Ειρήνη Βανταράκη: Ο αγώνας για την ισότητα είναι η κοινή προσπάθεια των δύο φύλων να αποτάξουν στερεότυπα

Για τον αγώνα και τη σημασία της ισότητας μιλάει στο mononews.gr η Ειρήνη Βανταράκη, ιδρύτρια του Greek House Davos.

Τονίζει ότι η ισότητα αποτελεί ένα παγκόσμιο ζητούμενο, και οι εντονότερες σχετικές προσπάθειες διεκδίκησης της ισότητας παρατηρούνται στη Δύση, που αποτελεί συλλογικά έναν πνευματικό απόγονο και κληρονόμο του Ελληνισμού. «Aκόμη και σήμερα, παρατηρούνται φαινόμενα όπου η αξία και αρετή ενός ατόμου, δεν αρκεί για την κατάκτηση μιας θέσης ισχύος, διότι υπεισέρχεται συχνά ο παράγοντας του φύλου», επισημαίνει και όπως εξηγεί  ο αγώνας αυτός δεν θα πρέπει να εστιάζει μόνο στην εξουδετέρωση αυτού του κριτηρίου, αλλά και αρκετών άλλων, που εμποδίζουν την εφαρμογή της αξιοκρατίας.

Η Ειρήνη Βανταράκη, φέροντας το πνεύμα της Κρήτης στα πέρατα του κόσμου και γεννημένη στη μακρινή γη της Αυστραλίας, που αποτέλεσε στα μάτια χιλιάδων Ελλήνων μια ονειρική γη της επαγγελίας, κλήθηκε από νωρίς να υπερβεί συνθήκες και προκλήσεις που στα μάτια κάποιων ίσως να φάνταζαν ανυπέρβλητες, αλλά για την ίδια αποτέλεσαν το κίνητρο για την επιδίωξη έμπρακτων πρωτοβουλιών που υπηρετούν ενεργά την πρόοδο της κοινωνίας.

Ως παιδί μεταναστών, που κατάφερε να ανελιχθεί σε πολύτιμο στέλεχος κορυφαίων επιχειρηματικών ομίλων, κι έχοντας παράλληλα εντρυφήσει και δραστηριοποιηθεί σε μια σειρά τομέων που διακρίνονται για τον άκρατο διεθνή ανταγωνισμό, μοιράζεται τη δική της οπτική για την αξία της ισότητας, ως μιας έννοιας που υπερβαίνει της μοντέρνες τάσεις, αγγίζοντας τη θεμελιώδη κατεύθυνση που καλείται να επιλέξει ο Πολιτισμός μας, στο μεταίχμιο των κρίσιμων διλημμάτων.

Έχοντας ζήσει κι εργαστεί σε σειρά κομβικών πόλεων ανά τον πλανήτη, όπως η Ζυρίχη, η Αθήνα, η Νέα Υόρκη και η Κωνσταντινούπολη, έχει βιώσει πραγματικότητες που μπορούν να φτάσουν έναν άνθρωπο στα όριά του, καλώντας τον να αποδεχθεί πως η αέναη εξέλιξη αποτελεί το μοναδικό δρόμο διασφάλισης της τελικής επιτυχίας των στόχων του.

Δραστηριοποιούμενη, πλέον, στο χώρο της διεθνούς επιχειρηματικότητας, κι έχοντας ιδρύσει το Greek House Davos, μια ιδιωτική, μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία που έχει καταστεί σήμερα ένας από τους σημαντικότερους θεσμούς, προάγοντας τις οικονομικές προοπτικές της Ελλάδας και της ελληνικής επιχειρηματικότητας στο ανώτατο πεδίο διαλόγου και συνεργασιών διεθνώς, μέσω της διασύνδεσής τους με παγκόσμιους επιχειρηματικούς ηγέτες, έχει συλλέξει εμπειρίες που διαπερνούν τα σύνορα, εξάγοντας διδάγματα που αγγίζουν πτυχές της οικουμενικότητας, όπως ακριβώς και η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα.

Υπάρχει ισότητα μεταξύ των φύλων; Δίνονται ίσες ευκαιρίες και η κοινωνία αντιμετωπίζει το ίδιο γυναίκες και άντρες; Αν όχι, πού οφείλεται αυτό;

Όταν κανείς αγωνίζεται, για οποιονδήποτε κοινό σκοπό, αντιλαμβάνεται πως επιχειρεί να συνεισφέρει σε ένα καθήκον που ξεπερνά το άτομο.

Ο αγώνας για την ισότητα των φύλων, δεν αποτελεί μια πάλη ανάμεσα στα δύο φύλα, αλλά μια κοινή τους προσπάθεια να αποτάξουν, ως κοινό εχθρό, ορισμένα λανθασμένα στερεότυπα, τα οποία σε τίποτα, μάλιστα, δεν θυμίζουν τις διαχρονικές αρχές και αξίες του Ελληνισμού.

Και αναφερόμαστε ιδίως στον Ελληνισμό, παρότι η ισότητα αποτελεί ένα παγκόσμιο ζητούμενο, διότι σήμερα, οι εντονότερες σχετικές προσπάθειες διεκδίκησης της ισότητας παρατηρούνται στη Δύση, που αποτελεί συλλογικά έναν πνευματικό απόγονο και κληρονόμο του Ελληνισμού. Aκόμη και σήμερα, παρατηρούνται φαινόμενα όπου η αξία και αρετή ενός ατόμου, δεν αρκεί για την κατάκτηση μιας θέσης ισχύος, διότι υπεισέρχεται συχνά ο παράγοντας του φύλου.

Ωστόσο, ο αγώνας αυτός δεν θα πρέπει να εστιάζει μόνο στην εξουδετέρωση αυτού του κριτηρίου, αλλά και αρκετών άλλων, που εμποδίζουν την εφαρμογή της αξιοκρατίας. Ας μην λησμονούμε πως πάνω σε αυτήν, ως μόνη αρχή, επέλεξε να δομήσει την αυτοκρατορία του ο Μέγας Αλέξανδρος, αποδεικνύοντας τη βαθιά πνευματική επιρροή που επιτέλεσε πάνω του ο Αριστοτέλης. Η ισότητα, άλλωστε, δεν αποτελεί μια ποσοτική, αλλά μια ποιοτική έννοια. Στηρίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό, στην αλληλοεκτίμηση και την αλληλοσυμπλήρωση των φύλων, και όχι στην αριθμητική τους εξίσωση.

Όλοι έχουμε γίνει μάρτυρες φαινομένων ανισότητας. Ταυτοχρόνως, όμως, ο κόσμος σήμερα συνεχίζει να στέκεται αποσβολωμένος έναντι της σπάνιας αισθητικής των Καρυάτιδων. Εκείνη τη στιγμή, ωστόσο, σε εκείνο τον τόπο, δεν θαυμάζει ένα άγαλμα, αλλά ένα ρόλο. Αντικρύζει τη μάνα του Σπαρτιάτη στρατιώτη, που θυσιάσθηκε για την ελευθερία των ιδανικών. Αντικρύζει τη σύζυγο του Περικλή, αντικρύζει την ιέρεια που αφιερώθηκε στη θρησκευτικότητα, αντικρύζει τη μάνα που έχασε τον άνδρα ή το γιο της στον πόλεμο.

Αντικρύζει τις γυναίκες των τεχνών, που έσπασαν τα δεσμά και με τη φιλοσοφία, την ποίηση, τη ζωγραφική, προσέφεραν ανιδιοτελώς, νέους ορίζοντες στον κόσμο. Αντικρύζει τις γυναίκες που, συμβολικά, ως κολώνες του μνημείου, αναπαριστούν τις κολώνες του Πολιτισμού μας, τις κολώνες των οικογενειών. Επομένως, καλούμαστε να επαναπροσδιορίσουμε, συλλογικά, όχι μόνο την εργασιακή θέση της γυναίκας, αλλά την εν γένει εκτίμηση της κοινωνίας ως προς την αξίας της.

Κατά πόσον οι ίδιες οι γυναίκες αποδέχονται και συναινούν σε πλαίσια που τις αδικούν και τις μειώνουν χωρίς να το συνειδητοποιούν (ή και συνειδητοποιώντας το);

Στη σημαντική συνθήκη που αναδεικνύετε με την ερώτησή σας, αξίζει να θυμόμαστε πως ακόμη κι αν αφαιρεθούν όλες οι ελευθερίες από έναν άνθρωπο, δεν δύναται ποτέ να αφαιρεθεί η υπέρτατη ελευθερία: η ικανότητα ενός ανθρώπου να ορίζει την οπτική του, επί των συνθηκών που αντιμετωπίζει. Υπό αυτό το πρίσμα, αποκτούμε έναν χρήσιμο οδηγό, όσο προσεγγίζουμε το ζήτημα που θέτετε.

Η εσωτερική δύναμη των γυναικών μπορεί να μαράνει το σπόρο της εσωτερικής αμφιβολίας. Όλες οι γυναίκες, κάποια στιγμή της ζωής τους, έχουν αυτολογοκριθεί, από προβληματισμό μήπως όσα πουν, αποτελέσουν ένα δυνητικά επιβλαβές πάτημα εναντίον της εξέλιξής τους. Κι όμως, είτε το συνειδητοποιούν, είτε όχι, οι γυναίκες φέρουν εσωτερικά την ικανότητα να υπερκεράσουν αυτό το πλαίσιο περιορισμού.

Πρωτίστως, αντιλαμβανόμενες ότι, κάθε πλαίσιο που αντιμετωπίζουν, το οποίο φέρει ως ειδοποιό στοιχείο τη μείωση ή την υποβάθμιση της αξίας τους, αποτελεί μια ευκαιρία για τις ίδιες, ώστε να το αλλάξουν και στη θέση του να θέσουν ένα αρτιότερο σύστημα, που εν τέλει θα ευεργετήσει, μακροπρόθεσμα, και τις άλλες γυναίκες. Να αντικρύσουν, δηλαδή, το πρόβλημα, ως ευκαιρία δράσης και αλλαγής.

 Υπάρχουν προκαταλήψεις και στερεότυπα που λειτουργούν εσωτερικά, συνειδητά ή ασυνείδητα, δημιουργώντας ένα στενό πλαίσιο που αναγκάζει τις γυναίκες να παίζουν με… άλλους κανόνες;

Στον παγκόσμιο διάλογο αναδύονται όροι που περιγράφουν αυτό ακριβώς που αναφέρετε, την φερόμενη ως «γυάλινη οροφή», που επηρεάζει και εμποδίζει κυρίως τον εσωτερικό ορίζοντα των γυναικών, ως προς τις πραγματικές δυνατότητές τους να επιδιώξουν φιλόδοξα εγχειρήματα.

Ωστόσο, δίχως αποτελεσματική και σαφή επικοινωνία ανάμεσα στα δύο φύλα, η συνθήκη αυτή θα συνεχίζει να υφίσταται. Ακριβώς διότι προηγείται ο εσωτερικός αγώνας να ξεπεραστεί αυτή η αντίληψη, που δρα ως εσωτερικός εχθρός της εξέλιξης ενός ατόμου. Οφείλουμε, ωστόσο, να αναγνωρίσουμε πόσο μακριά έχουμε φτάσει, ως προς την προοδευτικά ολοένα και περισσότερο καθιερωμένη, ισότιμη θέση των γυναικών, ιδίως σε σχέση με άλλα μέρη του πλανήτη.

Οφείλουμε, ως καθήκον προς τις άλλες γυναίκες, να έχουμε στραμμένη κι εκεί την προσοχή μας, καθώς βιώνουν πραγματικότητες που τους στερούν κάθε έννοια ισότητας και προόδου. Η συνειδητή επίγνωση των εσωτερικών εμποδίων, μάλιστα, δύναται να βρει πολύτιμους συμμάχους στις άλλες γυναίκες, τόσο μέσω της εμψύχωσης και της ανταλλαγής γνώσεων, όσο και μέσω της έμπρακτης υποστήριξης προς εγχειρήματα που αποτελούν γυναικείες πρωτοβουλίες.

Μήπως η ανισότητα γεννιέται μαζί με τις γυναίκες και μεγαλώνει από τον τρόπο που μαθαίνουν να σκέφτονται, εγκλωβίζοντάς τες στο δεύτερο ρόλο;

Το ερώτημα αυτό δεν θα μπορούσε να απαντηθεί, δίχως να αγγίξουμε την υπέρτατη έννοια, την αξία της ισορροπημένης παιδείας. Μιας παιδείας, ωστόσο, που δεν καλείται να απαντήσει, ενισχύοντας το άλλο άκρο, δηλαδή τη διαρκή πίεση που προκαλεί στις γυναίκες μια στρεβλή έννοια της «ανεξαρτησίας».

Αλλά μιας παιδείας που θα διαμορφώσει την επόμενη ημέρα της ισότητας, αξιοποιώντας την πειθώ της αλληλοσυμπλήρωσης, ανάμεσα στις γυναίκες και τους άνδρες, ως του υγιέστερου και του πιο βιώσιμου μοντέλου διασφάλισης ενός πιο λαμπρού μέλλοντος ως προς τις επαγγελματικές σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα.

Ο χώρος των επιχειρήσεων δίνει ίδιες ευκαιρίες ανέλιξης σε άντρες και γυναίκες; 

Ο χώρος των επιχειρήσεων τείνει να επιβραβεύει συγκεκριμένα στοιχεία από τη δράση ενός ανθρώπου, όπως το πνεύμα πρωτοβουλίας, η ανάληψη του ρίσκου, η τόλμη έναντι των προκλήσεων, η ανθεκτικότητα έναντι των αντιξοοτήτων. Αλλά και την επιμονή στην επιδίωξη ενός οράματος, ή την υπομονή μέχρι να καρποφορήσει ένα εγχείρημα. Όλα αυτά, δεν γνωρίζουν φύλο.

Ωστόσο, δεδομένου του ελάχιστου ποσοστού γυναικών παγκοσμίως που λαμβάνουν χρηματοδότηση για να επιδιώξουν ένα επιχειρηματικό εγχείρημα, ή των ολοένα ταχύτερων ρυθμών ζωής και εργασίας, που απαιτούν από τη γυναίκα, όχι απλώς να προτεραιοποιήσει, αλλά να θυσιάσει ορισμένες κρίσιμες πτυχές της ζωής της, συνήθως της προσωπικής, τότε διαπιστώνεται ένα σημαντικό έλλειμα, ικανό να αποτρέψει μια γυναίκα από την απόφαση να τολμήσει ένα δικό της εγχείρημα, ή να προσπαθήσει να διακριθεί στον επιχειρηματικό χώρο.

Εκεί μετρά η αποφασιστικότητά της να εμπιστευθεί τους νόμους της αγοράς, η οποία εν τέλει θα αποδώσει την αξία, σε όποιον αποδειχθεί ικανός να επιτύχει τα υποσχόμενα αποτελέσματα.

Υπάρχει διαφορά στον τρόπο που λειτουργούν οι άντρες σε σχέση με τις γυναίκες μάνατζερ; Τι θα συμβουλεύατε μια γυναίκα που θέλει να ηγηθεί σε άντρες υφισταμένους της; Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που μπορεί να συναντήσει;

Σαφώς, η ύπαρξη ορισμένων αρετών, αποδίδεται κατά κυριότητα, σύμφωνα με τη επιστήμη της ψυχολογίας, στη γυναικεία φύση, όπως ακριβώς άλλες αρετές αποδίδονται στην ανδρική φύση, χωρίς αυτό να συνεπάγεται, επουδενί, την αποκλειστικότητα αυτών των αρετών, από ένα εκ των δύο φύλων.

Ωστόσο, αρετές όπως, συνήθως, η ενσυναίσθηση και η φροντίδα, παρατηρείται πως εμφανίζονται συχνότερα σε γυναίκες manager, όπως και ο συγκρουσιακός ανταγωνισμός της ανέλιξης παρατηρείται περισσότερο στους άνδρες. Η ηγεσία, ωστόσο, δεν ενδιαφέρεται για το φύλο ενός ανθρώπου, αλλά για τα αποτελέσματα που αυτός δύναται να επιτύχει.

Για την ικανότητά του να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει άλλους ανθρώπους, προς την επίτευξη μιας αποστολής. Η ορθή επικοινωνία του οράματός της, αποτελεί μια εκ των σημαντικότερων αρχών για μια γυναίκα, όσον αφορά τους άνδρες υφισταμένους της. Αλλά και η ικανότητά της να αποδεικνύει καθημερινά, όντως σε ηγετική θέση, ότι το φύλο των υφισταμένων της, δεν καθορίζει την πορεία εξέλιξής τους, ή μη. Διότι διεθνώς, παρατηρείται μια τοξικότητα στο σχετικό διάλογο, ως προς τον «πόλεμο των φύλων», επομένως όταν της δοθεί η ευκαιρία ηγεσίας, μια γυναίκα οφείλει να εστιάσει στις αρετές ενός οποιουδήποτε ανθρώπου, αγνοώντας η ίδια το φύλο των υφισταμένων της, και αποδεικνύοντας στην πράξη όσα ευαγγελίζεται.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα με στόχο την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια. Θεωρείτε ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει ποσόστωση; Έχει σημασία για την αξία μιας εταιρείας η παρουσία γυναικών στα διοικητικά συμβούλια;

Η ενεργή συμμετοχή των γυναικών αδιαμφισβήτητα εμπλουτίζει με πολύτιμες οπτικές και ιδέες τη στρατηγική των διοικητικών συμβουλίων. Ειδικότερα η ποσόστωση, ωστόσο, παρότι έχει αναδειχθεί ως ένα από τα διαθέσιμα εργαλεία για τη θεσμική καθιέρωση της ισότητας, αποτελεί μια τακτική με αρκετά έωλα σημεία.

Αρχικά, διότι, επιβάλλοντας το «ποσοστό», εν τέλει χρησιμοποιείται το ίδιο κριτήριο που οι γυναίκες αγωνίζονται να καταργήσουν, δηλαδή το φύλο ως το κριτήριο για την εξασφάλιση μιας εργασιακής θέσης. Δευτερευόντως, αναφερθήκαμε στη σημασία της έννοιας της αλληλοσυμπλήρωσης των δύο φύλων.

Η ποσόστωση, εάν εφαρμοστεί, οφείλει να εφαρμοστεί καθολικά, όχι μόνο σε θέσεις γραφείου. Ο ανδρικός πληθυσμός κυριαρχεί συντριπτικά στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, κι όμως, το σύνολο της κοινωνίας απολαμβάνει εν τέλει τα οφέλη αυτής της συχνά επικίνδυνης και επιβλαβούς εργασίας. Εκεί, ωστόσο, δεν έχει υπάρξει οποιαδήποτε αναφορά, στο δημόσιο διάλογο, σε ανάγκη ποσόστωσης.

Και κατά τρίτον, η επιβολή της ποσόστωσης, δεν συνεπάγεται αυθύπαρκτα την επιβολή του σεβασμού και της αλληλοεκτίμησης, που αποτελούν την πεμπτουσία της ισότητας, διότι αυτά οικοδομούνται, δεν επιβάλλονται. Οι ίδιες οι γυναίκες, εν τέλει, εφορμώμενες από την προσωπικότητα, τις αρετές και τη δυναμική της πίστης στα όνειρά τους, δύνανται να χαράξουν ένα μέλλον όπου θα στέκονται ως ισότιμοι εταίροι, ανεξαρτήτως φύλου.

 Τι θα συμβουλεύατε νέες γυναίκες που θέλουν να ανελιχθούν επαγγελματικά; Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν;

Κατά τη διάρκεια της διαδρομής μου, πάντοτε θαύμαζα εμβληματικές γυναίκες, για διαφορετικούς λόγους, από τις οποίες αντλούσα δύναμη και έμπνευση. Από την Σφακιανή γιαγιά μου, που, αποφοιτώντας από το Αρσάκειο, κατάφερε με το πάθος και την εργατικότητά της να δημιουργήσει μια οικογένεια 11 παιδιών σε μια άλλη ήπειρο, στη μακρινή Αυστραλία, με ενεργή μάλιστα κοινωνική προσφορά στην ομογένεια.

Από γυναίκες όπως η Margaret Thatcher, για την ακαταμάχητη βούλησή της, η Μαριάννα Βαρδινογιάννη, για την παγκόσμιας αναγνώρισης ανιδιοτέλεια και το αγαθό όραμά της, η Μελίνα Μερκούρη, για την πίστη και την επιμονή της να επαναφέρει την επίδραση των Ελληνικών ιδανικών στον πλανήτη.

Αλλά και γυναίκες που δρουν στο παρόν, επηρεάζοντας και διαμορφώνοντας τον κόσμο μας προς το καλύτερο, ανάμεσα στις οποίες η Αλεξάνδρα Σδούκου και η Διονυσία Αυγερινοπούλου, που πολιτεύονται με ένα διακριτό ήθος, και η Georgette Mosbacher, που αποτελεί ένα πρότυπο γυναίκας, ως προς την ικανότητά της να συνδυάζει αρμονικά τα καθήκοντά της, την επιχειρηματική της διορατικότητα και την πολύτιμη προσφορά της στα κοινά.

Ο σύγχρονος κόσμος παρέχει την αίσθηση των ανεξάντλητων επιλογών, ωστόσο οι νέες γυναίκες χρειάζονται «αξιακές άγκυρες», που θα τους επιτρέπουν να παραμένουν ακλόνητες απέναντι σε προκλήσεις και εμπόδια.

Η επιδίωξη των φιλόδοξων οραμάτων τους, θα απαιτήσει από τις ίδιες να αποδεχθούν την ανάγκη διαρκούς επανακαθορισμού των στοιχείων της προσωπικότητάς τους, που απαιτούνται ώστε εκείνες να συνεχίσουν να εξελίσσονται.

Ωστόσο, όσο αντιλαμβάνονται πως οι ίδιες αποτελούν το μόνο άτομο που διαμορφώνει τη ζωή τους, τότε θα είναι και σε θέση να επιδεικνύουν μια πολύτιμη ανθεκτικότητα απέναντι στις προκλήσεις. Οι σύγχρονοι ρυθμοί καλούν τη γυναίκα να επιτελέσει πολλαπλούς ρόλους παράλληλα, ωστόσο από αυτήν ακριβώς τη συνθήκη διέρχονται πλέον και οι άνδρες.

Επομένως, απέναντι στη σύγχρονη μανία του ατομισμού, μια προσέγγιση που θα εστιάζει στις κοινές συνισταμένες, φέρει μακράν ισχυρότερες προοπτικές μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας.

Ανακαλύψτε το αφιέρωμα «Μάχη με τα στερεότυπα»