Εδώ και λίγα χρόνια έχει έρθει στη ζωή μας το εργαλείο της ηλεκτρονικής κατάσχεσης τραπεζικών λογαριασμών εκ μέρους της ΑΑΔΕ. Μέσα σε λίγα λεπτά, και με τη συνδρομή της «Τειρεσίας Α.Ε.», όλοι οι τραπεζικοί λογαριασμοί μιας επιχείρησης μπορούν να «παγώσουν» χωρίς να είναι δυνατόν να γίνουν πληρωμές σε τρίτους, προμηθευτές, Δημόσιο, ΕΦΚΑ, εργαζομένους, εκμισθωτές κτλ. Καθημερινά αποστέλλονται από την ΑΑΔΕ στο πλαίσιο αυτό χιλιάδες ηλεκτρονικά κατασχετήρια.

Τα δικαστήριά μας δέχονται το εξής: για να προχωρήσει η ΑΑΔΕ σε κατάσχεση ενός τραπεζικού λογαριασμού θα πρέπει να έχει παρέλθει πρώτα η προθεσμία των 30 ημερών από την κοινοποίηση της ατομικής ειδοποίησης (του άρθρου 46 του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας), με την οποία ενημερώνεται ο φορολογούμενος για την οφειλή του, τη δυνατότητα λήψης μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης και τη δυνατότητα ρύθμισης της οφειλής. Άρα ναι μεν να προχωρήσει η ΑΑΔΕ σε πράξεις εκτέλεσης, αλλά να έχει δώσει τη δυνατότητα στον φορολογούμενο αφενός να προσφύγει δικαστικώς κατά των επίμαχων πράξεων, αφετέρου να προχωρήσει σε ρύθμιση (ή αίτηση μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού του ν. 4738/2020 κτλ), εφόσον θέλει να αποδεχτεί το αποτέλεσμα του ελέγχου. 

1

Δεν έχει εξάλλου νόημα να αιφνιδιάσεις την επιχείρηση (στόχο τον οποίο έχει η ΑΑΔΕ και γι’ αυτό προχωράει σε αιφνιδιαστικές κατασχέσεις), καθότι με βάση την κοινή λογική η τελευταία και να έχει υψηλά ταμειακά διαθέσιμα σε τραπεζικούς λογαριασμούς με το που εκκινεί ο φορολογικός έλεγχος δύναται να τα μεταφέρει ή να τα διανείμει ως κέρδος (τυχόν προμέρισμα) κοκ. Το πρόβλημα τίθεται σε σχέση με τις τρέχουσες συναλλαγές και εισπράξεις. Εκεί πραγματικά δημιουργούνται συνθήκες «πανικού» στην επιχείρηση που ξαφνικά αντιλαμβάνεται ότι οι τραπεζικοί της λογαριασμοί έχουν «παγώσει» και δεν μπορεί να λάβει χώρα κάποια συναλλαγή. 

Η κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών, εξάλλου, έχει και τις εξής συνέπειες για μια επιχείρηση:

Ρευστότητα και λειτουργία: Η κατάσχεση μπορεί να αφαιρέσει εν μια νυκτί όλη τη διαθέσιμη ρευστότητα της επιχείρησης. Λογαριασμοί απ’ όπου πληρώνονται μισθοί, προμηθευτές, ενοίκια, φόροι κ.λπ. «παγώνουν». Αυτό μπορεί να παραλύσει τη λειτουργία της επιχείρησης καθότι εργαζόμενοι μένουν απλήρωτοι, επιταγές σφραγίζονται ως ακάλυπτες, πρώτες ύλες δεν αγοράζονται. Η κατάσχεση αυτή μπορεί, ακόμα, να οδηγήσει και σε αθέτηση υποχρεώσεων και domino effect (π.χ. αδυναμία εκτέλεσης μιας παραγγελίας λόγω έλλειψης υλικών καθότι δεν πληρώνεται ο προμηθευτής κοκ).

Φήμη και αξιοπιστία: Όταν μια επιχείρηση υφίσταται τέτοια δέσμευση, πολλές φορές γίνεται αντιληπτό από συνεργάτες (π.χ. σφραγίζονται επιταγές, τα συνεργαζόμενα πιστωτικά ιδρύματα θορυβούνται κοκ). Αυτό πλήττει την πιστοληπτική της εικόνα. Αποτέλεσμα είναι η πιθανή διακοπή της πίστωσης, η μείωση του ορίου ασφάλειας πιστώσεων κοκ. 

Άρα σε αυτές τις περιπτώσεις η επιθετική εισπρακτική πρακτική εκ μέρους της ΑΑΔΕ μπορεί να αποδειχθεί κοντόφθαλμη. Αν η κατάσχεση οδηγήσει μια επιχείρηση σε πτώχευση (παύση πληρωμών), το Δημόσιο ίσως χάσει οριστικά τη δυνατότητα να εισπράξει μελλοντικά (αφού η επιχείρηση δεν θα μπορεί να ανακάμψει για να πληρώσει). Επίσης χάνονται θέσεις εργασίας, ασφαλιστικές εισφορές κτλ. 

Το ίδιο το ΣτΕ δέχθηκε ότι είναι νόμιμη η κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών χωρίς την προηγούμενη κοινοποίηση του κατασχετηρίου, υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι ο οφειλέτης είχε ήδη λάβει γνώση της αρχικής ατομικής ειδοποίησης περί της οφειλής (ΣτΕ 2080/2014: «Στο πλαίσιο αυτό, ο οφειλέτης του Δημοσίου, εις βάρος του οποίου έχει ήδη γίνει η εν ευρεία εννοία βεβαίωση του οφειλομένου ποσού, την οποία μπορεί, κατά κανόνα, να αμφισβητήσει δικαστικώς, με την διεξαγωγή διαγνωστικής δίκης, πληροφορείται, με κοινοποίηση προς αυτόν της ταμειακής βεβαιώσεως του χρέους ή της ατομικής ειδοποιήσεως, την νομιμότητα της οποίας δύναται, βεβαίως, να αμφισβητήσει δικαστικώς, με την διεξαγωγή δίκης περί την εκτέλεση, ότι υπάρχει πλέον εις βάρος του νόμιμος τίτλος (εν στενή εννοία βεβαίωση) και ότι έχει ήδη καταστεί οφειλέτης. Εννοείται ότι, χωρίς την κοινοποίηση αυτή, δεν μπορεί να χωρήσει εγκύρως η περαιτέρω διαδικασία (βλ. ΣτΕ 1566/2012, ΣτΕ 4417/2011)»). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν η ΑΑΔΕ παρέλειψε να επιδώσει την ατομική ειδοποίηση στον οφειλέτη, τότε τυχόν κατάσχεση μπορεί να ακυρωθεί δικαστικά​. Εν ολίγοις, η πρώτη ειδοποίηση αποτελεί θεμελιώδες στάδιο της διαδικασίας: δίνει νόμιμο έρεισμα στην εκτέλεση και γνώση στον οφειλέτη περί των εναλλακτικών του. 

Κι ενώ τα δικαστήρια μας σε πληθώρα αποφάσεων δέχονται τα παραπάνω και άρα ότι είναι υποχρεωτικό για την ΑΑΔΕ να τηρήσει την παραπάνω διαδικασία ειδοποίησης (βλ. ενδεικτικά και ανακοίνωση του Πρωτοδικείου Αθηνών στις 19/10/2020 με αναφορά σε πληθώρα αποφάσεων και με τίτλο: «Ακυρώσεις κατασχέσεων λόγω μη απόδειξης από το Ελληνικό Δημόσιο και τον Ε.Φ.Κ.Α. ότι κοινοποίησαν στον οφειλέτη ατομική ειδοποίηση»), η ΑΑΔΕ πράττει ακριβώς τα αντίθετα: δεσμεύει τραπεζικούς λογαριασμούς απευθείας μετά την ολοκλήρωση των φορολογικών ελέγχων. 

Πόσες δικαστικές αποφάσεις θα πρέπει να δημοσιευτούν για να πεισθεί ο νομοθέτης να επιλύσει ρητώς την παραπάνω αμφισβήτηση ή η ΑΑΔΕ να αλλάξει πρακτική; Και γιατί τόση ανασφάλεια σε βάρος των διοικουμένων που αναγκάζονται να προσφεύγουν στα δικαστήρια ενώ τους έχουν «παγώσει» οι τραπεζικοί λογαριασμοί με κίνδυνο την οικονομική κατάρρευση των επιχειρήσεών τους;  

 

*Ο Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M. (LSE), PgCert είναι δικηγόρος Αθηνών, εταίρος στη δικηγορική εταιρεία ΨΑΡΑΚΗΣ-ΚΕΦΑΛΑΣ (www.psarakislegal.com).