Ο μεταστατικός όγκος στον εγκέφαλο συχνά ανιχνεύεται πριν από τον πρωτοπαθή όγκο και μετά από την παρουσία νευρολογικών συμπτωμάτων.

Αν και αποτελεί μία κατάσταση με κακή πρόγνωση, η πρόοδος της επιστήμης έχει κάνει «άλματα» τα τελευταία χρόνια στην αντιμετώπισή του, αυξάνοντας σημαντικά το προσδόκιμο επιβίωσης και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Ο  όρος μεταστατικός όγκος στον εγκέφαλο, ή  μεταστάσεις του εγκεφάλου ή δευτεροπαθής όγκος εγκεφάλου αναφέρεται στον καρκίνο που αρχίζει από άλλο σημείο του σώματος και εξαπλώνεται στον εγκέφαλο.

«Οι μεταστάσεις στον εγκέφαλο προκύπτουν από καρκινικά κύτταρα, τα οποία διασπείρονται από μία άλλη περιοχή του σώματος στον εγκέφαλο με την κυκλοφορία του αίματος.

Ο καρκίνος του πνεύμονα σε ποσοστό άνω του  40%, του μαστού, του πεπτικού συστήματος και των νεφρών καθώς και το  μελάνωμα, συνήθως δίνουν μεταστάσεις  στον εγκέφαλο.

Η μετάσταση μπορεί να παρουσιαστεί μήνες ή και χρόνια μετά την αγωγή του αρχικού καρκίνου, ως ένας  μονήρης  ή ως  πολλαπλός όγκος. Έχει κακή πρόγνωση, αλλά οι σύγχρονες θεραπείες επιτρέπουν στους ασθενείς να ζήσουν μήνες και μερικές φορές χρόνια μετά τη διάγνωση», αναφέρει ο νευροχειρουργός Χαράλαμπος Σεφέρης, M.D.,PhD.

Τα συνήθη συμπτώματα των εγκεφαλικών μεταστάσεων σε συνδυασμό και με την θέση τους στον εγκέφαλο είναι: έντονος πονοκέφαλος, αδυναμία στη μία πλευρά του σώματος, επιληπτικές κρίσεις, διαταραχές στην όραση ή στην ομιλία, αλλαγές στην προσωπικότητα, δυσκολία στον έλεγχο των κινήσεων, της ισορροπίας κλπ.

Ένας μεταστατικός όγκος του εγκεφάλου συνήθως ανακαλύπτεται  όταν ο ασθενής αρχίζει να παρουσιάζει νευρολογικά συμπτώματα και υποβάλλεται σε έλεγχο με αξονική η μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (CT ή MRI).

Η συχνότητα εμφάνισης των μεταστατικών όγκων στον εγκέφαλο εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 200.000 και 300.000 ανά έτος. Έρευνες  δείχνουν ότι περίπου το 10-20% των μεταστατικών όγκων  του εγκεφάλου είναι μονήρεις και 80% και άνω πολλαπλοί όγκοι. Περίπου το 85% των μεταστατικών βλαβών εντοπίζονται στους λοβούς του εγκεφάλου  και το 15% βρίσκεται στην παρεγκεφαλίδα. Περίπου το 10% των μεταστάσεων του εγκεφάλου ανιχνεύονται πριν από τον πρωτοπαθή  καρκίνο.

Ο ρυθμός εμφάνισης αυξάνεται από την ηλικία των 45 ετών και άνω ανεξαρτήτως φύλου. Στα παιδιά, αντιπροσωπεύουν μόνο το 6%.

Θεαματική πρόοδος στην αντιμετώπιση

Ανάλογα με την περίπτωση, η αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει εξαίρεση του όγκου, ή/και ακτινοθεραπεία, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία

«Με στερεοτακτική βιοψία καθορίζεται ο ιστολογικός τύπος του όγκου, ο βαθμός κακοήθειας (grade), η απαραίτητη θεραπευτική προσέγγιση και το αναμενόμενο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Επίσης, σε περίπτωση που η μετάσταση στον εγκέφαλο έχει ανιχνευθεί πριν τον πρωτοπαθή όγκο, καθορίζεται και ο καρκίνος που έδωσε τη μετάσταση.

Η χειρουργική αφαίρεση για τους ασθενείς με μία μόνο βλάβη στον εγκέφαλο, μπορεί να είναι μια καλή επιλογή, ειδικά εάν ο καρκίνος είναι υπό έλεγχο στο υπόλοιπο σώμα. Ωστόσο, η βλάβη πρέπει να βρίσκεται σε μια περιοχή του εγκεφάλου όπου είναι ασφαλής η προσπέλαση», εξηγεί ο κ. Σεφέρης.

Τη χειρουργική εξαίρεση ακολουθεί ακτινοθεραπεία σε όλο τον εγκέφαλο, καθώς υπάρχει πιθανότητα σε μερικούς μήνες να εμφανιστεί πάλι μετάσταση σε άλλο σημείο.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με μία μόνο μετάσταση του εγκεφάλου που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση ακολουθούμενη από ακτινοθεραπεία έχουν λιγότερες υποτροπές και καλύτερη ποιότητα ζωής από τους ασθενείς που λαμβάνουν μόνο ακτινοθεραπεία. Το προσδόκιμο ζωής σε αυτούς τους ασθενείς έχει, επίσης,  αποδειχθεί ότι αυξάνεται, ακόμα και για πολλά χρόνια.

Σε περίπτωση που οι μεταστάσεις είναι πολλαπλές και δεν μπορεί να γίνει εξαίρεση του όγκου, γίνεται ακτινοθεραπεία, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συνδυαστεί με χημειοθεραπεία.

«Εάν υπάρχουν πολλαπλές μεταστάσεις, η εφαρμογή της ακτινοχειρουργικής μπορεί ακόμα και να εξαφανίσει τους όγκους, εστιάζοντας σε αυτούς με μεγάλη ακρίβεια», υπογραμμίζει ο ειδικός.

Η αντιεπιληπτική αγωγή καθώς και η  χορήγηση αποιδηματικών φαρμάκων  κρίνεται απαραίτητη.

«Ένα σύνηθες ακτινολογικό εύρημα στις μεταστάσεις του εγκεφάλου είναι το έντονο οίδημα. Με την αποιδηματική αγωγή, μειώνεται το οίδημα, κατά συνέπεια και τα νευρολογικά συμπτώματα που προκαλεί. Παράλληλα, ο όγκος και το οίδημα στον εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσουν επιληπτικές κρίσεις. Η αντιεπιληπτική αγωγή, ανάλογα με την ακριβή θέση στην οποία εντοπίζονται οι μεταστάσεις, μπορεί να χορηγηθεί προληπτικά ή στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του συμπτώματος», καταλήγει ο κ. Σεφέρης.