Είναι μία από τις συχνότερες ορμονικές διαταραχές και κύρια αιτία υπογονιμότητας στα κορίτσια εφηβικής ηλικίας και τις νεαρές γυναίκες. Ωστόσο πολλές ασθενείς δεν γνωρίζουν αρκετά για το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, με συνέπεια να καθυστερεί η διάγνωση και η αντιμετώπισή του.

Ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life, αναφέρει μερικά σημαντικά δεδομένα τα οποία κάθε γυναίκα πρέπει να γνωρίζει.

Δεν προκαλεί απαραιτήτως κύστεις

Παρότι αποκαλείται σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, δεν προκαλεί πάντοτε κύστεις στις ωοθήκες. Επιπλέον, δεν πρέπει να συγχέεται με τις πολυκυστικής μορφολογίας ωοθήκες.

Τί σημαίνει αυτό; Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον μία γυναίκα στις τέσσερις έχει μορφολογία πολυκυστικών ωοθηκών, δηλαδή στο γυναικολογικό υπερηχογράφημα εντοπίζονται πάνω από 9 ωοθυλάκια σε κάθε ωοθήκη της (δηλαδή πάνω από 18 συνολικά). Ωστόσο από αυτές τις γυναίκες μόνο οι μισές έχουν σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, γιατί μόνο αυτές πληρούν τα λεγόμενα κριτήρια του Rotterdam.

Τα κριτήρια αυτά είναι τρία, αλλά για να διαγνωστεί μία γυναίκα με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών πρέπει να πληροί τουλάχιστον τα δύο από τα τρία. Έτσι, η ασθενής μπορεί να έχει:

* Ασταθή εμμηνόρροια ή/και

* Υπερπαραγωγή ανδρογόνων (είναι οι ορμόνες του ανδρικού φύλου) ή/και

* Πολλαπλές κύστεις στις ωοθήκες.

Επομένως, μία γυναίκα μπορεί να πάσχει από το σύνδρομο και χωρίς να έχει εμφανείς κύστεις στις ωοθήκες της.

Εκδηλώνεται με πολλά συμπτώματα

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να έχει πολλές εκδηλώσεις, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με την ορμονική διαταραχή που προκαλεί. Μερικές από τις πιο συνηθισμένες είναι οι εξής:

* Ασταθής εμμηνόρροια. Η γυναίκα μπορεί να μην έχει περίοδο κάθε μήνα, μπορεί να έχει περίοδο πολύ συχνά ή πολύ αραιά, να χάνει πολύ αίμα σε κάθε περίοδο ή να έχει απρόβλεπτη περίοδο.

* Παχυσαρκία. Έως και το 80% των γυναικών που πάσχουν από το σύνδρομο είναι παχύσαρκες.

* Υπερτρίχωση/δασυτριχισμός. Περισσότερο από το 70% των γυναικών με το σύνδρομο έχουν αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο, το στήθος, την κοιλιά ή/και στο άνω μέρος των μηρών. Η αυξημένη τριχοφυΐα οφείλεται στην υπερπαραγωγή των ανδρογόνων.

* Σοβαρή ακμή ή ακμή που εκδηλώνεται μετά την εφηβεία και δεν ανταποκρίνεται στις κλασικές θεραπείες και επίμονα λιπαρό δέρμα. Και αυτά οφείλονται στην υπερπαραγωγή των ανδρογόνων.

* Αραίωση των μαλλιών και ανδρικού τύπου αλωπεκία (τριχόπτωση). Επίσης είναι απόρροια των αυξημένων ανδρογόνων.

* Μελανίζουσα ακάνθωση. Είναι μία δερματική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από σημεία πάχυνσης του δέρματος, το οποίο αποκτά επίσης σκούρο καφέ ή μαύρο χρώμα. Τα σημεία αυτά αναπτύσσονται κυρίως στον αυχένα, τα μπράτσα, κάτω από τους μαστούς ή στους μηρούς.

* Υπογονιμότητα. Το σύνδρομο αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες γυναικείας υπογονιμότητας.

Κάθε γυναίκα που πάσχει από το σύνδρομο μπορεί να παρουσιάζει λίγα ή πολλά από τα προαναφερθέντα συμπτώματα.

Η διάγνωσή του δεν είναι πάντοτε εύκολη

Όπως προαναφέρθηκε, η διάγνωση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών βασίζεται στα κριτήρια του Rotterdam. Επιβεβαιώνεται όμως με διάφορες εξετάσεις (π.χ. γυναικολογική εξέταση, υπερηχογράφημα κάτω κοιλίας, προσδιορισμός ορμονικού προφίλ, καμπύλες σακχάρου και ινσουλίνης κ.λπ.).

Πολύ πριν μάθει, όμως, μια γυναίκα ότι πάσχει από το σύνδρομο, μπορεί π.χ. να έχει παρατηρήσει την αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπό της ή ότι παχαίνει και δεν ξέρει τον λόγο. Γι’ αυτά τα συμπτώματα πιθανότερο είναι να συμβουλευθεί έναν δερματολόγο ή διαιτολόγο παρά τον γυναικολόγο της ενώ, αντίστοιχα, δύσκολα θα μιλήσει στον δερματολόγο της για την καθυστέρηση που ενδεχομένως έχει στην περίοδό της. Με αυτό τον τρόπο, όμως, δημιουργείται ένα κενό στην ενημέρωση, που συχνά καθυστερεί τη διάγνωση.

Η αιτία του δεν είναι γνωστή

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων & Γυναικολόγων (ACOG) η αιτία του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών δεν είναι γνωστή. Αυτό που είναι γνωστό είναι πως εμπλέκονται πολύπλοκοι γενετικοί, περιβαλλοντικοί και ορμονικοί παράγοντες.

Είναι επίσης γνωστό ότι στη βάση του συνδρόμου βρίσκεται η αντοχή στην ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας και ρυθμίζει τα επίπεδα της γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα.

Η πλειονότητα των ασθενών, λ.χ., είναι παχύσαρκες και οι περισσότερες έχουν αυξημένη αντοχή στην ινσουλίνη, η οποία με τη σειρά της μπορεί να αυξάνει τα ανδρογόνα. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει πως οι γυναίκες με μητέρα ή αδελφή που πάσχει από το σύνδρομο, έχουν έως και 40% πιθανότητες να το εκδηλώσουν και οι ίδιες.

Αναπτύσσεται και σε αδύνατες γυναίκες

Αν και το σύνδρομο έχει στη ρίζα του την δυσκολία του οργανισμού να χρησιμοποιεί σωστά την ινσουλίνη (δηλαδή την αυξημένη αντοχή στην ινσουλίνη), αυτή δεν παρατηρείται μόνο στις υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες. Αντιθέτως, το σύνδρομο παρατηρείται σε γυναίκες κάθε σωματικού τύπου και βάρους.

Σχετίζεται ισχυρά με τον διαβήτη

Η αυξημένη αντοχή στην ινσουλίνη ανοίγει τον δρόμο στον διαβήτη. Μελέτες έχουν δείξει πως περισσότερες από τις μισές γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, αναπτύσσουν διαβήτη ή προδιαβήτη (δυσανεξία στη γλυκόζη) πριν κλείσουν τα 40 τους χρόνια. Μετά την εμμηνόπαυση ο κίνδυνος εκδήλωσης διαβήτη αυξάνεται ακόμα περισσότερο. Γι’ αυτό τον λόγο, οι γυναίκες με το σύνδρομο πρέπει να ελέγχουν συχνά το σάκχαρό τους.

Αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας

Δυστυχώς, το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών δεν είναι μία «αθώα» νόσος, αλλά σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Το 2017 δημοσιεύθηκε μελέτη στην Ευρώπη που έδειξε πως οι γυναίκες που πάσχουν από αυτό έχουν έως και πενταπλάσιες πιθανότητες να εκδηλώσουν μεταβολικό σύνδρομο, σε σύγκριση με τις υγιείς συνομήλικές τους.

Το μεταβολικό σύνδρομο είναι η συνύπαρξη σε ένα άτομο τριών ή περισσότερων προβλημάτων που αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Στα προβλήματα αυτά συμπεριλαμβάνονται τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου, η χαμηλή καλή (HDL) χοληστερόλη, τα αυξημένα τριγλυκερίδια, η αυξημένη αρτηριακή πίεση (υπέρταση) και η μεγάλη περίμετρος μέσης.

Αυξάνει τις πιθανότητες καρκίνου του ενδομητρίου

Οι γυναίκες με σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου, κυρίως επειδή δεν έχουν τακτική έμμηνο ρύση. Σύμφωνα με το ACOG, οι γυναίκες με το σύνδρομο έχουν την τάση να αναπτύσσουν υπερπλασία του ενδομητρίου, δηλαδή πάχυνση στο εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας. Η υπερπλασία αυτή οφείλεται στην απουσία της ωορρηξίας, η οποία προκαλεί ορμονική δυσλειτουργία.

Προβλήματα γονιμότητας

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών παρατηρείται στο 10-15% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικία και το συχνότερο πρόβλημα γονιμότητας που προκαλεί είναι η διαταραχή της ωοθυλακιορρηξίας. Παρότι, όμως, αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες υπογονιμότητας στις γυναίκες, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα γίνουν ποτέ μητέρες. Αντιθέτως, με την κατάλληλη αγωγή οι περισσότερες κατορθώνουν να αποκτήσουν παιδί με φυσικό τρόπο ή, μερικές φορές, με τη βοήθεια τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.