Ο Βασίλης Ντζιαχρήστος ανήκει στην crème de la crème της διεθνούς επιστήμης. Κυριολεκτικά σαρώνει τα βραβεία για τις μελέτες, που αναπτύσσει με τους συνεργάτες του στο εργαστήριό του στη Γερμανία για τον καρκίνο, τα καρδιομεταβολικά νοσήματα, τις δερματικές παθήσεις. Στόχος η ανίχνευση των ασθενειών σε πολύ πρώιμο στάδιο.

Ο κ. Ντζιαχρήστος είναι καθηγητής, διευθυντής στο Ινστιτούτο Βιολογικής και Ιατρικής Απεικόνισης (ΙΒΜΙ) του Ερευνητικού Κέντρου Περιβαλλοντικής Υγείας Χέλμχολτς του Μονάχου και της Έδρας Βιολογικής Απεικόνισης του Πολυτεχνείου του Μονάχου (TUM). Όπως μας αποκαλύπτει, πίσω από όλες τις σημαντικές ανακαλύψεις του κρύβεται το… φως.

Σαρώνει τα βραβεία ο Έλληνας επιστήμονας

Τιμήθηκε με το βραβείο Καινοτομίας 2021 της ΕΕ, για μια νέα μέθοδο οπτικής απεικόνισης υψηλής ανάλυσης, που διεισδύει βαθύτερα από οποιαδήποτε άλλη μέθοδο κάτω από την επιφάνεια του δέρματος και μπορεί να διακρίνει με ακρίβεια τυχόν μεταβολές του δέρματος, που σχετίζονται με την εξέλιξη ασθενειών όπως το μελάνωμα ή η ψωρίαση.

Σε ηλικία 44 ετών, το 2013, τιμήθηκε με το Leibniz Prize, γνωστό και σαν το «γερμανικό Νομπέλ», για την πρωτοποριακή μέθοδο απεικόνισης των καρκινικών κυττάρων, που αναπτύχθηκε στο εργαστήριό του.

Επιπλέον πέρυσι τιμήθηκε με το βραβείο Karl Heinz Beckurts, για την πρωτοποριακή του έρευνα στον τομέα της βιοϊατρικής απεικόνισης.

Ο ίδιος διακρίνεται από σεμνότητα και από μετριοπάθεια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραγνωρίζει τη σημασία των βραβεύσεων. Γνωρίζει πολύ καλά τη διασύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματικότητα και τη σημασία της καινοτομίας και της τεχνολογίας στη φροντίδα των ασθενών. Είναι ενδεικτικό ότι μιλά συχνά για την ενίσχυση της έρευνας, που προσανατολίζεται στην επίλυση προβλημάτων.

Κύριε Ντζιαχρήστο πότε, πώς και γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το φως;

Το φως είναι ένα βασικό στοιχείο για όλους, υπεύθυνο για την ζωή στον πλανήτη μας, κεντρικό στην αντίληψη του περιβάλλοντός μας μέσω της όρασης και επίσης κάτι, που κινεί την περιέργεια και την φαντασία σε όλους μας από πολύ νεαρή ηλικία. Επιστημονικά, όμως, το μεγάλο μου ενδιαφέρον ξεκίνησε όταν συνειδητοποίησα, φοιτητής ακόμη, ότι, στην Ιατρική εξακολουθούμε να ανιχνεύουμε ή να θεραπεύουμε ασθένειες χρησιμοποιώντας φως με τον ίδιο τρόπο, που γίνεται εδώ και 3.000 χρόνια, από την εποχή του Ιπποκράτη.

Αρκεί απλά να σκεφτούμε σε πόσες δερματολογικές ανιχνεύσεις, ενδοσκοπίες και χειρουργεία ο γιατρός απλά κοιτάζει με τα μάτια του, είτε απευθείας είτε μέσω ενός απλού οπτικού συστήματος (όπως ένας μεγεθυντικός φακός ή ένα οπτικό ενδοσκόπιο) για να δει την ασθένεια. Η ανθρώπινη όραση, όμως, δεν είναι ο καλύτερος τρόπος ανίχνευσης. Πολλές ασθένειες βρίσκονται κάτω από το δέρμα ή δεν δίνουν κάποια πολύ διαφορετική ή συγκεκριμένη εικόνα στο μάτι σε σχέση με τον υγιή ιστό, που τις περιβάλλει. Διαπίστωσα, λοιπόν, ότι θα ήταν ίσως χρήσιμο να αναπτυχθούν τεχνικές, που χρησιμοποιούν φως, αλλά βελτιώνουν την διαγνωστική ή θεραπευτική ικανότητα σε σχέση με την όραση.

Μιλήστε μας για τις εφαρμογές των μεθόδων σας έως τώρα στον καρκίνο και σε άλλες νόσους.

Οι τεχνολογίες, που αναπτύσσουμε, έχουν πολλές εφαρμογές. Η δική μας στόχευση έχει να κάνει με την ανίχνευση καρκίνου και καρδιομεταβολικών παθήσεων, συμπεριλαμβανόμενου και του διαβήτη, σε πολύ πιο πρώιμο στάδιο απ’ ό,τι είναι σήμερα εφικτό. Όταν ανιχνεύουμε ασθένειες νωρίς, ίσως και πριν από την πλήρη εξέλιξή τους, μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε πολύ πιο αποτελεσματικά.

Πόσα χρόνια μπορεί να διαρκέσει μια μελέτη, ένα project;

Η ανάπτυξη τεχνολογίας και οι κλινικές μελέτες, που χρειάζονται για να αποδειχτεί η ασφάλεια τους και η αποτελεσματικότητά τους

Στον άνθρωπο, χρειάζονται χρόνο. Αν και εξαρτάται πολύ από το είδος της τεχνολογίας και της ασθένειας, πολλές φορές χρειάζονται πάνω από 10 χρόνια, για να περάσει μια τεχνολογία από το  εργαστήριο στην κλινική εφαρμογή. Πρέπει, λοιπόν, να έχει κάποιος και υπομονή και τη δυνατότητα να χρηματοδοτεί συστηματικά αυτή την ανάπτυξη.

Πώς χρηματοδοτείται η έρευνά σας;

Το ερευνητικό μας Κέντρο και το Πανεπιστήμιο καλύπτουν τα λειτουργικά μας έξοδα με χρηματοδότηση του κράτους και της Βαυαρίας. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος της ερευνητικής μας προσπάθειας καλύπτεται κυρίως από ανταγωνιστικές αιτήσεις για χρηματοδότηση που κάνουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε Γερμανικές πηγές, όπως το Γερμανικό Ίδρυμα Ερευνών. Αυτές οι αιτήσεις παίρνουν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου μας για να γραφτούν, αλλά και τον χρόνο άλλων ακαδημαϊκών και ερευνητών που τις αξιολογούν.

Είναι, όμως, μια απαραίτητη διαδικασία, ώστε να δίνονται χρηματοδοτήσεις στις ιδέες, που έχουν την μεγαλύτερη πιθανότητα να δημιουργήσουν αποτέλεσμα για τον άνθρωπο. Είναι πολύ σημαντικό να λαμβάνουμε αυτή την υποστήριξη, ώστε να μπορούμε να ανοίξουμε καινούριες ερευνητικές δραστηριότητες.

Πόσο σημαντικές είναι οι βραβεύσεις; Σας κινητοποιούν; Αυξάνουν το αίσθημα ευθύνης;

Αυτές οι βραβεύσεις είναι μεγάλη τιμή και σίγουρα οπλίζουν το πνεύμα και το  πείσμα για να συνεχίζει κανείς ερευνητικά. Νιώθω μεγάλη ευγνωμοσύνη σε αυτούς, που διαλέγουν αυτή την δουλειά για να την βραβεύσουν, αλλά και σε αυτούς, που διαλέγουν να την χρηματοδοτήσουν. Ξέρουμε ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι να  διατεθούν πόροι για διάφορες ανάγκες και αυτό μας κάνει εξαιρετικά ευαίσθητους, ώστε να μπορέσουμε να  δώσουμε πίσω στον άνθρωπο και στην κοινωνία με τα αποτελέσματα της έρευνάς μας.

Θα μπορούσατε να τα κάνετε όλα αυτά και στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα έχει ερευνητικές δραστηριότητες, που παράγουν εξαιρετικό έργο. Αλλά σε μικρή κλίμακα και κατά το πλείστον σε επιμέρους περιοχές, που κυρίως βασίζονται σε ηρωικές προσπάθειες. Ειδικά σε θέματα Μηχανικής και Ιατρικής δεν υπάρχει στρατηγική στόχευση, ώστε να αναπτυχθεί η κρίσιμη μάζα, που χρειάζεται για να υποστηριχθεί ένα τέτοιο είδος έρευνας. Η γενικότερη διαιώνιση στρεβλώσεων από το παρελθόν, επίσης, δεν βοηθά. Πιστεύω ότι το πάντρεμα της Μηχανικής με την Βιολογία και με την Ιατρική είναι ξεκάθαρα το μέλλον στον τομέα της Υγείας και ένα πεδίο το οποίο και η χώρα μας θα πρέπει να κοιτάξει με μεγαλύτερη προσοχή.

Πότε φύγατε για τη Γερμανία; Υπάρχει η σκέψη να επιστρέψετε; 

Από την Ελλάδα έφυγα μετά τις σπουδές μου στο Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης πρώτα για Δανία και μετά για Αμερική. Επέστρεψα στη Γερμανία από την Αμερική το 2007. Υπάρχουν σκέψεις για επιστροφή και συζητήσεις, αλλά μια τέτοια απόφαση πρέπει να βασίζεται σε μια ρεαλιστική δυνατότητα, που θα επιτρέψει να συνεχιστεί η έρευνα.

Η ελληνική Πολιτεία σας έχει επιβραβεύσει για όσα έχετε κάνει;

Οι συνάδελφοι στην Ελλάδα δείχνουν πολύ μεγάλη υποστήριξη στην έρευνα αυτή και τους ευχαριστώ από την καρδιά μου για αυτό. Είναι μια τεράστια επιβράβευση. Επίσης είχα πάρει σαν φοιτητής διάφορες υποτροφίες, οι οποίες βοήθησαν και στις σπουδές και αργότερα στο να φύγω στο εξωτερικό, όταν δεν υπήρχε άλλη οικονομική δυνατότητα για κάτι τέτοιο. Αλλά, ξέρετε, είναι τόσοι οι Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό, που είναι δύσκολο και για την Πολιτεία να επιβραβεύει τις τόσες διακρίσεις για αυτούς που βρίσκονται εκτός χώρας.

Στη Γερμανία είναι εύκολη η έρευνα;

Η έρευνα είναι ένας χώρος, που δίνει την ελευθερία της ανακάλυψης και της δημιουργίας, αλλά είναι επίσης ένας χώρος εξαιρετικά ανταγωνιστικός, που γίνεται ολοένα και πιο δύσκολος. Στην Ευρώπη η έρευνα σχετίζεται στενά με την Πολιτεία και την εκάστοτε κυβέρνηση, κάτι που την κάνει ευάλωτη σε θέματα και σε κανόνες, που έρχονται έξω από τον ακαδημαϊκό χώρο και αλλάζουν και αυξάνονται διαρκώς. Στη Γερμανία έχω σταθεί τυχερός, ώστε να λαμβάνω υποστήριξη με ανθρώπινο δυναμικό, ώστε να αντιμετωπίζουμε όλα αυτά τα επιπλέον θέματα και τους κανόνες. Αλλά γενικά, η διαρκής προσθήκη κανόνων είναι κατά την γνώμη μου ένα κεντρικό πρόβλημα, μιας και δεν υπολογίζεται το βάρος που φέρει η εκτέλεση κάθε επιπλέον κανόνα που προστίθεται.

Έτσι ένας ακαδημαϊκός καλείται, όχι μόνο να είναι διεθνώς ανταγωνιστικός, να ασχολείται με θέματα έρευνας και ανάλυσης αποτελεσμάτων, να αναπτύσσει καινούριες θεωρίες και υποθέσεις, να προσφέρει στον χώρο του και να ασχολείται με το ανθρώπινο δυναμικό του εργαστηρίου του, αλλά να συγγράφει, να διδάσκει, να προσελκύει χρηματοδότηση, να δημιουργεί επιτυχείς εταιρείες, να συντονίζει ευρύτερες ερευνητικές προσπάθειες, να επικοινωνεί την έρευνά του, να επιβάλει νομικά θέματα ασφάλειας και θέματα ηθικής, να πιστοποιεί ερευνητικά μηχανήματα, να παραγγέλνει και να συντηρεί τον εξοπλισμό του και ένα σωρό άλλα θέματα.

Και, δυστυχώς, δεν έχω ακόμη δει μια μελέτη αποτελεσματικότητας, δηλαδή μια ανάλυση της επίπτωσης, που έχει η ανάθεση όλων αυτών των κανόνων σε έναν άνθρωπο και στην έρευνά του. Ούτε η προσθήκη κανόνων έρχεται με ένα αντίστοιχο πλάνο βοήθειας, ώστε να υποστηριχθούν όλα αυτά τα θέματα που προστίθενται.

Ελεύθερος χρόνος για κάποιο χόμπι υπάρχει; 

Το χόμπι μου το έκανα δουλειά μου. Και η δουλειά μου είναι το χόμπι μου.

Τι σκέψεις κάνετε για την επόμενη 10ετία; Πώς θα θέλατε να σας βρει;

Θα θέλαμε να μπορέσουμε να βάλουμε Ιατρική Ακριβείας στα σπίτια ή στα ρολόγια του καθενός, ώστε να υπάρχει ένας πολύ καλύτερος τρόπος να μπορεί κάποιος να παρακολουθεί την υγεία του με έναν τρόπο επιστημονικό. Ελπίζω η επόμενη 10ετία να με βρει πιο κοντά σε αυτόν τον στόχο. Και να έχω λίγο παραπάνω χρόνο για ελληνική θάλασσα τα καλοκαίρια…

Διαβάστε επίσης

Αργεί η αποδρομή της COVID-19 λόγω της Όμικρον – «Όπλα» τα νέα εμβόλια και οι θεραπείες

Η Ελλάδα αγγίζει τα 2 εκατ. κρούσματα – «Βράζουν» οι Κυκλάδες

Τα πάντα για το νέο εμβόλιο της Novavax για την COVID-19 – Οι διαφορές του με τα άλλα