Οι αλλαγές στην αρμοδιότητα των διοικητικών δικαστηρίων είναι συνεχείς, όμως είναι μάλλον αναποτελεσματικές απέναντι στον «μεγάλο ασθενή» που είναι το ΣτΕ αναφορικά με τον χρόνο διεκπεραίωσης των υποθέσεων.

Η διοικητική δικαιοσύνη έχει υποστεί αρκετές αλλαγές τα τελευταία χρόνια, με τις πιο πρόσφατες να εκκινούν από το καλοκαίρι και τον ν. 5119/2024, ο οποίος μετέφερε αρμοδιότητες από το Συμβούλιο της Επικρατείας στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια.

1

Στόχος ο προφανής. Να αποσυμφορήσει το ΣτΕ, το οποίο αυτή τη στιγμή αποτελεί το βραδύτερο δικαστήριο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη στην έκδοση αποφάσεων. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι… το πρόβλημα παραμένει και αυτές οι ανακατατάξεις αρμοδιοτήτων ούτε την επιτάχυνση των υποθέσεων ενώπιον του ΣτΕ φέρνουν, ενώ παράλληλα αποδιοργανώνουν και τη λειτουργία των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων που επωμίζονται νέα βάρη.

Απόδειξη ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία (ν. 5172/2025), ο οποίος περιείχε εκτός των άλλων και διατάξεις για τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από τα διοικητικά εφετεία στα διοικητικά πρωτοδικεία, σε μια προσπάθεια να εξισορροπήσει την επιβάρυνση που προήλθε στα πρώτα λόγω του προηγούμενου νόμου για την αποσυμφόρηση του ΣτΕ.

Οι δικηγόροι, πάντως, εξανίστανται ότι και αυτή η νομοθετική παρέμβαση δεν θα έχει θετικό αποτέλεσμα, αλλά απλώς θα ανακατανείμει τη συμφόρηση σε διαφορετικά δικαστήρια.

Οι αλλαγές στην αρμοδιότητα των διοικητικών δικαστηρίων με τους νέους νόμους

Δεν είναι η πρώτη φορά, φυσικά, που γίνεται προσπάθεια να εξορθολογιστεί η δικαστική ύλη και να κατανεμηθούν πιο αποδοτικά οι αρμοδιότητες. Ήδη με παλαιότερους νόμους, όπως ο ν. 3659/2008 και ο ν. 3900/2010, επήλθαν σημαντικές αλλαγές στη δικονομία του ΣτΕ, σε ένα πρώτο βήμα αποσυμφόρησής του και μεταφοράς ακυρωτικών διαφορών στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια.

Ωστόσο, στα πλαίσια της συνολικής αναδιάρθρωσης της δικαιοσύνης, όπως άλλωστε διαφάνηκε με τις σαρωτικές αλλαγές που επήλθαν στις αρμοδιότητες των πολιτικών και των ποινικών δικαστηρίων με τον νέο δικαστικό χάρτη, το Υπουργείο Δικαιοσύνης δημιούργησε ένα νέο πλαίσιο και για τα διοικητικά δικαστήρια.

Έτσι, με τον ν. 5119/2024 μεταφέρθηκε από το ΣτΕ στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια (Διοικητικό Πρωτοδικείο και Διοικητικό Εφετείο σε μονομελή και τριμελή σύνθεση) πληθώρα διαφορών, μεταξύ των οποίων:

  • διαφορές από πάσης φύσεως τέλη, δικαιώματα, ανταλλάγματα ή άλλα έσοδα δημόσιων νομικών προσώπων
  • διαφορές για τα μέτρα rebate και clawback εις βάρος των επιχειρήσεων υγείας
  • αιτήσεις ακυρώσεως πράξεων σχετικά με την εφαρμογή της νομοθεσίας για την μεταβολή επωνύμου και τη ληξιαρχική κατάσταση του προσώπου
  • αιτήσεις ακυρώσεως πράξεων που αφορούν τη νομοθεσία περί όπλων και εκρηκτικών και την αποκατάσταση βλαβών επί των δημοσίων έργων.

Ωστόσο, όπως φάνηκε με την έναρξη του δικαστικού έτους τον Σεπτέμβριο, αυτές οι ανακατατάξεις προκάλεσαν μια μη διαχειρίσιμη επιβάρυνση κυρίως στα διοικητικά εφετεία, οπότε επιχειρήθηκε μια εκ νέου αναδιαμόρφωση της καθ’ ύλη αρμοδιότητας με τον πρόσφατο νόμο 5172/2025.

Ο συγκεκριμένος νόμος, ο οποίος τροποποίησε για πολλοστή φορά τον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, μεταφέρει αρμοδιότητες από το Διοικητικό Εφετείο στο Διοικητικό Πρωτοδικείο.

Η κυριότερη αλλαγή που επέρχεται είναι ότι θα εκδικάζονται πλέον από το Διοικητικό Πρωτοδικείο οι διαφορές από δημόσιες συμβάσεις προμηθειών ή παροχής υπηρεσιών. Παρόλο που γενικά αρμόδιο για τις διαφορές από δημόσιες συμβάσεις παραμένει το Διοικητικό Εφετείο, αυτή η μεταφορά ύλης στο κατώτερο δικαστήριο είναι ευρύτατη, αφού αφορά την πλειονότητα των διαφορών από δημόσιες συμβάσεις.

Δεν είναι λίγοι, πάντως, οι μάχιμοι δικηγόροι που τονίζουν ότι πρόκειται για μια δυσμενή εξέλιξη, αφού τώρα θα είναι επιβαρυμένα και τα Διοικητικά Πρωτοδικεία, με αποτέλεσμα να αργούν οι υποθέσεις ακόμα και στον πρώτο βαθμό και μάλιστα μικρού αντικειμένου.

Επιπλέον, για αρκετές υποθέσεις, όπως οι παραπάνω αλλά και οι διαφορές που προκύπτουν κατά την είσπραξη των δημοσίων εσόδων, εφόσον δεν υπερβαίνουν τις 40.000 ευρώ, πλέον αρμόδιο θα είναι σε πρώτο και τελευταίο βαθμό το Διοικητικό Πρωτοδικείο. Καταργείται, δηλαδή, ο δεύτερος βαθμός εκδίκασης, με στόχο προφανώς την επιτάχυνση της τελεσιδικίας, πλήττοντας όμως την πρόσβαση των πολιτών σε δίκαιη δίκη.

Τι συμβαίνει με το ΣτΕ

Ένας βασικός λόγος όλων των παραπάνω νομοθετικών παρεμβάσεων είναι η τεράστια αργοπορία των υποθέσεων στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο. Ο χρόνος για την εκδίκαση μιας υπόθεσης στο ΣτΕ κυμαίνεται στις 1239 ημέρες (πάνω από τρία χρόνια), όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος των κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι 234 ημέρες.

Αυτός ο εξαιρετικά βραδύς ρυθμός δεν βελτιώνεται, παρόλες τις ποικίλες νομοθετικές παρεμβάσεις που έχουν γίνει εδώ και χρόνια. Αν, μάλιστα, λάβει κανείς υπόψη την πρόσφατη καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την τυπολατρία του ΣτΕ, αντιλαμβάνεται ότι η καρδιά του προβλήματος δεν βρίσκεται απαραίτητα και μόνο στη συμφόρησή του λόγω υπερπληθώρας υποθέσεων.

Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο του Στρασβούργου είχε κρίνει στα τέλη του έτους ότι το ΣτΕ παραβίασε το δικαίωμα του προσφεύγοντος σε δίκαιη δίκη λόγω της απόρριψης της αίτησης αναίρεσης ως απαράδεκτης, επειδή δεν τεκμηρίωνε την έλλειψη νομολογίας επί του θέματος που κρινόταν. Με λίγα λόγια, το ΣτΕ είχε απορρίψει την αναίρεση του πολίτη, με το σκεπτικό ότι αυτός όφειλε να προσκομίσει νομολογία για το κρινόμενο ζήτημα, κάτι που φυσικά είναι αδύνατον, αφού το σύνολο της νομολογίας δεν δημοσιεύεται πουθενά.

Και αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα ανάμεσα στα εκατοντάδες που έχουν να διηγηθούν οι δικηγόροι που παρίστανται στο ανώτατο δικαστήριο για την ευκολία του να κηρύσσει απαράδεκτα τα ένδικα βοηθήματα, όταν θα μπορούσε -όπως συμβαίνει σε πολλές έννομες τάξεις του εξωτερικού- να ειδοποιεί τους διαδίκους με email για τυχόν ελλείψεις και γενικά να προσπαθεί να διασώσει το παραδεκτό της αίτησης.

Ίσως, λοιπόν, θα είχε περισσότερο νόημα οι όποιες νομοθετικές παρεμβάσεις να επικεντρωθούν στο -πράγματι δυσεπίλυτο-πρόβλημα αυτής της τυπολατρίας και της σκόπιμης επιβράδυνσης, σε μια αλλαγή κατεύθυνσης που θα είχε ενδιαφέρον να δούμε τι αποτελέσματα θα έφερνε.