Αγγέλικα Τζέμου: Οι ηγετικές ικανότητες δεν αποτελούν προνόμιο ή έμφυτο χαρακτηριστικό ενός φύλου

Δεν είναι μόνο οι άντρες που επιδεικνύουν συμπεριφορές εμποτισμένες με έμφυλα στερεότυπα. Και οι γυναίκες παρουσιάζουν ανάλογα ασυνείδητα στερεότυπα και μαζί δημιουργούν ως σύνολο σθεναρή αντίσταση ως προς την έμφυλη ισότητα, επισημαίνει η Αγγέλικα Τζέμου, Μέλος ΔΣ & Head of HR της Bayer Hellas.

Γι’ αυτό εκτιμά ότι οι δράσεις ευαισθητοποίησης, κατάρτισης και εκπαίδευσης για την ισότητα των δύο φύλων έχουν τεράστια σημασία στη μάχη με τα στερεότυπα και στη πρόοδο της κοινωνίας μας.

Η μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων προσφέρει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες στην υιοθέτηση νέων σκέψεων ακριβώς λόγω των διαφορετικών καταβολών, εμπειριών που φέρνουν μαζί τους στο διοικητικό οικοσύστημα, όπως τονίζει.

Η Αγγέλικα Τζέμου είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, επικεφαλής ανθρώπινου δυναμικού και επικεφαλής του Συμβουλίου Συμπερίληψης και Διαφορετικότητας της Bayer Ελλάδος. Διαθέτει πολυετή εμπειρία σε διευθυντικές θέσεις ανθρώπινου δυναμικού σε εταιρείες της Ελλάδας και του εξωτερικού, με σημαντικά αποτελέσματα και επιδόσεις σε οργανωτικούς μετασχηματισμούς, αναδιάρθρωση ανθρώπινου δυναμικού, εταιρικής κουλτούρας καθώς και σε ανάδειξη θεμάτων ίσων ευκαιριών στις επιχειρήσεις.

Είναι επίσης Founding Member του The Boardroom, που στόχο έχει να προετοιμάσει γυναίκες-υψηλόβαθμα στελέχη που βρίσκονται σε ανώτερες διοικητικές θέσεις επιρροής να καταλάβουν θέσεις σε Διοικητικά Συμβούλια και mentor σε διάφορα δίκτυα ενδυνάμωσης γυναικών. Πριν ενταχθεί στην Bayer, είχε έδρα της την Δανία και την ευθύνη του ανθρώπινου δυναμικού 13 χωρών για την LEO Pharma.

Μολονότι περισσότερες γυναίκες από άνδρες ολοκληρώνουν σπουδές ανώτατης εκπαίδευσης, καταλήγουν να εκπροσωπούνται λιγότερο στην αγορά εργασίας

Υπάρχει ισότητα μεταξύ των φύλων; Δίνονται ίσες ευκαιρίες και η κοινωνία αντιμετωπίζει το ίδιο γυναίκες και άντρες; Αν όχι, πού οφείλεται αυτό;

Η αρχή της μη διάκρισης λόγω φύλου αποτελεί βασική αρχή των Ηνωμένων Εθνών και η συμπερίληψη των γυναικών στις πολιτικές για την ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα συνέβαλε στη βελτίωση της θέσης τους σε όλο το κόσμο. Παρότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος μέχρι σήμερα στην προαγωγή της ισότητας των φύλων, οι ανισότητες μεταξύ γυναικών και ανδρών εξακολουθούν να υπάρχουν, η συνεχιζόμενη επιδημία της βίας κατά των γυναικών ντροπιάζει την ελληνική κοινωνία και το χάσμα μεταξύ των φύλων παραμένει σημαντικό και στην αγορά εργασίας.

Μολονότι περισσότερες γυναίκες από άνδρες ολοκληρώνουν σπουδές ανώτατης εκπαίδευσης, καταλήγουν να εκπροσωπούνται λιγότερο στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, οι γυναίκες συνεχίζουν να υπερεκπροσωπούνται στους χαμηλότερα αμειβόμενους τομείς και να υποεκπροσωπούνται σε ηγετικές θέσεις και σε επαγγέλματα υψηλότερης μόρφωσης και αμοιβής, σε τομείς όπως η πολιτική, η οικονομία, η επιστήμη και η έρευνα. Αυτά δεν είναι προσωπικές απόψεις – είναι επίσημα στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) που διαμορφώνει κάθε χρόνο το Δείκτη Ισότητας των Φύλων για τις χώρες κράτη-μέλη της Ευρώπης.

Παρότι η κατάταξη της Ελλάδας εμφανίζει αξιοσημείωτη πρόοδο τα τελευταία χρόνια, δεν παύει να βρίσκεται ακόμα μέσα στις τελευταίες πέντε θέσεις ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρώπης. Ο τομέας που παρουσιάζει το μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των δύο φύλων είναι η οικονομική κατάσταση μεταξύ ανδρών και γυναικών και οι έμφυλες ανισότητες που εμφανίζονται στην πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους (μηνιαίες απολαβές, άλλες πηγές εισοδήματος όπως σύνταξη, επενδύσεις κ.ά.).

Σύμφωνα με μελέτη της McKinsey για την Ελλάδα,
η πλήρης ισοτιμία στην απασχόληση ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, θα αύξανε το ΑΕΠ κατά 25%

Υπάρχουν προκαταλήψεις και στερεότυπα που λειτουργούν εσωτερικά, συνειδητά ή ασυνείδητα, δημιουργώντας ένα στενό πλαίσιο που αναγκάζει τις γυναίκες να παίζουν με… άλλους κανόνες;

Tα κοινωνικά στερεότυπα, η ανεπαρκής υποστήριξη στη φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, οι διακρίσεις στην εργασία, οι καθυστερημένες ή ελλιπείς πρωτοβουλίες σε εταιρικό και θεσμικό επίπεδο, καθώς και η παθητική στάση της κοινωνίας σε ορισμένα θέματα, συνεχίζουν να γεννούν ανισότητες και αποκλεισμούς.

Παρά την αύξηση της συμμετοχής των ανδρών στην ανατροφή των παιδιών τους, η φροντίδα του σπιτιού και της οικογένειας εξακολουθεί να παραμένει κυρίως «γυναικεία» υπόθεση.  Οι γυναίκες, ως κύρια πρόσωπα φροντίδας, είτε δυσκολεύονται να αφιερώσουν χρόνο στο να καταρτιστούν, να χτίσουν την καριέρα τους και να δικτυωθούν, είτε επιλέγουν να αποσυρθούν από την αγορά εργασίας για να φροντίσουν τα παιδιά και άλλα εξαρτώμενα μέλη, αναπαράγοντας έτσι ένα πολυδιάστατο έμφυλο χάσμα.

Η ανάπτυξη πολιτικών και γενικότερων παρεμβάσεων της Πολιτείας για την άμβλυνση των έμφυλων διακρίσεων, η δημιουργία υποδομών παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, οι στοχευμένες δράσεις για ευάλωτες ομάδες γυναικών, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, καθώς και η δημιουργία εταιρικών πολιτικών και δράσεων, όπως για παράδειγμα για τη συμφιλίωση οικογενειακού και επαγγελματικού βίου, μπορούν να προσφέρουν σημαντική ενδυνάμωση των γυναικών και να συμβάλουν στην ισότιμη συμμετοχή τους στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας μας.  Άλλωστε, σύμφωνα με μελέτη της McKinsey για την Ελλάδα, η πλήρης ισοτιμία στην απασχόληση ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, θα αύξανε το ΑΕΠ κατά 25%. Η ένταξη των γυναικών στον κόσμο της εργασίας συμβάλλει στην ευημερία τους και προάγει τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας.

Πολλές φορές αναφερόμαστε στην ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στη εργασία και στη πολιτική των ίσων ευκαιριών σαν προαπαιτούμενα μιας σύγχρονης δημοκρατίας με κοινωνικής δικαιοσύνη. Όμως τα στοιχεία δείχνουν ότι είναι και προϋποθέσεις οικονομικής ανάπτυξης.

Δεν είναι μόνο οι άντρες που επιδεικνύουν συμπεριφορές εμποτισμένες με έμφυλα στερεότυπα

Μήπως η ανισότητα γεννιέται μαζί με τις γυναίκες και μεγαλώνει από τον τρόπο που μαθαίνουν να σκέφτονται, εγκλωβίζοντάς τες στο δεύτερο ρόλο;

Είναι οι ασυνείδητες προκαταλήψεις μας, ριζωμένες χρόνια στις συνειδήσεις μας, που συνήθως προκαλούν αυτές τις συμπεριφορές. Όλοι τις έχουμε και στηρίζονται στις οικογενειακές μας καταβολές, τη κουλτούρα μας, την εκπαίδευσή μας,  το εργασιακό μας περιβάλλον και τις περισσότερες φορές δεν έχουν κάποιο κακόβουλο κίνητρο.

Δεν είναι όμως μόνο οι άντρες που επιδεικνύουν συμπεριφορές εμποτισμένες με έμφυλα στερεότυπα. Και οι γυναίκες παρουσιάζουν ανάλογα ασυνείδητα στερεότυπα και μαζί δημιουργούν ως σύνολο σθεναρή αντίσταση ως προς την έμφυλη ισότητα. Για αυτό οι δράσεις ευαισθητοποίησης, κατάρτισης και εκπαίδευσης για την έμφυλη ισότητα έχουν τεράστια σημασία στη μάχη με τα στερεότυπα και στη πρόοδο της κοινωνίας μας.

Οι ηγετικές ικανότητες δεν αποτελούν προνόμιο ή έμφυτο χαρακτηριστικό ενός φύλου

Το φύλο σας ήταν ποτέ λόγος για να αντιμετωπίσετε στερεοτυπικές συμπεριφορές ή κάποια προκατάληψη; Είναι εύκολο να αποδεχθούν τη γυναικεία ηγεσία άντρες υφιστάμενοι;

Έχω πολλά δυσάρεστα παραδείγματα να διηγηθώ μέσα σε μια καριέρα τόσων ετών. Ένα αρκετά κοινό παράδειγμα είναι οι αμέτρητες προσωπικές ερωτήσεις που έχω δεχθεί ως υποψήφια σε διαδικασία πρόσληψης∙ από την οικογενειακή μου κατάσταση και τα πλάνα μου ή όχι για οικογένεια, την περιουσιακή μου κατάσταση, μέχρι και «γυναικεία ζητήματα» όπως μου είχαν πει, ζητώντας μου να μάθουν αν παρατηρώ στον εαυτό μου ορμονικές διαταραχές κάποιες μέρες του μήνα. Όλα αυτά σαν μέρος μιας διαδικασίας πρόσληψης με σαφέστατα διαφορετικούς όρους από τη διαδικασία που θα ίσχυε αντιστοίχως για έναν άντρα.  Επτά στις 10 γυναίκες στην Ελλάδα έχουν βρεθεί σε αυτή τη θέση τουλάχιστον κάποιες φορές τη τελευταία δεκαετία.

Με ρωτάτε για τη γυναικεία ηγεσία και ήθελα να μοιραστώ πως με λύπη διάβασα μια πρόσφατη έρευνα της Grant Thorton στην οποία το ποσοστό των γυναικών που βρίσκονται σε ανώτερες διοικητικές θέσεις στην Ελλάδα κατέγραψε πτώση κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες το 2024. Αυτή η τάση μαζί με τις ασυνείδητές προκαταλήψεις της κοινωνίας υπονομεύουν την αυτοεκτίμηση των γυναικών, τους δημιουργούν φόβο για φιλοδοξίες και για τη διεκδίκηση υψηλότερων θέσεων. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που είναι τόσο σημαντική η παρουσία των δομών και των δικτύων υποστήριξης των γυναικών, μέσω των οποίων μπορούν να κατανοούν καλύτερα τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν, να βρίσκουν στήριξη για να καταγγείλουν το λάθος, και να διεκδικούν την ίση μεταχείριση και εκπροσώπησή τους στα κέντρα αποφάσεων. Έρευνα της McKinsey σημειώνει ότι οι άντρες παίρνουν προαγωγή με βάση την προοπτική που έχουν ως άτομα, ενώ μια γυναίκα παίρνει προαγωγή με βάση τα προηγούμενα επιτεύγματά της. Αποτέλεσμα του φαινομένου είναι η δημιουργία ενός υποτιμημένου και αναξιοποίητου ανθρώπινου κεφαλαίου.

Οι ηγετικές ικανότητες δεν αποτελούν προνόμιο ή έμφυτο χαρακτηριστικό ενός φύλου∙ καλλιεργούνται και ενισχύονται μέσα από τις ευκαιρίες για ανέλιξη, την εμπειρία που προσφέρουν οι ευκαιρίες αυτές και τη συνεχή προσπάθεια.

Είναι σημαντικό στα κέντρα λήψης αποφάσεων να μην συμμετέχουν μόνο άτομα του ίδιου φύλου, με κοινές αντιλήψεις, βιώματα και στερεότυπα. Η μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων προσφέρει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες στην υιοθέτηση νέων σκέψεων ακριβώς λόγω των διαφορετικών καταβολών, εμπειριών που φέρνουν μαζί τους στο διοικητικό οικοσύστημα.

Η ίση συμμετοχή, εκπροσώπηση και μεταχείριση των γυναικών σε ηγετικές θέσεις και σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων, αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια τη σύνθεση της κοινωνίας και μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση μιας πιο ισότιμης και ανθεκτικής κοινωνίας με οφέλη για όλους.

Ανακαλύψτε το αφιέρωμα «Μάχη με τα στερεότυπα»