Η Ελισάβετ Προδρόμου είναι Γενική Διευθύντρια της φαρμακευτικής εταιρείας Bristol Myers Squibb Ελλάδας.

Μιλώντας για τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που σχετίζονται με τις γυναίκες, τονίζει ότι μπορούν να δημιουργήσουν ένα στενό, ασφυκτικό πλαίσιο, που αναγκάζει τις γυναίκες να «παίζουν» με άλλους κανόνες.

1

«Αν θέλουμε να μιλάμε για δικαιοσύνη και ισότητα, τότε θα πρέπει να «παίζουμε» όλοι με τους ίδιους κανόνες, ανεξαρτήτως φύλου ή άλλου ταυτοτικού χαρακτηριστικού», όπως αναφέρει.

Κατά πόσο οι ίδιες οι γυναίκες αποδέχονται και συναινούν σε πλαίσιο που τις αδικεί και τις μειώνει, χωρίς να το συνειδητοποιούν (ή και συνειδητοποιώντας το);

Για να αντιληφθούμε πώς επηρεάζονται οι τάσεις στην κοινωνία και σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, θα πρέπει να ανατρέξουμε πίσω στον χρόνο. Γενιές γυναικών ανατράφηκαν πιστεύοντας στην υποχώρηση, αντί στη συνεργασία ή στη συναίνεση, στην αποδοχή μίας άνισης ή άδικης μεταχείρισης αντί στη συμμετοχή σε υποστηρικτικά δίκτυα που την αντιμετωπίζουν, στην κοινωνική ταπεινότητα αντί στη δυναμική διεκδίκηση των επιθυμιών τους. Και όλα αυτά απλώς με τη δικαιολογία «επειδή είναι γυναίκες».

Το παραπάνω αφήγημα δεν ήταν απλώς μία αντίληψη. Υιοθετήθηκε, διδάχτηκε και εμπεδώθηκε, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να αντιμετωπίζουν προκλήσεις, που προκύπτουν από αυτές τις αντιλήψεις, οι οποίες πολλές φορές ενδέχεται να συμπεριλαμβάνουν κοινωνική πίεση και προκαταλήψεις, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και σε έμφυλη βία και κοινωνικό αποκλεισμό.

Ταυτόχρονα, όμως, εκτός από τις κοινωνικές προκαταλήψεις, η έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης και η έλλειψη εναλλακτικών επιλογών, ενδέχεται να οδηγήσουν τις γυναίκες στο σημείο να μην αντιλαμβάνονται, καν, την αδικία που υφίστανται.

Είναι ζωτικής σημασίας να ενθαρρύνουμε την ενημέρωση και την ενδυνάμωση των γυναικών και κυρίως  να εστιάσουμε στην εκπαίδευση των νεότερων γενιών κοριτσιών, ώστε να αναγνωρίζουν τα δικαιώματά τους και να τα διεκδικούν, όταν νιώθουν ότι αυτά απαξιώνονται ή καταπατώνται.

Υπάρχουν προκαταλήψεις και στερεότυπα που λειτουργούν εσωτερικά, συνειδητά ή ασυνείδητα, δημιουργώντας ένα στενό πλαίσιο, που αναγκάζει τις γυναίκες να παίζουν με… άλλους κανόνες;

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, οι γυναίκες θεωρείται ότι έχουν κατακτήσει τις ίδιες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, στην εργασία, στις οικονομικές απολαβές.

Ισχύει, όμως, στην πράξη; Υπάρχουν επαρκή υποστηρικτικά δίκτυα, τα οποία μπορούν να συμβουλεύονται οι γυναίκες για την επαγγελματική άνθιση και την ελεύθερη ανάπτυξή τους, σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις προσδοκίες τους;

Αν θέλουμε να μιλάμε για δικαιοσύνη και ισότητα, τότε θα πρέπει να «παίζουμε» όλοι με τους ίδιους κανόνες, ανεξαρτήτως φύλου ή άλλου ταυτοτικού χαρακτηριστικού.

Οι προκαταλήψεις και τα κοινωνικά στερεότυπα μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, δημιουργώντας «ανταγωνιστικές» συμπεριφορές, από τη μία ομάδα προς την άλλη.

Στην περίπτωση των γυναικών, οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που σχετίζονται με το φύλο τους, μπορούν να δημιουργήσουν ένα στενό, ασφυκτικό, πλαίσιο, που τις αναγκάζει να «παίζουν» με άλλους κανόνες. Κανόνες, στους οποίους πολλές φορές σχεδόν εξαναγκάζονται εκ των συνθηκών, προκειμένου να άρουν εμπόδια ή περιορισμούς, που ενδεχομένως δεν θα αντιμετώπιζε ένας άντρας, ενώ αντιμετωπίζουν οι γυναίκες λόγω κοινωνικών προσδοκιών, αξιών και πρακτικών, που έχουν επιβληθεί και συνεχίζουν να επιβάλλονται.

Μήπως η ανισότητα γεννιέται μαζί με τις γυναίκες και μεγαλώνει από τον τρόπο, που μαθαίνουν να σκέφτονται, εγκλωβίζοντάς τις στο δεύτερο ρόλο;

Η ανισότητα δεν είναι εγγενής, ούτε γονιδιακή. Τις ανισότητες τις δημιουργούμε εμείς οι άνθρωποι και οι κοινωνίες, κι έτσι συντηρούνται, αν εμείς δεν τις αμφισβητήσουμε και δεν προκαλέσουμε την αλλαγή. Ο μεγαλύτερος εχθρός της εξέλιξης των γυναικών είναι οι ενοχές, που οι ίδιες ή το περιβάλλον τους δημιουργούν. Στερεότυπα και προκαταλήψεις, που διαχρονικά ανατρέφουν γενιές γυναικών, συνειδητά ή υποσυνείδητα, και ανακόπτουν την ελεύθερη βούληση ή τις επιλογές μίας γυναίκας.

Οι ενοχές αυτές σχετίζονται με την εναρμόνιση της εργασιακής και της προσωπικής ζωής, με τις δεξιότητες και τις γνώσεις που αναπτύσσουν. αλλά και με τα κοινωνικά και τα έμφυλα στερεότυπα, τα οποία κρατούν πίσω ή στάσιμες τις γυναίκες ή ενδεχομένως αποθαρρύνουν τους εργοδότες, να δώσουν ισότιμες ευκαιρίες εξέλιξης σε μία γυναίκα.

Το δίλημμα καριέρα ή οικογένεια. Η ενοχή, αν η θηλυκότητα μας καθιστά λιγότερο σοβαρές, αφοσιωμένες ή ικανές επαγγελματίες. Η αμφιβολία, αν είναι ορθό να δείχνουμε σκληρές, για να συναγωνιστούμε τους άντρες συναδέλφους μας. Αυτές είναι κάποιες από τις στερεοτυπικές αντιλήψεις, που αντιμετωπίζουμε. Και ο μόνος τρόπος για να αρθούν, είναι αφενός οι γυναίκες να πιστέψουν στις ανεξάντλητες δυνατότητες και στη δυναμική τους, αφετέρου να διακοπεί η διαιώνιση τέτοιων αντιλήψεων.

Η αρχή είναι η οικογένεια, το σημαντικότερο κοινωνικό κύτταρο. Ας αναλογιστούμε πώς μία μητέρα ενδυναμώνει την κόρη της και τι συζητά με τον έφηβο γιο της για τη θέση της γυναίκας στον κόσμο και στην κοινωνία. Στα σχολεία υπάρχει πράγματι εκείνη η κουλτούρα, που θα φυτέψει τον σπόρο της ισότιμης αντιμετώπισης των φύλων; Γιατί στα πρώιμα και τρυφερά σχολικά χρόνια μπορούν να εμπεδωθούν θετικές αντιλήψεις και να απομακρυνθούν οι αναχρονιστικές, αυτές που δεν προσφέρουν ουσιαστικά στην πρόοδο και στην ευημερία μίας σύγχρονης κοινωνίας.

Και τότε, απορρίπτοντας τις προκαταλήψεις και καλλιεργώντας τον σπόρο της ισοτιμίας και της αποδοχής, θα δούμε να ανθίζει το δέντρο της ισότητας, της εμπιστοσύνης και του σεβασμού, δημιουργώντας μία κοινωνία με καλύτερες και πιο ευοίωνες προϋποθέσεις και ρίζες για ένα καλύτερο αύριο.

Σε ένα εταιρικό περιβάλλον, η διαμόρφωση ισότιμων ευκαιριών και η εξισορρόπηση μεταξύ επαγγελματικών και προσωπικών επιλογών δεν είναι επιλογή, είναι υποχρέωση. Σήμερα η εκπροσώπηση των γυναικών στις επιχειρήσεις έχει αλλάξει. Οι γυναίκες, ακόμα και σε παραδοσιακά ανδροκρατούμενους κλάδους, μετά από αρκετούς αγώνες και προσπάθεια, έχουν καταφέρει να βρουν τη θέση τους, να αποκτήσουν ευκαιρίες εξέλιξης και να βρίσκονται σε υψηλόβαθμες θέσεις.

Είναι προφανές πως δεν είμαστε εκεί, που ήμασταν πριν από 10 ή 15 χρόνια, ωστόσο υπάρχει ακόμα αρκετός δρόμος για να διανύσουμε, ώστε να δίνονται οι ίδιες ευκαιρίες και σε άντρες και σε γυναίκες. Φαινόμενα όπως αυτό της «γυάλινης οροφής» υφίστανται ακόμα και επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ανέλιξη των γυναικών.

Υπάρχει, δηλαδή, κατά τη γνώμη σας «γυάλινη οροφή»; Υπάρχει όριο στο πόσο ψηλά στην ιεραρχία μπορεί να  φτάσει μια γυναίκα; Αμείβονται το ίδιο άντρες και γυναίκες για την ίδια θέση με την ίδια εμπειρία;

Η «γυάλινη οροφή» είναι ένα ακόμα υπαρκτό στερεότυπο. Όπως όλα τα στερεότυπα, είναι κατασκευασμένο στη βάση της διαιώνισης στρεβλών αντιλήψεων, που πολλοί άνθρωποι αντιστέκονται να αλλάξουν, γιατί η αλλαγή απαιτεί δύναμη και αποφασιστικότητα και πολλές φορές και αναγκαίες συγκρούσεις.

Οι επιχειρήσεις, που υποστηρίζουν ένα πιο σύγχρονο και συμπεριληπτικό περιβάλλον, έχουν καταφέρει σε έναν βαθμό να αποκαταστήσουν μέρος των ανισοτήτων, όπως τις μισθολογικές. Φυσικά, ενώ έχουμε κάνει βήματα σε σχέση με το παρελθόν, υπάρχουν περισσότερα πράγματα που πρέπει να αλλάξουν και κυρίως στο πλαίσιο της κουλτούρας που καλλιεργείται, παρά στο πλαίσιο του κανονιστικού ορισμού των ίσων δικαιωμάτων.

Πρέπει να επενδύσουμε σε χρόνο και σε πρωτοβουλίες για τη δημιουργία μίας κουλτούρας, που σχετίζεται με την πίστη των γυναικών στον εαυτό τους και στην υπέροχη δυναμική, που μπορούν να αναπτύξουν, με την απαίτηση του οικογενειακού υποστηρικτικού δικτύου στην ανέλιξη μίας γυναίκας, εφόσον αυτή το επιθυμεί, με την αντίληψη που διαμορφώνεται από έναν άντρα υφιστάμενο ή προϊστάμενο για τις ικανότητες μίας γυναίκας. Γιατί η ικανότητα δεν συνδέεται με το φύλο, όμως η προκατάληψη είναι ικανή να υποτιμήσει και να ισοπεδώσει κάθε ικανότητα ή προσδοκία.

Το φύλο σας ήταν ποτέ λόγος για να αντιμετωπίσετε στερεοτυπικές συμπεριφορές ή κάποια προκατάληψη; Είναι εύκολο να αποδεχθούν τη γυναικεία ηγεσία άντρες υφιστάμενοι;

Δεν πρέπει να αποδεχτούμε ότι η ανισότητα των φύλων είναι αναπόφευκτη ή αμετάβλητη. Όλες οι γυναίκες σε κάποιο στάδιο της ζωής μας έχουμε βιώσει οι ίδιες ή έχουμε αντιληφθεί παραδείγματα άλλων γυναικών, που στερεοτυπικά τις αντιμετωπίζουν ως λιγότερο ικανές, λιγότερο παραγωγικές ή λιγότερο «ηγέτες».

Είναι μία πραγματικότητα ότι για τις γυναίκες, συχνά, η ανέλιξη είναι πιο απαιτητική. Ακόμα και αν δεν υπάρχει όριο, στο πόσο ψηλά θα φτάσει στην ιεραρχία μία γυναίκα, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει είναι περισσότερες σε όλα τα στάδια της καριέρας της. Πρέπει να αποδείξει διπλά την αξία της και τις ικανότητές της σε σχέση με έναν άνδρα. Αυτά είναι τα κύρια ζητήματα, που απαιτείται να αντιμετωπιστούν, ενώ οι ισότιμες οικονομικές αποδοχές, παρά τη μεγάλη κινητικότητα που έχει παρατηρηθεί, παραμένουν κι αυτές ένα στοίχημα προς επίλυση.

Υπάρχει διαφορά στον τρόπο, που λειτουργούν οι άντρες σε σχέση με τις γυναίκες managers; Τι θα συμβουλεύατε μια γυναίκα, που θέλει να ηγηθεί σε άντρες υφισταμένους της; Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που μπορεί να συναντήσει;

Οι δεξιότητες και η ικανότητα να ηγηθείς μίας ομάδας δεν συνδέονται με το φύλο, αλλά με την εκπαίδευση, τη δυναμική, το περιβάλλον, την προσωπικότητα. Παρόλα αυτά βλέπουμε πολλές φορές, πως οι άνδρες και οι γυναίκες managers συμπεριφέρονται διαφορετικά. Συχνά οι γυναίκες, χωρίς ασφαλώς να γενικεύουμε, έχουν μία πιο ολιστική αντίληψη στα πράγματα, χρησιμοποιούν την ενσυναίσθηση για να επιλύσουν προβλήματα και προτεραιοποιούν συχνά την επικοινωνία έναντι της ανάλυσης, ενώ παράλληλα λειτουργούν αποδοτικότερα σε συνθήκες παράλληλων εργασιών (multitasking).

Θεωρώ ότι οι γυναίκες πρέπει οι ίδιες να απελευθερωθούν από ενοχές ή προσωπικές ανασφάλειες και αναστολές. Είναι στο χέρι μας και είναι ευθύνη μας να σταματήσουμε να αναπαραγάγουμε στερεότυπα και να τα μεταφέρουμε στις επόμενες γενιές. Και, βέβαια, το ταξίδι είναι δύσκολο, αλλά κάθε μία από εμάς, ανεξάρτητα από το μονοπάτι που επιλέγει, πρέπει με δύναμη και με αυτοπεποίθηση να υποστηρίζει τις ευκαιρίες, τις επιλογές και τις πρωτοβουλίες που της αξίζουν και την ολοκληρώνουν ως προσωπικότητα.

Ανακαλύψτε το αφιέρωμα «Μάχη με τα στερεότυπα»