Για τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουν οι γυναίκες, που μπορεί να τις κάνει να μην τολμούν να πουν τη γνώμη τους ή να υποβιβάζουν τον ίδιο τον εαυτό τους, μας μιλά η Ζέττα Τζουβάλα, που εργάζεται ως Planning & Purchasing Manager για πάνω από 20 χρόνια στην ελληνική εταιρεία σχεδιασμού και παραγωγής δερμοκαλλυντικών προϊόντων Frezyderm.

Όπως σημειώνει, «Προκαταλήψεις και στερεότυπα υποδεικνύουν περιοριστικές συμπεριφορές οι οποίες δημιουργούν το αίσθημα υποβιβασμού στην ίδια τη γυναίκα, ενσωματώνονται σε αυτή και έτσι εκείνη δρα κάτω από ένα αίσθημα υποτέλειας -ακόμα και όταν δεν συντρέχει λόγος- δημιουργώντας περαιτέρω περιοριστικές συμπεριφορές που καταλήγουν να επιβεβαιώνουν κάποιες φορές την εικόνα υποβιβασμού που έχει θεσπίσει το περιβάλλον για εκείνη δημιουργώντας έτσι τελικά και πάλι ανισότητα»

1

Και τονίζει ότι «Η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις στην κατάταξη των Ευρωπαϊκών χωρών για την ισότητα στο σπίτι, αφού οι Ελληνίδες κατέχουν τα σκήπτρα στις δουλειές του σπιτιού είτε το θέλουν είτε όχι. Ο χρόνος που αφιερώνει μια γυναίκα στο σπίτι είναι περισσότερος  με αποτέλεσμα η εύρεση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής να είναι μόνο γυναικείο θέμα καθώς μόνο η γυναίκα καλείται να συνδυάσει ένα απαιτητικό και μη ευέλικτο ωράριο εργασίας με ένα βαρύ πρόγραμμα στο σπίτι».

Υπάρχει ισότητα μεταξύ των φύλων; Δίνονται ίσες ευκαιρίες και η κοινωνία αντιμετωπίζει το ίδιο γυναίκες και άντρες; Αν όχι, πού οφείλεται αυτό;

Η ισότητα μεταξύ των φύλων είναι μία έννοια η οποία μπορεί να ορισθεί είτε αντικειμενικά είτε υποκειμενικά, αφού πέρα από τον προφανή διαχωρισμό όπου άντρες και γυναίκες έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις μέσα σε μία κοινωνία και μοιράζονται εξίσου τα αγαθά σε όλους τους τομείς (εργασία, ηγεσία, οικογένεια κλπ), καθορίζεται άμεσα και από την εικόνα που έχει κανείς σχετικά, ανάλογα με τη χώρα διαμονής του, τη θρησκεία του και τις προσλαμβάνουσες από το περιβάλλον του. Εκεί οφείλεται και το γεγονός ότι διαφορετικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν με ξεχωριστό τρόπο τα δύο φύλα.

Υπάρχουν περιπτώσεις τρομερών ανισοτήτων αλλά και άλλες όπου οι διαφορές έχουν εξομαλυνθεί και γυναίκες και άντρες έχουν σχεδόν τις ίδιες ευκαιρίες.

Στην Ευρώπη για παράδειγμα οι ανισότητες τείνουν να εξομαλύνονται ολοένα και περισσότερο μέσω συγκεκριμένων και στοχευμένων δράσεων. Η Ελλάδα δυστυχώς βρίσκεται στις χαμηλότερες θέσεις κατάταξης των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον δείκτη Ισότητας των Φύλων.

Κόντρα στην συνθήκη αυτή όμως, οι ανισότητες στην ελληνική κοινωνία ανατρέπονται με γοργούς ρυθμούς τόσο στις επιχειρήσεις όσο και σε θέσεις εξουσίας -ηγεσίας, ακόμη και μέσα στην οικογένεια και την καθημερινότητα οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζονται υποτιμητικά, με δυσπιστία ή αποδοκιμασία, αλλά έχουν αρχίσει να κερδίζουν την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό που τους αξίζει.

Κατά πόσον οι ίδιες οι γυναίκες αποδέχονται και συναινούν σε πλαίσια που τις αδικούν και τις μειώνουν χωρίς να το συνειδητοποιούν (ή και συνειδητοποιώντας το);

Κουβαλώντας χρόνια προκαταλήψεων και στερεοτύπων η γυναίκα τελικά έχει αφομοιώσει στη συμπεριφορά της ασυνείδητα αλλά και συνειδητά κάποια συγκεκριμένα στοιχεία που θεωρεί ότι είναι υποχρεωμένη να ακολουθεί από φόβο ότι αν δεν τα ενσωματώσει δεν θα γίνει αποδεκτή, δεν θα κερδίσει το σεβασμό και τελικά δεν θα πετύχει σε αυτό που έχει οραματιστεί.

Εγκλωβίζεται έτσι εκ των προτέρων σε περιοριστικές συμπεριφορές σαν κάποιος να τις έχει υπαγορέψει, μειώνοντας έτσι τον ορίζοντα εξέλιξής της, καταπιέζοντας τα θέλω της και συμπιέζοντας το εγώ της.

Για παράδειγμα σε έναν επαγγελματικό χώρο με ομοειδείς και ισότιμους συνεργάτες, μία γυναίκα μπορεί να σκεφθεί δύο φορές προτού συμμετάσχει σε μία συζήτηση, ιδίως όταν οι συμμετέχοντες είναι ως επί το πλείστον άντρες, να μην παίρνει καν το λόγο ενώ είναι ενήμερη για το θέμα, να μη διαφωνεί και να μην αντιπροτείνει κάτι που έχει ήδη σκεφτεί φοβούμενη μη λοιδορηθεί ή απαξιωθεί.

Χρειάζεται κόπος και προσπάθεια να πιστέψει πρώτα απ΄όλα στον εαυτό της, να αφεθεί με σθένος στην έκθεση της προσωπικότητάς της και των ικανοτήτων της ώστε να αποκαλύψει την αληθινή της εικόνα που είναι αυτή που τελικά θα την κάνει αποδεκτή και θα την αναδείξει.

Πιστεύετε ότι υπάρχουν προκαταλήψεις και στερεότυπα που λειτουργούν εσωτερικά, συνειδητά ή ασυνείδητα, δημιουργώντας ένα στενό πλαίσιο που αναγκάζει τις γυναίκες να παίζουν με… άλλους κανόνες;

Οι ρόλοι του άντρα και της γυναίκας είναι κάτι που μαθαίνουμε όλοι μας από παιδιά.

Τα παιχνίδια που συνήθως αγοράζουν οι γονείς στα κορίτσια είναι κούκλες, καλλυντικά και κατσαρολικά.

Έτσι υποσυνείδητα καλλιεργείται ο ρόλος της εύθραυστης γυναίκας που πρέπει να είναι όμορφη, περιποιημένη και καλή νοικοκυρά για να χαίρει εκτίμησης και αποδοχής.

Τα αγόρια μαθαίνουν να παίζουν με όπλα, μπάλες και αυτοκίνητα και καμιά φορά να παίζουν ακόμη και ξύλο με τους φίλους τους και τους συμμαθητές τους ώστε να αποπνέουν την εικόνα του σκληρού, του δυναμικού, του ατρόμητου που αργότερα ως άντρας πια θα μπορεί να διακριθεί, να ρισκάρει, να πάρει αποφάσεις, να επιβληθεί, να μεγαλουργήσει.

Συνειδητά ή ασυνείδητα οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα του παρελθόντος είναι βαθιά ριζωμένα μέσα μας και καθορίζουν τη συμπεριφορά μας.

Όπως καταδεικνύει και η Σιμόν ντε Μποβουάρ η κοινωνία δρα καταλυτικά στην διαμόρφωση, της προσωπικότητας, της ψυχολογίας και της συμπεριφοράς της γυναίκας. Οι αξίες, οι συμπεριφορές και τα χρηστά ήθη του κοινωνικού περιβάλλοντος σχεδόν επιβάλλονται στις γυναίκες που αναγκαστικά προσπαθούν να προσαρμοστούν σε αυτά ώστε να επιβιώσουν και να ανελιχθούν.

Η ανισότητα γεννιέται μαζί με τις γυναίκες και μεγαλώνει από τον τρόπο που μαθαίνουν να σκέφτονται, εγκλωβίζοντάς τες στο δεύτερο ρόλο;

Η ανισότητα  οφείλεται σε ένα φαύλο κύκλο.

Προκαταλήψεις και στερεότυπα υποδεικνύουν περιοριστικές συμπεριφορές οι οποίες δημιουργούν το αίσθημα υποβιβασμού στην ίδια τη γυναίκα, ενσωματώνονται σε αυτή και έτσι εκείνη δρα κάτω από ένα αίσθημα υποτέλειας -ακόμα και όταν δεν συντρέχει λόγος- δημιουργώντας περαιτέρω περιοριστικές συμπεριφορές που καταλήγουν να επιβεβαιώνουν κάποιες φορές την εικόνα υποβιβασμού που έχει θεσπίσει το περιβάλλον για εκείνη δημιουργώντας έτσι τελικά και πάλι ανισότητα.

Για σας είναι αποδεκτή η ίδια συμπεριφορά από άνδρες και γυναίκες στον επαγγελματικό χώρο; Διεκδικούν, θυμώνουν, συγκρούονται το ίδιο;

Τα τελευταία χρόνια οι συμπεριφορές και οι αντιδράσεις αντρών και γυναικών τείνουν να εξομοιώνονται. Οι γυναίκες διεκδικούν και συγκρούονται με την ίδια ευκολία και με το ίδιο τσαγανό όπως και οι άντρες.

Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα φτάνουν σε σημείο να υπεραντιδρούν και να επιτίθενται εναντίον όποιου θεωρούν -πολλές φορές λανθασμένα- ότι προσπαθεί να τις αδικήσει, είτε από υπερευαισθησία είτε από την υποσυνείδητη πεποίθηση ότι προσπαθούν να τις παραγκωνίσουν ή να τις υποτιμήσουν μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες.

Φτάνουν πάλι έτσι σε ένα άλλο φαύλο κύκλο όπου δίνουν την εικόνα μιας νευρωτικής, επιθετικής και σκληρής γυναίκας, η οποία πάλι στοχοποιείται και κατηγορείται από τους άντρες για υστερικές και ακραίες συμπεριφορές καταλήγοντας πάλι σε ανισότητα από την αντίθετη πλευρά αυτή τη φορά.

Ούτως ή άλλως οι γυναίκες σε διευθυντικές θέσεις κάνουν τους άντρες να αισθάνονται απειλή οδηγώντας σε μία αέναη μάχη εξουσίας, καθώς θεωρούν ότι ο ανδρισμός και η αρρενωπότητά τους απειλείται.

Θεωρείτε ότι η γυναίκα οφείλει να είναι πιο προσεκτική και επιλεκτική σε ό,τι αφορά την ερωτική της ζωή ή συμπεριφορά σε σχέση με τον άνδρα; Θεωρείτε ότι αυτή η πλευρά της συνδέεται και επηρεάζει την αξία και την εικόνα της στα μάτια των άλλων;

Η ερωτική συμπεριφορά της γυναίκας οριοθετείται ακόμη και σήμερα από συγκεκριμένα πλαίσια και αντιλήψεις.

Η γυναίκα αναγκάζεται να ακολουθεί μία σειρά από περιορισμούς στην ερωτική της ζωή, στο ντύσιμό της, στις συναναστροφές της ακόμη και μέσα στις προσωπικές της σχέσεις, προκειμένου να μην της καταλογισθούν συγκεκριμένοι χαρακτηρισμοί και κατηγοριοποιηθεί, απαξιωθεί, περιθωριοποιηθεί ή στιγματιστεί.

Το στερεότυπο «η καλή νοικοκυρά είναι δούλα και κυρά» είναι βαθιά χαραγμένο μέσα μας. Το νοικοκυριό ακόμα και σήμερα θεωρείται από πολλούς «γυναικεία υπόθεση».

Η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις στην κατάταξη των Ευρωπαϊκών χωρών για την ισότητα στο σπίτι, αφού οι Ελληνίδες κατέχουν τα σκήπτρα στις δουλειές του σπιτιού είτε το θέλουν είτε όχι.

Το ίδιο ισχύει και για το χρόνο που αφιερώνουν στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα η εύρεση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής να είναι μόνο γυναικείο θέμα καθώς μόνο η γυναίκα καλείται να συνδυάσει ένα απαιτητικό και μη ευέλικτο ωράριο εργασίας με ένα βαρύ πρόγραμμα στο σπίτι.

Η γυναίκα ενδιαφέρεται περισσότερο από τους άνδρες για την εικόνα της και τι θα πουν οι άλλοι για τις επιλογές της;

Η εξωτερική εμφάνιση μίας γυναίκας σχετίζεται με το πως την αντιμετωπίζει το περιβάλλον της, πως αισθάνεται η ίδια για τον εαυτό της και επηρεάζει το αν θα βρει δουλειά και σε τι τομέα ή ακόμη και το πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει στην ιεραρχία.

Μία προσεγμένη εικόνα βοηθά στην αποδοχή από τους γύρω, αποπνέει μία αίσθηση αυτοπεποίθησης και δείχνει έναν άνθρωπο οργανωτικό και νοικοκυρεμένο, που υπόσχεται ότι όπως περιποιείται τον εαυτό του έτσι θα φροντίζει και για την εργασιακή του απόδοση.

Σύμφωνα με μελέτες μία γυναίκα δαπανά ολοένα και περισσότερα χρήματα για ρούχα και καλλυντικά όσο πλησιάζει τη δεκαετία των 40 και όσο ανεβαίνει κοινωνικά και επαγγελματικά τόσο αυξάνεται η ενασχόληση με τη φροντίδα της εξωτερικής της εμφάνισης.

Η αποδοχή της εμφάνισής της είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ψυχολογία της και την αυτοπεποίθησή της. Όταν δεν αισθάνεται αρεστή ή γοητευτική μπορεί να απογοητευτεί και να νιώσει αδύναμη και ανασφαλής.

Μπορεί ακόμη να της προκληθούν αρνητικές σκέψεις και αυτοϋποτίμηση και να της δημιουργηθούν φοβίες και αβεβαιότητα για το αν θα καταφέρει να επιτύχει.

Ο άντρας τα τελευταία χρόνια ασχολείται και αυτός με την εμφάνισή του. Προσπαθεί να είναι καλοντυμένος και χρησιμοποιεί και αυτός καλλυντικά προσπαθώντας να γοητεύει αλλά και να φαίνεται δυναμικός, σίγουρος και επιτυχημένος ώστε να ξεχωρίζει μέσα σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον π.χ. εργασιακό. Επιδιώκει να διακριθεί από τους υπόλοιπους προκειμένου να ανελιχθεί ευκολότερα και να επιτύχει τους στόχους του. Εξάλλου η εμφάνισή μας είναι ο καθρέφτης της ψυχής μας.

Το φύλο σας ήταν ποτέ λόγος για να αντιμετωπίσετε στερεοτυπικές συμπεριφορές ή κάποια προκατάληψη; Είναι εύκολο να αποδεχθούν τη γυναικεία ηγεσία άντρες υφιστάμενοι;

Σίγουρα η ενασχόλησή μου με τη διεύθυνση του συγκεκριμένου τμήματος δεν ήταν εύκολη υπόθεση.

Παρά την αμέριστη εμπιστοσύνη και στήριξη που έλαβα από τη διοίκηση της εταιρείας, από την πλευρά των υφισταμένων μου ή των άμεσων συνεργατών μου για αρκετό καιρό αντιμετωπίστηκα με δισταγμό, σκεπτικισμό, ακόμη και με καχυποψία καθώς ένα νεαρό κορίτσι σε μία τόσο σημαντική θέση -παρά τις εξειδικευμένες σπουδές και τα προσόντα-ξένιζε και φόβιζε ως ένα βαθμό τους άντρες κυρίως συνεργάτες στην ομάδα.

Από τη μία ο αντρικός εγωισμός που στερεοτυπικά αναμένει την ανέλιξη αντρών σε τέτοιες θέσεις, το νεαρό της ηλικίας, η a priori αμφισβήτηση των προσόντων, της εμπειρίας και της ενδεχόμενης ικανότητάς μου, δυσχέρανε ελαφρώς την συνεργασία μας αρχικά.

Η συνεχής όμως προσπάθειά μου, η αγωνιστικότητα, η προσήλωση στην εργασία, ο ενθουσιασμός μου και ο τρόπος προσέγγισης της ομάδας μου οδήγησε εντέλει σε μία αποτελεσματική συνεργασία, διέλυσε τις όποιες αμφιβολίες και κατέληξε σε ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα, προσπερνώντας τις στερεοτυπικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές.

Τι θα συμβουλεύατε νέες γυναίκες που θέλουν να ανελιχθούν επαγγελματικά; Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν;

Θα συμβούλευα όλες τις γυναίκες να προσπαθήσουν να κάνουν πράξη το όνειρό τους.
Μπορεί στην αρχή όλα να φαντάζουν ακατόρθωτα αλλά με επιμονή, αφοσίωση, καθαρή σκέψη απαλλαγμένη από τα προσωπικά και κοινωνικά στερεότυπα και τις περιοριστικές αντιλήψεις ακόμη και προερχόμενες από τον ίδιο μας τον εαυτό, σε συνδυασμό με σκληρή δουλειά, εκπαίδευση, εξειδίκευση και ανάπτυξη των δεξιοτήτων μας, η επιτυχία είναι δεδομένη και καμία γυάλινη οροφή δεν μπορεί να μας εμποδίσει.

WHO IS WHO

H Ζέττα Τζουβάλα εργάζεται ως Planning & Purchasing Manager για πάνω από 20 χρόνια στην Ελληνική εταιρεία σχεδιασμού και παραγωγής δερμοκαλλυντικών προϊόντων Frezyderm.

Διαθέτει εξειδικευμένες γνώσεις επί του αντικειμένου, ούσα πτυχιούχος του τμήματος Βιομηχανικής Διοίκησης και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Πειραιώς και διαθέτει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΜΒΑ, καθώς και Διεθνή Επαγγελματική Πιστοποίηση Προμηθειών από το Ελληνικό Ινστιτούτο Προμηθειών (ΕΙΠ) και από τη Διεθνή Ομοσπονδία Αγορών και Εφοδιασμού (IFPSM).

Γνωρίζει άπταιστα αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Στο παρελθόν είχε αναλάβει σημαντικές θέσεις σε μεγάλες εταιρείες του ιδιωτικού τομέα στη βιομηχανία σε εργοστάσιο κυτιοποιίας και σε εμπορική εταιρεία εργαστηριακού εξοπλισμού.

Ανακαλύψτε το αφιέρωμα «Μάχη με τα στερεότυπα»