Τα παιδιά, ο/η σύζυγος και οι γονείς δικαιούνται νόμιμη μοίρα στην κληρονομία και μόνο για συγκεκριμένους λόγους, ρητά αναφερόμενους στη διαθήκη, μπορούν να αποκλειστούν από αυτή.

Αν και στο αστικό δίκαιο αναγνωρίζεται η ελευθερία των συμβάσεων, στο κληρονομικό δίκαιο τίθεται ένας πολύ σημαντικός περιορισμός. Ο κληρονομούμενος δεν μπορεί να αποκλείσει τους κοντινούς του συγγενείς από το σύνολο της περιουσίας του.

1

Μπορεί, φυσικά, να διαθέσει μέσω διαθήκης την περιουσία του, όπως επιθυμεί, όμως τα παιδιά, ο/η σύζυγος και οι γονείς (εφόσον δεν υπάρχουν παιδιά) δικαιούνται νόμιμη μοίρα.

Για να αποκλειστούν από τη νόμιμη μοίρα, θα πρέπει να συντρέχουν ειδικοί λόγοι που θα αναφέρονται με σαφήνεια στη διαθήκη. Διαφορετικά, ο κληρονόμος μπορεί να προσβάλει τη διαθήκη, αξιώνοντας τη νόμιμη μοίρα του.

Πόση είναι η νόμιμη μοίρα

Η νόμιμη μοίρα είναι το μερίδιο που λαμβάνει ο σύζυγος και τα παιδιά ή οι γονείς του θανόντος (αν δεν έχει παιδιά) υποχρεωτικά από την κληρονομία.

Το μερίδιο αυτό είναι το μισό από αυτό που θα κληρονομούσαν οι κληρονόμοι, αν δεν υπήρχε διαθήκη. Με λίγα λόγια:

  • Αν υπάρχουν παιδιά: Ο/η σύζυγος θα κληρονομούσε το1/4 της περιουσίας και τα παιδιά τα 3/4. Επομένως, η νόμιμη μοίρα είναι 1/8 για τον/την σύζυγο και 3/8 για τα παιδιά. Κάθε παιδί δικαιούται να λάβει ίσο μερίδιο από τη νόμιμη μοίρα μοιρασμένο με τα αδέρφια του.
  • Αν δεν υπάρχουν παιδιά: Ο/η σύζυγος θα κληρονομούσε τη μισή περιουσία και οι γονείς την άλλη μισή. Επομένως, η νόμιμη μοίρα είναι 1/4 για τον/την σύζυγο και 1/4 για τους γονείς του θανόντος.

Για ποιους λόγους μπορεί κάποιος να αποκληρώσει τους κληρονόμους του

Σύμφωνα με τα παραπάνω, γίνεται ξεκάθαρο ότι ο κληρονομούμενος δεν μπορεί να αποκλείσει εντελώς τους κοντινούς του συγγενείς ούτε μπορεί να δώσει μεγαλύτερη περιουσία στο ένα παιδί από το άλλο, εφόσον αυτή η άνιση μοιρασιά επηρεάζει τη νόμιμη μοίρα του.

Αυτός ο γενικός κανόνας έχει μόνο πολύ συγκεκριμένες εξαιρέσεις. Θα πρέπει ο κληρονομούμενος να αναφέρει στη διαθήκη του ρητά κάποιον από τους λόγους που προβλέπει ο νόμος και επιτρέπουν την αποκλήρωση του κληρονόμου.

Για να αποκληρώσει κάποιος το παιδί του, θα πρέπει να συντρέχουν οι ακόλουθοι λόγοι:

  • Το παιδί να έχει επιβουλευθεί τη ζωή του γονιού, του συζύγου αυτού ή άλλου παιδιού του.
  • Να προκάλεσε με πρόθεση σε αυτόν ή στον άλλο γονιό του σωματική κάκωση, ήτοι να τον κακομεταχειρίστηκε σωματικά.
  • Να διέπραξε με πρόθεση κακούργημα ή σοβαρό πλημμέλημα κατά του γονιού ή του συζύγου αυτού. Σε αυτά τα αδικήματα περιλαμβάνεται η βαριά σωματική βλάβη, η απειλή, κλοπή, απάτη, πλαστογραφία, ακόμα και η εξύβριση.
  • Να αθέτησε την υποχρέωση διατροφής του γονιού του. Αυτό συμβαίνει όταν ο γονιός δεν έχει δικά του εισοδήματα και το παιδί μπορεί να τον διατρέφει από τα δικά του, όμως δεν εκπληρώνει αυτή την υποχρέωση.
  • Να ακολουθεί το παιδί βίο άτιμο ή ανήθικο παρά τη θέληση του γονιού. Αυτό περιλαμβάνει τη συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, την πορνεία, την κατ’ εξακολούθηση τέλεση αξιόποινων πράξεων, την τοκογλυφία κλπ.

Για να αποκληρώσει κάποιος το γονιό του, θα πρέπει να συντρέχουν λιγότεροι λόγοι, δηλαδή η επιβουλή από τον γονιό της ζωής του παιδιού, η διάπραξη κακουργήματος ή σοβαρού πλημμελήματος και η αθέτηση υποχρέωσης διατροφής. Επομένως, είναι δυσκολότερο το παιδί να αποκληρώσει τον γονιό του.

Για να αποκληρώσει κάποιος το σύζυγό του, θα πρέπει να συντρέχει στο πρόσωπο του συζύγου κάποιος λόγος που θα του έδινε δικαίωμα να ασκήσει αγωγή διαζυγίου, όπως π.χ. μοιχεία, επιβουλή της ζωής του, εγκατάλειψη κλπ. Πρόκειται, δηλαδή, για την πιο ευρεία κατηγορία λόγων, καθώς ο σύζυγος μπορεί να επικαλεστεί οποιονδήποτε λόγο του καθιστά αφόρητη την έγγαμη συμβίωση και οφείλεται στον άλλο σύζυγο.

Συμπερασματικά, η αποκλήρωση είναι μια διαδικασία που απαιτεί τεκμηρίωση εκ μέρους του κληρονομούμενου με αρκετά αμφίβολο αποτέλεσμα. Και αυτό διότι ο αποκληρωθείς κληρονόμος μπορεί να προσβάλλει τη διαθήκη, αποδεικνύοντας ότι δεν ισχύει ο λόγος αυτός ή ότι έχει παρασχεθεί συγγνώμη. Σε αυτή την περίπτωση, η διάταξη αποκλήρωσης είναι άκυρη και ο κληρονόμος δικαιούται τη νόμιμη μοίρα.