Ευγενία Θάνου: Η ανισότητα είναι κάτι που «φοράει» η κοινωνία σε κάθε γυναίκα μαζί με τον κοινωνικό της ρόλο

«Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει γυάλινη οροφή, από τη στιγμή που υπάρχει η αντίστοιχη θέληση και το ανάλογο θάρρος», αναφέρει μεταξύ άλλων η Ευγενία Θάνου, Γενική Διευθύντρια της ΜΚΟ «Γιατροί του Κόσμου Ελλάδας» στο mononews.gr, σχετικά με τις προοπτικές ανέλιξης μίας γυναίκας.

Η Ευγενία Θάνου έχει εκτενή ειδική εμπειρία στον σχεδιασμό και υλοποίηση δράσεων και προγραμμάτων στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας και ιατρικής φροντίδας έργων Μη Κερδοσκοπικών Οργανισμών. Έχει σπουδάσει Διοίκηση Επιχειρήσεων με εξειδίκευση στην Επικοινωνία και Διαχείριση Μη Κερδοσκοπικών Οργανισμών στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και κατέχει πτυχίο στη Διοίκηση Επιχειρήσεων από το Πανεπιστήμιο Αθηνών στον Τομέα των Εφαρμοσμένων Επιστημών. Το 2012 έλαβε το Βραβείο της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ) για αριστεία στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη.

Έχει πάνω από 20 χρόνια εμπειρία στην απασχόλησή της στους Γιατρούς του Κόσμου. Στις αρμοδιότητές της υπάγεται η συνολική διαχείριση και οργάνωση των Γιατρών του Κόσμου Ελλάδας. Κατέχει ουσιαστική γνώση, ειδική εμπειρία και προσόντα αναφορικά με τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, τη στελέχωση ομάδων για εθνικές και διεθνείς αποστολές, καθώς και στη λήψη αποφάσεων για θέματα διαχείρισης κρίσεων.

Με αφορμή το αφιέρωμα «Μάχη με τα στερεότυπα», η Ευγενία Θάνου μιλά στο mononews για ζητήματα ισότητας και αλληλεγγύης.

-Υπάρχει ισότητα μεταξύ των φύλων; Δίνονται ίσες ευκαιρίες και η κοινωνία αντιμετωπίζει το ίδιο γυναίκες και άντρες; Αν όχι, πού οφείλεται αυτό;

Ε.Θ.: Από τη στιγμή που ακόμα οι γυναίκες  «διεκδικούν» ευκαιρίες, δεν μπορούμε να μιλάμε για ισότητα των φύλων. Αν η κοινωνία αντιμετώπιζε το ίδιο γυναίκες και άντρες και αν δίνονταν ίσες ευκαιρίες σε όλους ανεξαιρέτως, δεν θα χρειαζόταν καμία γυναίκα να «διεκδικήσει» για να μπορέσει να απολαύσει τα ίδια αγαθά και δικαιώματα με τους άντρες στην εργασία, την πολιτική, την ηγεσία και σε όλους τους άλλους τομείς της καθημερινότητας.

Για να απαντήσουμε επίσης στο σύνθετο αυτό ερώτημα θα πρέπει να προσδιορίσουμε γεωγραφικά την κοινωνία για την οποία μιλάμε. Πολλές φορές τα θεωρούμενα ως κεκτημένα δικαιώματα στον τομέα της ισότητας των φύλων αποτελούν προνόμιο των δυτικών κοινωνιών. Πρέπει ναι μεν να αναγνωρίσουμε ότι έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα, ωστόσο η πραγματικότητα παραμένει ζοφερή για το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ανισότητα είναι βαθιά ριζωμένη στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές δομές. Κατ’ επέκταση ένα δομικό πρόβλημα για να επιλυθεί χρήζει δομικών μόνο λύσεων.

Οι γυναίκες καλούνται να υπερβούν εμπόδια
πολύ πριν φτάσουν στην γραμμή εκκίνησης.

-Κατά πόσον οι ίδιες οι γυναίκες αποδέχονται και συναινούν σε πλαίσια που τις αδικούν και τις μειώνουν χωρίς να το συνειδητοποιούν (ή και συνειδητοποιώντας το);

Ε.Θ.: Οι γυναίκες είναι σε θέση να αντιληφθούν την ανισότητα που βιώνουν ακόμα κι αν δεν έχουν πάντα τον τρόπο ή δεν τους δίνονται τα απαραίτητα εργαλεία για να το εκφράσουν. Πολλές φορές, ωστόσο, την αποδέχονται ή συναινούν σε αυτή, γιατί δεν τους δίνονται άλλα περιθώρια.

Δεν είναι δεδομένο ότι μπορούν να ξεφύγουν όλες οι γυναίκες από τέτοια πλαίσια άδικα προς τις ίδιες, είτε αυτά είναι εργασιακά, εκπαιδευτικά ή ακόμα και οικογενειακά. Πολλές φορές, σαν γυναίκες εγκλωβιζόμαστε μέσα στο συγκείμενο αυτό δεδομένο και εδώ οι κοινωνικές και ψυχολογικές διεργασίες δρουν τόσο υποχθόνια που δεν είμαστε σε θέση ούτε καν να το συνειδητοποιήσουμε.

Νομίζω όμως, πως σε κάθε κοινωνία οι γυναίκες παρά την καταπίεση, τα στερεότυπα και τις διακρίσεις που ενδεχομένως να βιώνουν θα βρουν τρόπους να αντισταθούν και αν δεν τους βρουν σίγουρα θα τους δημιουργήσουν.

-Υπάρχουν προκαταλήψεις και στερεότυπα που λειτουργούν εσωτερικά, συνειδητά ή ασυνείδητα, δημιουργώντας ένα στενό πλαίσιο που αναγκάζει τις γυναίκες να παίζουν με… άλλους κανόνες;

Ε.Θ.: Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις, όσο κι αν αποτελούν κοινωνικά κατασκευασμένες αναπαραστάσεις, τείνουν πάντα να εσωτερικεύονται. Από τη στιγμή που αυτά εσωτερικευτούν οδηγούν σε αυτοκαταπίεση, αυτοπεριορισμό και αμφισβήτηση των ικανοτήτων μας.

Δεδομένων αυτών, λογικό είναι οι γυναίκες να παίζουν με διαφορετικούς κανόνες και υπό διαφορετικούς όρους, αφού καλούνται να υπερβούν εμπόδια πολύ πριν φτάσουν στην γραμμή εκκίνησης. Οι γυναίκες επομένως  πρέπει να διανύσουν τη διπλάσια απόσταση και αυτό πολλές φορές πτοεί, κουράζει και σίγουρα απογοητεύει.

Οι προσδοκίες των άλλων
έχουν την τάση να εσωτερικεύονται
και καμιά φορά να «μεταμφιέζονται» σε αυτοσκοπό

-Μήπως η ανισότητα γεννιέται μαζί με τις γυναίκες και μεγαλώνει από τον τρόπο που μαθαίνουν να σκέφτονται, εγκλωβίζοντάς τες στο δεύτερο ρόλο;

Ε.Θ.: Εδώ μιλάμε για το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Όντως, πολλές φορές οι γυναίκες προσπαθούν, ασυνείδητα και μη, να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των άλλων γι’ αυτές κι έτσι καταλήγουν να τις αναπαράγουν. Στο τέλος, οι γυναίκες εγκλωβίζονται μέσα σε αυτόν τον φαύλο κύκλο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται η ανισότητα.

Είναι γεγονός πως οι προσδοκίες των άλλων έχουν την τάση να εσωτερικεύονται και καμιά φορά να «μεταμφιέζονται» σε αυτοσκοπό. Όμως, αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι “πετάμε το μπαλάκι» στις ίδιες τις γυναίκες για την άνιση μεταχείριση και τις διακρίσεις που βιώνουν. Η ανισότητα δεν γεννιέται μαζί με καμία γυναίκα, αλλά αντίθετα είναι κάτι που «φοράει» η κοινωνία σε κάθε γυναίκα μαζί με τον κοινωνικό της ρόλο και  αυτή καλείται να φέρει το βάρος αυτό για το υπόλοιπο της ζωής της.

-Για ‘σας είναι αποδεκτή η ίδια συμπεριφορά από άνδρες και γυναίκες στον επαγγελματικό χώρο; Διεκδικούν, θυμώνουν, συγκρούονται το ίδιο;

Ε.Θ.: Η σωστή συμπεριφορά στον εργασιακό χώρο δεν λογαριάζει φύλο, αλλά βασίζεται στον αλληλοσεβασμό, την συνεργασία, την αμεροληψία και σε πολλά ακόμα ανεξάρτητα του αν κάποιος είναι άντρας ή γυναίκα. Παρά την όποια αποδεκτή συμπεριφορά θα πρέπει επίσης να μπορείς να διεκδικήσεις, να εκφράσεις τα συναισθήματά σου ή ακόμα και να έρθεις σε αντιπαράθεση αν νιώσεις ότι καταπατώνται τα δικαιώματα σου ή αν θεωρήσεις ότι αδικείσαι λόγω του φύλου σου.

Αυτό που παρατηρείται ωστόσο είναι άντρες να διεκδικούν θέσεις και μεγαλύτερους μισθούς, άντρες να συγκρούονται για χάρη της προσωπικής ανέλιξης και άντρες να εξωτερικεύουν με μεγαλύτερη ευκολία και άνεση αυτά που νιώθουν ακόμα κι αν πρόκειται για αρνητικά συναισθήματα. Την ίδια στιγμή οι γυναίκες σωπαίνουν για όλα τα παραπάνω, έχοντας το φόβο ότι ανάλογες συμπεριφορές δεν θα γίνονταν αποδεκτές και θα είχαν σίγουρα σοβαρές επιπτώσεις για τις ίδιες και αυτός βέβαια είναι ένας φόβος απολύτως δικαιολογημένος.

Η κοινωνία αναμένει και συντηρεί
μια προδιαγεγραμμένη πορεία για τις γυναίκες.

-Είναι πιο εύκολο για μια γυναίκα να ανταποκριθεί στις ευθύνες του σπιτιού και, επομένως, της αναλογούν περισσότερες ή μήπως έτσι έχουμε μάθει και αυτό περιμένουμε όλοι;

Ε.Θ.: Ήδη από τα πρώτα χρόνια τη ζωής της μια γυναίκα καλείτε να επιτελέσει έναν πολύ συγκεκριμένο κοινωνικό ρόλο και όλα τα ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον της την ωθούν σε αυτό. Τα κορίτσια μαθαίνουν να παίζουν με κούκλες και κουζινικά και έτσι μεγαλώνοντας αναλαμβάνουν σχεδόν ασυνείδητα τον ρόλο της «καλής» μητέρας και της «καλής» νοικοκυράς. Η κοινωνία επομένως αναμένει και συντηρεί μια προδιαγεγραμμένη πορεία για τις γυναίκες.

Τα επιχειρήματα περί βιολογίας και γυναικείας φύσης χρησιμοποιούνται με στόχο την καθυπόταξη της στα «πρέπει» της κοινωνίας. Για να δικαιολογηθεί ο κοινωνικά κατασκευασμένος ρόλος που της έχει φορεθεί από τη γέννηση της κιόλας. Είναι σαφές πως δεν αναλογούν περισσότερες ευθύνες σε εμάς τις γυναίκες σε ότι έχει να κάνει με τα του σπιτιού αλλά αυτό μας έμαθαν και αυτό κατ’ επέκταση περιμένουν οι άλλοι από εμάς.

-Η γυναίκα ενδιαφέρεται περισσότερο από τους άνδρες για την εικόνα της και τι θα πουν οι άλλοι για τις επιλογές της;

Ε.Θ.: Είναι μια πραγματικότητα πως οι γυναίκες υπόκεινται καθημερινά σε ισχυρές κοινωνικές προσδοκίες και πιέσεις τόσο για την εικόνα τους όσο και για τις επιλογές τους. Σε αρκετές κοινωνίες, δυτικές και μη, η εικόνα έχει  συμβολική αξία και φέρει σημαντική κοινωνική αναγνώριση. Αυτό επηρεάζει τόσο τις γυναίκες όσο και τους άντρες, οι οποίοι υπόκεινται σε αντίστοιχες πιέσεις με αυτές των γυναικών αλλά με τρόπους λιγότερο ορατούς.

Κανείς δεν μένει ανεπηρέαστος από τις συγκεκριμένες κοινωνικές διεργασίες. Γιατί ανεξάρτητα από το φύλο μας, όλοι έχουμε την ίδια ενδόμυχη ανάγκη να νιώσουμε αποδεκτοί από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Μας ενδιαφέρει όλους ανεξαιρέτως η επιβεβαίωση και η έγκριση των άλλων για τις επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας, για την εικόνα μας, την εμφάνιση μας και αυτό είναι λογικό γιατί δεν ζούμε ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον αλλά αντίθετα είμαστε όντα κοινωνικά και εγγενώς αλληλεξαρτώμενα.

-Ο χώρος των ΜΚΟ δίνει ίδιες ευκαιρίες ανέλιξης σε άντρες και γυναίκες; 

Ε.Θ.: Το όραμα των Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων ταυτίζεται με το όραμα του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Στο πνεύμα της προστασίας και της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι και η διασφάλιση της ισότητας μεταξύ αντρών και γυναικών.

Ένα τέτοιο πλαίσιο επομένως οφείλει να παρέχει ίσες ευκαιρίες ανέλιξης σε όλους και να μην αναπαράγει έμφυλα στερεότυπα, προκαταλήψεις και μεροληπτικές συμπεριφορές. Αντίθετα, τέτοιου είδους στάσεις πρέπει να καταδικάζονται, σε όποιο περιβάλλον κι αν παρατηρούνται, πόσο μάλλον σε περιβάλλοντα που προασπίζουν τα ανθρωπιστικά ιδεώδη.

Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει γυάλινη οροφή
από τη στιγμή που υπάρχει
η αντίστοιχη θέληση και το ανάλογο θάρρος

-Το φύλο σας ήταν ποτέ λόγος για να αντιμετωπίσετε στερεοτυπικές συμπεριφορές ή κάποια προκατάληψη; Είναι εύκολο να αποδεχθούν τη γυναικεία ηγεσία άντρες υφιστάμενοι;

Ε.Θ.: Δεν νομίζω πως υπάρχει γυναίκα που δεν έχει υπάρξει, έστω και μια φορά στη ζωή της, αποδέκτης στερεοτυπικών στάσεων και συμπεριφορών. Το φαινόμενο αυτό μάλιστα γίνεται ακόμα εντονότερο όσο ανεβαίνει μία γυναίκα στην ιεραρχία αφού και οι ίδιες οι κοινωνικές δομές υπονομεύουν και μάχονται την ανάδειξη των γυναικών σε θέσεις εξουσίας.

Οι γυναίκες προκειμένου να ανελιχθούν πρέπει να υπερβούν όλη την προκατάληψη και την μεροληψία που αναπαράγει η κοινωνία εις βάρος τους. Τέλος, δεν είναι σπάνιο οι άντρες υφιστάμενοι να αντιδρούν με αντίσταση ή ανασφάλεια στην γυναικεία ηγεσία, ανησυχώντας ουσιαστικά για την αλλαγή των δυναμικών εξουσίας.

–Υπάρχει κατά τη γνώμη σας γυάλινη οροφή; Υπάρχει όριο στο πόσο ψηλά στην ιεραρχία μπορεί να  φτάσει μια γυναίκα; Αμείβονται το ίδιο άντρες και γυναίκες για την ίδια θέση με την ίδια εμπειρία;

Ε.Θ.: Αν μια γυναίκα καταφέρει να υπερβεί τα εμπόδια και τις δυσκολίες τότε δεν υπάρχει κανένα όριο στο μέχρι που μπορεί να φτάσει. Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει γυάλινη οροφή από τη στιγμή που υπάρχει η αντίστοιχη θέληση και το ανάλογο θάρρος.

Παρ’ όλα αυτά δεν γίνεται να μην αναγνωρίσουμε και τα φυσικά εμπόδια που παρουσιάζονται στον δρόμο μίας γυναίκας στην προσπάθεια της να πραγματοποιήσει τα όνειρα και τους στόχους της. Οι  γυναίκες αμείβονται όντως λιγότερο για τις ίδιες θέσεις και με την ίδια εμπειρία ενώ οι ευκαιρίες πρόσβασης στην αγορά εργασίας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άνισες. Οι απογοητεύσεις για το γυναικείο φύλο είναι περισσότερες και τα αποθέματα ψυχικής δύναμης που απαιτούνται προκειμένου να τα καταφέρει μία γυναίκα είναι σαφώς μεγαλύτερα.

Ανακαλύψτε το αφιέρωμα «Μάχη με τα στερεότυπα»