Λιάνα Γούτα: Η κορυφή δεν είναι απαγορευτική ούτε ανέφικτη

«Η φιλοδοξία, ο δυναμισμός, η τόλμη, η διεκδίκηση είναι ηγετικά χαρακτηριστικά που καταγράφονται πάντα θετικά για έναν άνδρα, όχι όμως και για τις γυναίκες», μας λέει η Λιάνα Γούτα, Γενική Διευθύντρια (Director General) του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομηχανιών Παραγωγής Καυσίμων (European Fuel Manufacturers Association), καταφέρνοντας να περιγράψει σε μια φράση το κυρίαρχο στερεότυπο από τη συνύπαρξη αντρών και γυναικών σε ανταγωνιστικούς επαγγελματικούς χώρους.

Η Λιάνα Γούτα διαθέτει εμπειρία άνω των 30 ετών στον κλάδο της ελληνικής βιομηχανίας πετρελαίου. Έχει υψηλή επαγγελματική κατάρτιση, πολυετή εμπειρία σε θέσεις ευθύνης, μεταξύ αυτών και στην HELLENiQ ENERGY όπου ήταν Διευθύντρια Ενεργειακής Πολιτικής & Διεθνών Σχέσεων μέχρι το 2023. Παράλληλα, μετείχε στα Διοικητικά Συμβούλια του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομηχανιών Παραγωγής Καυσίμων (FuelsEurope & Concawe) και της ευρωπαϊκής Συμμαχίας eFuel Alliance για τα συνθετικά καύσιμα.

Αποδεικνύει πως οι ηγετικές θέσεις ταιριάζουν και στις γυναίκες και από ηγετική θέση μπορεί πολύ καλά να περιγράψει το στερεότυπο που θέλει τη γυναίκα ένα βήμα πιο πίσω.

Όπως αναφέρει, παρότι βελτιώνεται η συμμετοχή  των γυναικών στις εισαγωγικές βαθμίδες της ιεραρχίας, το τελευταίο βήμα των ίσων ευκαιριών σε ηγετικές θέσεις ευθύνης είναι το πιο δύσκολο και αυτό που παίρνει περισσότερο χρόνο. «Γιατί είναι αυτή η αλλαγή που χτυπά την καρδιά των στερεότυπων και των προκαταλήψεων»

Υπάρχει ισότητα μεταξύ των φύλων; Δίνονται ίσες ευκαιρίες και η κοινωνία αντιμετωπίζει το ίδιο γυναίκες και άντρες; Αν όχι, πού οφείλεται αυτό;

Η απλή απάντηση για τον επαγγελματικό χώρο είναι όχι.

Δεν δίνονται ίσες ευκαιρίες σε όλους τους χώρους ούτε σε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας. Η αλήθεια είναι ότι, σε σχέση με μερικές δεκαετίες πριν, έχουν γίνει μεγάλα βήματα και η συμμετοχή των γυναικών έχει αυξηθεί σημαντικά σε όλους τους επαγγελματικούς τομείς, ειδικά στα εισαγωγικά κλιμάκια της ιεραρχίας. Επίσης, μπορούμε να δούμε πλέον γυναίκες να αναλαμβάνουν κορυφαίες θέσεις στις επιχειρήσεις και την οικονομία, την πολιτική, τον ακαδημαϊκό χώρο. Ωστόσο, το γεγονός ότι η ανάληψη μιας κορυφαίας θέσης από γυναίκα, αποτελεί ακόμα είδηση, δείχνει ότι έχουμε αρκετό δρόμο μπροστά μας.

Οι αιτίες είναι πολλές και έχουν να κάνουν με βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις που μας έρχονται από όλες τις προηγούμενες γενιές, γύρω από τη θέση της γυναίκας, το ρόλο της στην κοινωνία και την οικογένεια, ακόμα και τις ικανότητές της. Σήμερα, με το 60% των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να είναι γυναίκες σε όλο το δυτικό κόσμο, συχνά μάλιστα με άριστες επιδόσεις και διακρίσεις, οι γυναίκες έχουν κατακτήσει τη γνώση και έχουν αποδείξει τη δέσμευση και τις ικανότητές τους. Φαίνεται όμως ότι για να εμπεδωθεί αυτή η αλλαγή στον επαγγελματικό στίβο, όσο και στο κοινωνικό κομμάτι, και να αποτυπωθεί με ίσες ευκαιρίες σε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας, παίρνει χρόνο.

Με δεδομένες τη βελτίωση της συμμετοχής των γυναικών στις εισαγωγικές βαθμίδες της ιεραρχίας, θα έλεγα ότι το τελευταίο βήμα των ίσων ευκαιριών σε ηγετικές θέσεις ευθύνης, είναι το πιο δύσκολο και αυτό που παίρνει περισσότερο χρόνο. Γιατί είναι αυτή η αλλαγή που χτυπά την καρδιά των στερεότυπων και των προκαταλήψεων και αφορά αντιστάσεις από τον επαγγελματικό και κοινωνικό περίγυρο, αλλά ακόμα και «φρένα» από τις ίδιες τις γυναίκες που, σε ένα περιβάλλον που κυριαρχείται ή κάποιες φορές μονοπωλείται από την ανδρική ηγεσία, πρέπει να πιστέψουν ότι και για τις ίδιες, η κορυφή δεν είναι απαγορευτική ή ανέφικτη.

Για σας είναι αποδεκτή η ίδια συμπεριφορά από άνδρες και γυναίκες στον επαγγελματικό χώρο; Διεκδικούν, θυμώνουν, συγκρούονται το ίδιο;

Η συμπεριφορά στον επαγγελματικό χώρο αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα στερεοτυπικών αντιλήψεων. Είναι ενδιαφέρον πώς ίδιες συμπεριφορές χαρακτηρίζονται διαφορετικά όταν προέρχονται από έναν άνδρα και διαφορετικά από μία γυναίκα.

Η φιλοδοξία, ο δυναμισμός, η τόλμη, η διεκδίκηση είναι ηγετικά χαρακτηριστικά που καταγράφονται πάντα θετικά για έναν άνδρα, όχι όμως και για τις γυναίκες. Μάλιστα, συχνά είναι διαφορετικές οι λέξεις που αποδίδονται σε έναν άνδρα ή σε μία γυναίκα για το ίδιο ακριβώς χαρακτηριστικό ή συμπεριφορά. Είναι εντυπωσιακό το πείραμα που έγινε σε μία ομάδα φοιτητών του Harvard στους οποίους δόθηκε η περιγραφή της συμπεριφοράς ενός πολύ πετυχημένου ηγέτη τον οποίο κλήθηκαν να αξιολογήσουν ως εργαζόμενοι στην ομάδα του. Στους μισούς ειπώθηκε ότι επρόκειτο για άνδρα και στους άλλους μισούς για γυναίκα. Στην πρώτη ομάδα φοιτητές θεώρησαν τον ηγέτη ως το ιδανικό τους πρότυπο, στο οποίο ήθελαν να μοιάσουν, ενώ στη δεύτερη υπήρξαν φοιτητές που είπαν ότι δε θα ήθελαν να δουλέψουν στην ομάδα της.

Σε όλους τους προηγούμενους αιώνες η γυναίκα είχε και όφειλε να έχει χαρακτηριστικά και ρόλο φροντιστή της οικογένειας και του κοινωνικού περίγυρου. Η μετάβαση της σε νέους ρόλους ηγεσίας στη σύγχρονη κοινωνία, δημιουργεί ρωγμές τόσο στο επαγγελματικό κατεστημένο, όσο και στις δομές της κοινωνίας και της οικογένειας, που συνοδεύονται από προβληματισμούς, επιφυλάξεις, ακόμα και αντιδράσεις.

Είναι λοιπόν σημαντικό για όλους μας, άνδρες και γυναίκες, να αναγνωρίσουμε τέτοιου είδους, βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις και προκαταλήψεις και να τις απαλείψουμε συνειδητά, αξιοποιώντας το γυναικείο ταλέντο και δυναμικό σε νέους ρόλους, ευθυγραμμισμένους με τις ανάγκες μιας ανοιχτής και σύγχρονης κοινωνίας.

Το φύλο σας ήταν ποτέ λόγος για να αντιμετωπίσετε στερεοτυπικές συμπεριφορές ή κάποια προκατάληψη; Είναι εύκολο να αποδεχθούν τη γυναικεία ηγεσία άντρες υφιστάμενοι;

Ως γυναίκα μηχανικός που ξεκίνησα την καριέρα μου στη βαριά βιομηχανία 3 δεκαετίες πριν, ναι, βρέθηκα αντιμέτωπη με στερεότυπα και προκαταλήψεις. Δεν ήταν εύκολη και βατή πορεία, αλλά ήταν ενδιαφέρουσα και κάποιες φορές συναρπαστική.

Από την προσωπική μου εμπειρία, θα έλεγα ότι δεν αντιμετώπισα ποτέ δυσκολία με υφισταμένους συναδέλφους, ούτε ακόμα και στον χώρο της βιομηχανικής παραγωγής. Αντιθέτως, είχα την τύχη να έχω εξαιρετικές συνεργασίες, σεβασμό, αναγνώριση και αποδοχή από όλους τους κατά καιρούς υφισταμένους μου. Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν πάντα να σου δοθεί ο ρόλος για να ανέβεις ιεραρχικό επίπεδο, ειδικά αν δεν είχε προηγηθεί καμία άλλη γυναίκα πριν από σένα. Για να γίνει αυτό χρειάστηκε πολλή δουλειά, δέσμευση, επιμονή και προσήλωση.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα με στόχο την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια. Θεωρείτε ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει ποσόστωση; Έχει σημασία για την αξία μιας εταιρείας η παρουσία γυναικών στα διοικητικά συμβούλια;

Ναι, το θεωρώ απαραίτητο, όπως το θεωρούσα απαραίτητο εδώ και χρόνια, όταν ξεκίνησε αυτή η συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση με στόχο να υπάρξει μια σχετική νομοθεσία. Χρειάστηκε να περάσουν 10 χρόνια ή, θα έλεγα, χρειάστηκε να καθυστερήσουμε 10 χρόνια, οπότε η Ευρώπη αποφάσισε να ρυθμίσει νομοθετικά την υποχρέωση της συμμετοχής γυναικών στα διοικητικά συμβούλια.

Είναι σαφές ότι οι μεγάλες αλλαγές που αφορούν νοοτροπίες, παραδόσεις και στερεότυπα παίρνουν χρόνο και συναντούν αντιστάσεις. Οι έρευνες δείχνουν ότι η συμμετοχή των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια έχει θετικά αποτελέσματα, τόσο στη διακυβέρνηση όσο και στα οικονομικά αποτελέσματα των εταιρειών. Οπότε, αν θέλουμε να επισπεύσουμε αυτές τις αλλαγές, ώστε να συμβαδίσουμε με τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής, είναι καθοριστικής σημασίας να ανοίξουμε το δρόμο, να δείξουμε ότι «γίνεται» και να δώσουμε τις ευκαιρίες να φανούν τα οφέλη αυτής της συμμετοχής.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε με επιχειρηματικούς όρους, θα έλεγα ότι μια τέτοια νομοθετική ρύθμιση δημιουργεί το “lead market”, που χρειάζεται κάθε τι νέο στην αγορά προκειμένου να επιταχυνθεί και να αναπτυχθεί σε κλίμακα.

Τι θα συμβουλεύατε νέες γυναίκες που θέλουν να ανελιχθούν επαγγελματικά; Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν;

Θα έλεγα στις νέες γυναίκες, να συνειδητοποιήσουν ότι είναι τυχερές που ζουν και εργάζονται σε αυτή τη χρονική στιγμή, που είναι η καλύτερη και η ευνοϊκότερη της ανθρώπινης ιστορίας σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή των γυναικών. Είναι επίσης τυχερές γιατί ζούμε σε μία περίοδο πολύ μεγάλων και γρήγορων αλλαγών της κοινωνίας σε νοοτροπίες και αντιλήψεις. Έχουν γίνει μεγάλα βήματα και απομένουν μερικά σημαντικά ακόμα. Το ότι δεν έχει επιτευχθεί ακόμα το ζητούμενο των ίσων ευκαιριών σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας μέχρι την κορυφή, δεν είναι κάτι που πρέπει να αποθαρρύνει, αντιθέτως πρέπει να αποτελεί μια πρόκληση που αξίζει κανείς να κυνηγήσει. Παρόλο που αυτό μπορεί να συνεπάγεται μεγαλύτερη προσπάθεια, συνέπεια, επιμονή, διεκδίκηση, η επίτευξη ενός στόχου που μπορεί να φαίνεται ανέφικτος, δίνει διπλή ικανοποίηση. Πρώτον γιατί αναγνωρίζει και επιβραβεύει τις ικανότητες και την προσπάθεια και δεύτερον γιατί δημιουργεί πρότυπα, ανοίγει το δρόμο για τις επόμενες και βάζει ένα λιθαράκι σε όφελος όλης της κοινωνίας αλλά και των ίδιων των επιχειρήσεων και της οικονομίας.

Who is who

Η Λιάνα Γούτα είναι Γενική Διευθύντρια (Director General) του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομηχανιών Παραγωγής Καυσίμων (European Fuel Manufacturers Association), με πολυετή εμπειρία σε θέσεις ευθύνης σε θέματα Ενεργειακής και Βιομηχανικής Πολιτικής, Διαχείρισης Αλλαγών, Περιβάλλοντος, Λειτουργίας και Σχεδιασμού Διεργασιών. Μέλος στα Διοικητικά Συμβούλια του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Παραγωγών Καυσίμων (FuelsEurope) και της ευρωπαϊκής Συμμαχίας eFuel Alliance για τα συνθετικά καύσιμα, καθώς Πρόεδρος της Επιτροπής Downstream του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης.