Σε διαβούλευση το νομοσχέδιο για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού Κανονισμού Data Governance Act στην Ελλάδα.

Στην εποχή της απόλυτης ψηφιοποίησης, τα δεδομένα είναι το νέο νόμισμα που φέρνει πλούτο. Όμως, η πρόσβαση σε αυτά, η αξιοποίησή τους και η προστασία τους δημιουργούν δυσανάλογες πολλές φορές προκλήσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τον νέο Κανονισμό για τη Διακυβέρνηση Δεδομένων (Digital Governance Act – DGA), προσπαθεί να διευκολύνει την ασφαλή ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ επιχειρήσεων, πολιτών και κρατικών φορέων, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και τη διαφάνεια.

1

Πρόκειται για έναν από τους κυριότερους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τα Δεδομένα που έχει ως στόχο τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς δεδομένων που θα επιτρέπει την ασφαλή, δίκαιη και διαφανή ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ επιχειρήσεων, δημοσίων φορέων και πολιτών.

Στην Ελλάδα, η Εθνική Στρατηγική για τα Δεδομένα του Δημοσίου Τομέα, που διαμορφώνεται στο πλαίσιο του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, εναρμονίζεται με τον DGA και ενισχύει τις δυνατότητες αξιοποίησης των δημόσιων δεδομένων. Το νέο θεσμικό πλαίσιο εισάγει διαδικασίες για τη χρήση προστατευόμενων δεδομένων, την εποπτεία των διαμεσολαβητών δεδομένων, καθώς και τη δημιουργία ενός ενιαίου σημείου πληροφόρησης για επιχειρήσεις και φορείς.

Πώς, όμως, μπορούν οι επιχειρήσεις να επωφεληθούν;

Οι κυριότερες διατάξεις του Κανονισμού και του νομοσχεδίου

Ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ δημοσίων φορέων και ιδιωτικού τομέα

Ο DGA επιτρέπει την χρήση δεδομένων του δημόσιου τομέα, τα οποία περιλαμβάνουν τόσο μη προσωπικά δεδομένα όσο και προστατευόμενα δεδομένα, όπως:

  • Δεδομένα υγείας (π.χ. επιδημιολογικές μελέτες, νοσοκομειακά δεδομένα χωρίς προσωπικά στοιχεία ασθενών).
  • Δεδομένα περιβάλλοντος (π.χ. εκπομπές CO₂, δεδομένα για τη ρύπανση, μετεωρολογικά στοιχεία).
  • Βιομηχανικά και οικονομικά δεδομένα (π.χ. στατιστικά για τις επιχειρήσεις, εμπορικές δραστηριότητες).

Συγκεκριμένα, οι δημόσιοι φορείς στα κράτη-μέλη πρέπει να παρέχουν σαφείς διαδικασίες διάθεσης των δεδομένων, ώστε να είναι εύκολα διαθέσιμα για περαιτέρω χρήση, με ενσωματωμένες διαδικασίες ανωνυμοποίησης και προστασίας προσωπικών δεδομένων.

Επιπλέον, θα πρέπει να ορίσουν ένα ενιαίο σημείο πληροφόρησης, το οποίο θα γνωστοποιεί στις επιχειρήσεις ποια δεδομένα είναι διαθέσιμα και υπό ποιες προϋποθέσεις. Στην Ελλάδα, ως ενιαίο σημείο πληροφόρησης ορίζεται το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Διαμεσολαβητές δεδομένων: Ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο

Ο Κανονισμός DGA εισάγει τον θεσμό του διαμεσολαβητή δεδομένων, ενός ουδέτερου δηλαδή παρόχου που διευκολύνει την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ επιχειρήσεων και οργανισμών.

Οι διαμεσολαβητές δεδομένων (data intermediaries) παρέχουν πλατφόρμες ή υποδομές για την ασφαλή ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ διαφορετικών φορέων, ενεργούν ως εγγυητές διαφάνειας και ασφάλειας, διασφαλίζοντας ότι η πρόσβαση στα δεδομένα γίνεται δίκαια και χωρίς κατάχρηση, και ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ εταιρειών, καθώς επιτρέπουν σε επιχειρήσεις που διαθέτουν δεδομένα να τα μοιράζονται με άλλες χωρίς τον κίνδυνο κατάχρησης.

Στην Ελλάδα, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης είναι η αρμόδια αρχή για την εποπτεία αυτών των υπηρεσιών, ενώ οι διαμεσολαβητές θα πρέπει να συμμορφώνονται με αυστηρές υποχρεώσεις διαφάνειας και ουδετερότητας.

Εθελοντική ανταλλαγή δεδομένων (Data Altruism)

Η εθελοντική διάθεση δεδομένων από πολίτες ή οργανισμούς μπορεί να συμβάλει στην καινοτομία και την επιστημονική έρευνα. Το νομοσχέδιο προβλέπει τη δημιουργία Μητρώου Οργανώσεων Αλτρουισμού Δεδομένων, στο οποίο μπορούν να εγγραφούν φορείς που επιθυμούν να διαθέτουν δεδομένα για το κοινό καλό.

Για παράδειγμα, πολίτες θα μπορούν να παρέχουν εθελοντικά δεδομένα υγείας για να βοηθήσουν στην ανάπτυξη φαρμάκων ή εξατομικευμένων θεραπειών, ενώ εταιρείες μπορούν να μοιραστούν δεδομένα κατανάλωσης ενέργειας για να βοηθήσουν στην ανάπτυξη βιώσιμων λύσεων και βελτιστοποίησης του ενεργειακού τομέα.

Η εθελοντική ανταλλαγή δεδομένων προστατεύεται νομικά, διασφαλίζοντας ότι αφενός οι οργανώσεις που συμμετέχουν ελέγχονται και καταγράφονται και οι χρήστες των δεδομένων δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για εμπορικούς σκοπούς.

Πώς θα επηρεαστούν οι επιχειρήσεις και ο δημόσιος τομέας

Η εφαρμογή του νέου πλαισίου αναμένεται να φέρει σημαντικές αλλαγές στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, αφού θα δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες και επιχειρηματικά μοντέλα που θα βασίζονται στην πρόσβαση και τη διακίνηση δεδομένων.

Σε πρώτο πλάνο, οι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να οργανώσουν τις διαδικασίες παροχής δεδομένων, διασφαλίζοντας την προστασία προσωπικών και ευαίσθητων δεδομένων, αλλά και την ασφαλή πρόσβαση σε αυτά. Το πώς θα γίνει η μετάβαση σε μια νέα εποχή διαφάνειας, διαλειτουργικότητας και ανοικτών δεδομένων θα παίξει σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή και τη μέγιστη αξιοποίηση του Κανονισμού στην Ελλάδα.

Παράλληλα, οι επιχειρήσεις που θα επενδύσουν στην ανάλυση και αξιοποίηση δεδομένων θα αποκτήσουν σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αναπτύσσοντας νέες εφαρμογές και υπηρεσίες. Άλλωστε, η πρόσβαση σε δημόσια δεδομένα θα έχει άμεσο αντίκτυπο σε τομείς, όπως η υγεία και οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, με την αξιοποίηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων.

Επιπλέον, η συνεργασία των επιχειρήσεων με τους οργανισμούς εθελοντικής διάθεσης δεδομένων αναμένεται ότι θα ενταχθεί στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, ενώ ο τομέας του compliance και data governance θα αποκτά ολοένα μεγαλύτερη ισχύ μέσα στις εταιρείες.

Ποιοι τομείς θα επωφεληθούν περισσότερο

Εταιρείες τεχνολογίας και ανάλυσης δεδομένων

Οι εταιρείες τεχνολογίας, οι πάροχοι υπηρεσιών δεδομένων και οι start-ups που βασίζονται στην ανάλυση δεδομένων θα αποκτήσουν πρόσβαση σε νέες πηγές πληροφοριών, τις οποίες μπορούν να αξιοποιήσουν για την ανάπτυξη προηγμένων εφαρμογών και υπηρεσιών.

Έτσι, για παράδειγμα, στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, η πρόσβαση σε ανωνυμοποιημένα δεδομένα υγείας και μεταφορών θα οδηγήσει σε βελτίωση των προγνωστικών μοντέλων (π.χ. ανίχνευση επιδημιών, διαχείριση κυκλοφορίας). Επιπλέον, η ανάλυση δημογραφικών δεδομένων θα διευκολύνει την εξατομίκευση των ψηφιακών υπηρεσιών.

Ο Κανονισμός αναμένεται ότι θα έχει άμεση επίδραση και στην κυβερνοασφάλεια με τη χρήση δημόσιων δεδομένων για τον εντοπισμό κυβερνοαπειλών και τη βελτίωση των συστημάτων ασφάλειας μέσω αλγορίθμων πρόβλεψης κινδύνων.

Εταιρείες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών

Η πρόσβαση σε δημόσια οικονομικά δεδομένα θα δώσει τη δυνατότητα σε τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες να αναπτύξουν εξατομικευμένες υπηρεσίες και πιο ακριβή προγνωστικά μοντέλα.

Θα μπορούν, για παράδειγμα, μέσω της πρόσβασης σε δεδομένα κίνησης και κυκλοφορίας να δημιουργούνται δυναμικά ασφαλιστικά πακέτα, ενώ με την ανάλυση δημοσίων δεδομένων αγοράς και καταναλωτικών προτύπων θα αξιολογείται καλύτερα η πιστοληπτική ικανότητα και θα εξατομικεύεται η παροχή δανείων.

Στον τομέα του FinTech και Open Banking, η πρόσβαση σε δημόσια δεδομένα μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία εφαρμογών διαχείρισης οικονομικών που βασίζονται σε πραγματικά οικονομικά δεδομένα.

Επιχειρήσεις υγείας και βιοτεχνολογίας

Ο τομέας της υγείας θα ωφεληθεί ιδιαίτερα, καθώς η πρόσβαση σε δεδομένα μπορεί να βελτιώσει την πρόληψη των ασθενειών, την ανάπτυξη φαρμάκων και την εξατομικευμένη ιατρική.

Η απόκτηση πρόσβασης σε ανωνυμοποιημένα δεδομένα υγείας από δημόσια νοσοκομεία θα διευκολύνει τις εταιρείες HealthTech να αναπτύξουν αλγόριθμους AI για:

  • Ταχύτερη διάγνωση ασθενειών μέσω συστημάτων υποβοηθούμενης ανάλυσης ιατρικών εικόνων.
  • Πρόβλεψη υγειονομικών κρίσεων με βάση επιδημιολογικά δεδομένα.
  • Ανάπτυξη νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων με χρήση προγνωστικών μοντέλων.

Σηματοδοτείται, λοιπόν, η μετάβαση της ελληνικής οικονομίας προς την “Data Economy”, προσφέροντας νέες δυνατότητες και καινοτόμες λύσεις που θα ωφελήσουν τόσο τις επιχειρήσεις όσο και την κοινωνία συνολικά.