από άλλο ένα ισχυρό πλήγμα στην εμπιστοσύνη που αποπνέει η Διοίκηση, είναι πιθανό ο κρατικός προϋπολογισμός να επιβαρυνθεί από υψηλές αποζημιώσεις που θα επιδικαστούν στον επιχειρηματία.

1

Πότε επιτρέπεται η ανάκληση της άδειας

Η ανάκληση μιας διοικητικής πράξης είναι εφικτή υπό προϋποθέσεις και φυσικά παίζει μεγάλο ρόλο το αν αυτή έχει εκδοθεί νόμιμα ή παράνομα. Παράλληλα, ακόμα και στην παράνομη διοικητική πράξη, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όταν από αυτή έχουν απορρεύσει δικαιώματα για τον πολίτη, όπως βέβαια ισχύει για τις οικοδομικές άδειες.

Πιο συγκεκριμένα, αν η άδεια έχει εκδοθεί με βάση τη νόμιμη διαδικασία και από το αρμόδιο όργανο, τότε καταρχήν η Διοίκηση δεν μπορεί να την ανακαλέσει. Κατ’ εξαίρεση, μπορεί να την ανακαλέσει για λόγους δημοσίου συμφέροντος, κάτι το οποίο κρίνεται ανά περίπτωση και μπορεί να αφορά την επανεκτίμηση των συνθηκών που συνέτρεχαν κατά την έκδοση της πράξης.

Έτσι, αν οι άδειες που δόθηκαν στον επιχειρηματία για την ανέγερση του ξενοδοχείου στη Μήλο είναι νόμιμες, τότε η Διοίκηση μπορεί να επικαλεστεί ότι δεν είχε γίνει σωστή στάθμιση των κινδύνων και του κόστους-οφέλους της επένδυσης, οπότε τις ανακαλεί για λόγους δημοσίου συμφέροντος, για τη διάσωση δηλαδή του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού.

Από την άλλη, μια παράνομη άδεια μπορεί να ανακληθεί πολύ ευκολότερα. Όμως, εδώ έχει μεγάλη σημασία ο λόγος της παρανομίας. Αν η πράξη είναι πλημμελής επειδή δεν εκδόθηκε από το αρμόδιο όργανο ή από εσφαλμένη αντίληψη της Διοίκησης, χωρίς δηλαδή να  ευθύνεται ο πολίτης για αυτό, τότε θα πρέπει η άδεια να ανακληθεί μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα. Για τις άδειες του 2018, είναι εξαιρετικά αμφίβολο το αν 7 χρόνια θεωρούνται εύλογο διάστημα.

Αντίθετα, αν η έκδοση της άδειας είναι παράνομη επειδή η Διοίκηση παρασύρθηκε λόγω απατηλής ενέργειας του επιχειρηματία (π.χ. αν τίθεται ζήτημα δωροδοκίας ή εξαπάτησης), τότε μπορεί να ανακληθεί ελεύθερα ακόμα και μετά την παρέλευση του εύλογου χρόνου.

Έχει αξίωση αποζημίωσης ο επιχειρηματίας;

Το κύριο ερώτημα, πάντως, είναι αν ο επιχειρηματίας στο σενάριο ανάκλησης των οικοδομικών αδειών έχει το δικαίωμα προσφυγής στα διοικητικά δικαστήρια, ώστε να του επιδικαστεί αποζημίωση.

Αν, δηλαδή, αυτή η ασυνεπής στάση της Διοίκησης θα έχει επίπτωση στους φορολογούμενους που επί της ουσίας θα πληρώσουν αυτό το λάθος.

Η απάντηση εξαρτάται από τη νομιμότητα ή μη των αδειών. Αν οι άδειες εκδόθηκαν νόμιμα, η Διοίκηση μπορεί μεν να τις ανακαλέσει για λόγους δημοσίου συμφέροντος, όμως με αυτή τη στάση πλήττεται η αρχή της χρηστής διοίκησης και της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του διοικουμένου σε αυτή. Συνεπώς, ο επιχειρηματίας θα μπορεί να ζητήσει αποζημίωση τόσο για την οικονομική ζημία που υπέστη από τις έως τώρα περατωμένες εργασίες όσο και για διαφυγόντα κέρδη.

Το ίδιο ισχύει και αν η άδεια εκδόθηκε παράνομα, εφόσον ο επιχειρηματίας δεν είχε ανάμειξη στην παρανομία ή την πλημμέλειά της, καθώς δεν μπορεί αυτός να ζημιώνεται από τα λάθη και τα προβλήματα αρμοδιότητας της Διοίκησης.

Θα πρόκειται για μια κλασική περίπτωση που η Διοίκηση καλείται να πληρώσει, επειδή δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες που η ίδια δημιούργησε στον διοικούμενο. Ένα εμβληματικό παράδειγμα των συνεπειών αυτής της στάσης είναι η τεράστια αποζημίωση που επιδικάστηκε στον όμιλο Μαντωνανάκη, επειδή η Διοίκηση δεν προχώρησε σε όλες τις ενέργειες που όφειλε να κάνει, προκειμένου να υλοποιηθεί το επενδυτικό σχέδιο του ομίλου στο Grand Resort Lagonissi, όπως είχε συμφωνηθεί στη σύμβαση παραχώρησης.

Η μόνη περίπτωση, κατά την οποία ο επιχειρηματίας δεν θα έχει δικαίωμα να αιτηθεί αποζημίωσης, είναι αν ο ίδιος έχει εμπλακεί στην παρανομία έκδοσης των αδειών, οπότε φυσικά δεν τίθεται ζήτημα προστασίας της εμπιστοσύνης του και πιθανώς θα αντιμετωπίσει και ποινικές κυρώσεις.