Η μετάδοση λοιμώξεων από κουνούπια απασχολεί τον ΕΟΔΥ. Ομάδες εργασίας του Οργανισμού κατήρτισαν επικαιροποιημένο σχέδιο δράσης για τα επίπεδα κινδύνου στη χώρα, όσον αφορά στον ιό του Δυτικού Νείλου. Παράλληλα ετοιμάζεται νέα Κινητή Μονάδα για τον έγκαιρο εντοπισμό νοσημάτων, που μεταδίδονται με αρθρόποδα-διαβιβαστές όπως λέγονται (π.χ. κουνούπια, τσιμπούρια).

Μετά τη χθεσινή ανακοίνωση του Οργανισμού, η οποία αφορά στη λήψη μέτρων για την προστασία από τα κουνούπια, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου, που αναμένεται να επανακυκλοφορήσει φέτος στη χώρα, λαμβάνονται επιπλέον μέτρα, κυρίως για την αποφυγή διασποράς εισαγόμενων νοσημάτων, όπως ο Δάγκειος πυρετός και η ελονοσία.

Πρόκειται για σοβαρές ασθένειες, σποραδικά κρούσματα των οποίων καταγράφονται σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και οι επιστημονικά αρμόδιοι εκτιμούν ότι είναι πιθανό να τις δούμε και στην Ελλάδα.

Λοιμώξεις από κουνούπια και κλιματική αλλαγή

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες καταγράφεται αύξηση στη γεωγραφική κατανομή και στη συχνότητα νοσημάτων, που μεταδίδονται με διαβιβαστές, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η επιδημιολογία των νοσημάτων αυτών επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων η κλιματική αλλαγή και η αύξηση της θερμοκρασίας, που αναμένεται να οδηγήσουν σε περαιτέρω εξάπλωση και εμφάνιση ή επανεμφάνιση νοσημάτων αυτής της ομάδας.

Στην Ευρώπη καταγράφονται κρούσματα αρμποϊώσεων, δηλαδή ιογενών νοσημάτων που μεταδίδονται με κουνούπια ή τσιμπούρια, όπως κρούσματα λοίμωξης από ιό του Δυτικού Νείλου, κροτωνογενούς εγκεφαλίτιδας, αιμορραγικού πυρετού Κριμαίας-Κονγκό, ακόμη και εγχώρια κρούσματα Δάγκειου πυρετού, θέτοντας τις αρχές δημόσιας υγείας σε εγρήγορση.

Για την έγκαιρη ανίχνευση κρουσμάτων και την αποτελεσματική λήψη μέτρων ελέγχου απαιτείται η εφαρμογή των βασικών αρχών της «Ενιαίας Υγείας» («One Health»), η συνεργασία, δηλαδή, και η ανταλλαγή των δεδομένων της επιτήρησης σε ανθρώπους, ζώα και έντομα μεταξύ των φορέων», μας εξηγεί η προϊσταμένη Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα του ΕΟΔΥ, Κασσιανή Μέλλου.

Έρχεται Κινητή Μονάδα

Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα αποτελεί εταίρο στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα MOBILISE, με τη συμμετοχή του ΕΟΔΥ, παρέχοντας επιστημονική και εργαστηριακή υποστήριξη, καθώς και εμπειρογνωμοσύνη. Ο ΕΟΔΥ, θα αξιολογεί τις δοκιμασίες ταχείας διάγνωσης, που θα αναπτυχθούν.

O συντονισμός θα γίνεται από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας και τη Διεύθυνση Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα.

Το συγκεκριμένο Πρόγραμμα αφορά στον ιό του Δυτικού Νείλου και γενικά σε νοσήματα, που μεταδίδονται με διαβιβαστές.

«Ήδη ετοιμάζεται μια Κινητή Μονάδα, με βάση τις προδιαγραφές του εν λόγω Προγράμματος. Είμαστε στη φάση της παραγωγής και ο ρόλος του ΕΟΔΥ θα είναι να δοκιμάσει τη Μονάδα και να αξιολογήσει τη χρηστικότητά της στο πεδίο. Δηλαδή, όπου τυχόν εμφανίζονται νέα νοσήματα από κουνούπια, η Κινητή Μονάδα θα λαμβάνει άμεσα δείγματα προς ανάλυση. Ο στόχος είναι η έγκαιρη διάγνωση σε τοπικό επίπεδο, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας», επισημαίνει η κα Μέλλου.

Τι ανησυχεί τους ειδικούς

Η επανεμφάνιση στην Ελλάδα «ξεχασμένων» ασθενειών, όπως είναι, για παράδειγμα, η ελονοσία, είναι πηγή ανησυχίας, προβληματισμού και ενδιαφέροντος για τους ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι ασχολούνται με τα νοσήματα, που μεταδίδονται με διαβιβαστές. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει την καλύτερη επιτήρηση στην Ευρώπη, σύμφωνα με το ECDC.

«Ο φόβος στην Ευρώπη είναι να μην έχουμε επανεμφάνιση παλιών νοσημάτων όπως η ελονοσία ή νέων νοσημάτων, που μεταδίδονται από διαβιβαστές. Υπάρχει Επιτροπή, που ασχολείται με αυτά τα ζητήματα και επιτηρεί συστηματικά εισαγόμενα κρούσματα ελονοσίας και Δάγκειου πυρετού, μετά από ταξίδια στη Βραζιλία ή στην Αφρική, για παράδειγμα.

Λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα και γίνονται εκτενείς έλεγχοι, με ενισχυμένη επιτήρηση σε περίπτωση εισαγόμενου κρούσματος, για να εμποδίσουν τη μετάδοση εντός της χώρας», αναφέρει η προϊσταμένη Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα του ΕΟΔΥ.

Όσον αφορά, δε, στον ιό του Δυτικού Νείλου, οι ειδικοί αναγνωρίζουν ότι κάθε χρόνο αναμένονται κρούσματα.

Σύμφωνα με την γιατρό δημόσιας υγείας και επιδημιολόγο, προϊσταμένη Τμήματος Νοσημάτων που Μεταδίδονται με Διαβιβαστές του ΕΟΔΥ, Δανάη Περβανίδου:

«Δυστυχώς ο ιός του Δυτικού Νείλου θεωρείται ότι έχει εγκατασταθεί, πλέον, στη χώρα μας, είναι, δηλαδή ένα ενδημικό νόσημα. Οπότε, από το 2010 που εντοπίστηκαν τα πρώτα κρούσματα σε ανθρώπους, περιμένουμε περιστατικά κάθε καλοκαίρι και φθινόπωρο. Όπως περιμένουμε τη γρίπη κάθε χειμώνα, έτσι αναμένουμε και τον ιό του Δυτικού Νείλου».

Η κα Περβανίδου εξηγεί ότι οι θερμοί χειμώνες – σαν αυτόν που είχαμε φέτος – και γενικά οι υψηλότερες θερμοκρασίες επηρεάζουν την εμφάνιση αυτών των νοσημάτων, που μεταδίδονται με διαβιβαστές.

Επιπλέον τονίζει ότι η εκρίζωση της σοβαρής νόσου δεν είναι εφικτή.

«Είναι δύσκολο και να εξαλειφθεί και να εκτιμηθεί πώς θα εξελιχθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις ΗΠΑ χαρακτηρίζουν τον ιό ως έναν αιώνιο έφηβο, δύσκολο να τον προβλέψεις (λόγω της επιδημιολογίας του) και δύσκολο να τον ελέγξεις.

Μέσα στον Μάιο αναμένεται να ξεκινήσει εντομολογική επιτήρηση, η οποία εφαρμόζεται σε εθνικό επίπεδο στο πλαίσιο διατομεακής συνεργασίας. Τοποθετούμε παγίδες και αναλύουμε τα είδη των κουνουπιών και τους πληθυσμούς τους», προσθέτει η προϊσταμένη Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα του ΕΟΔΥ.

Ιός Δυτικού Νείλου: 4 επίπεδα κινδύνου

Η αύξηση των πληθυσμών των κουνουπιών και η κλιματική αλλαγή επέβαλαν την επικαιροποίηση του σχεδίου δράσης του ΕΟΔΥ για τον ιό του Δυτικού Νείλου, το οποίο βασίζεται, πλέον, σε εκτίμηση κινδύνου.

Πιο συγκεκριμένα, με βάση το ιστορικό της τελευταίας 5ετίας αρχικά και με επικαιροποίησή του στη συνέχεια, ορίστηκαν τέσσερα επίπεδα κινδύνου.

  • Το επίπεδο 1 αφορά σε περιοχές, στις οποίες δεν καταγράφηκε ποτέ κυκλοφορία του ιού του Δυτικού Νείλου στο παρελθόν, καταγράφηκε κυκλοφορία του ιού μόνο σε ζώα/κουνούπια ή καταγράφηκε μόνο ένα κρούσμα λοίμωξης σε άνθρωπο στο παρελθόν, αλλά όχι κατά την προηγούμενη περίοδο μετάδοσης.
  • Το επίπεδο 2α αφορά σε περιοχές, όπου καταγράφηκε μόνο ένα κρούσμα σε άνθρωπο στο παρελθόν κατά την προηγούμενη περίοδο μετάδοσης ή καταγράφηκαν τουλάχιστον δύο κρούσματα λοίμωξης σε ανθρώπους στο παρελθόν.
  • Το επίπεδο 2β αφορά σε περιοχές, όπου καταγράφηκαν τουλάχιστον 40 κρούσματα λοίμωξης σε ανθρώπους στο παρελθόν ή καταγράφηκαν τουλάχιστον 15 κρούσματα σε ανθρώπους κατά τα προηγούμενα πέντε έτη.
  • Το επίπεδο 3α αφορά σε περιοχές, όπου καταγράφηκε κυκλοφορία του ιού του Δυτικού Νείλου σε ζώα ή κουνούπια κατά την τρέχουσα περίοδο μετάδοσης.
  • Το επίπεδο 3β αφορά σε περιοχές με κρούσμα σε άνθρωπο σε όμορη/κοντινή περιοχή κατά την τρέχουσα περίοδο μετάδοσης και συνδυάζει παράγοντες κινδύνου για επικείμενη μετάδοση του ιού του Δυτικού Νείλου σε ανθρώπους.
  • Το επίπεδο 3γ επίπεδο αφορά σε περιοχές, όπου καταγράφηκε τουλάχιστον ένα κρούσμα λοίμωξης σε άνθρωπο κατά την τρέχουσα περίοδο μετάδοσης.
  • Το επίπεδο 4 αφορά σε περιοχές αυξημένου κινδύνου και επηρεαζόμενες και εδώ ισχύουν τα εξής: Καταγράφηκε συρροή κρουσμάτων κατά την τρέχουσα περίοδο μετάδοσης, δηλαδή τουλάχιστον δύο κρούσματα της λοίμωξης σε ανθρώπους σε περιοχή ακτίνας μικρότερης των 6 χιλιομέτρων ή καταγράφηκε έξαρση κρουσμάτων κατά την τρέχουσα περίοδο μετάδοσης, δηλαδή αριθμός κρουσμάτων της λοίμωξης σε ανθρώπους μεγαλύτερος του αναμενόμενου για τον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.

Ανάλογα τη ζώνη επικινδυνότητας για κάθε περιοχή, θα προσαρμόζονται και τα μέτρα από την Πολιτεία.

Η σημασία της πρόληψης

Η επιδημιολογική επιτήρηση, τα έργα καταπολέμησης των κουνουπιών, η ενημέρωση του κοινού για τα μέτρα προστασίας από τα κουνούπια, η ενημέρωση των ταξιδιωτών σε ενδημικές χώρες για τα ενδεικνυόμενα προληπτικά μέτρα και η εγρήγορση των επαγγελματιών υγείας για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση των κρουσμάτων αποτελούν τα πιο σημαντικά μέτρα για την πρόληψη της μετάδοσης των νοσημάτων αυτών σε τοπικό επίπεδο.

Μετά την καταγραφή κάθε εισαγόμενου περιστατικού, εφαρμόζονται – βάσει σχετικής Εγκυκλίου του Υπουργείου Υγείας – έκτακτες δράσεις απόκρισης, από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές δημόσιας υγείας, που περιλαμβάνουν άμεση και ενδελεχή διερεύνηση του κρούσματος, εντομολογική και περιβαλλοντική διερεύνηση, εκτίμηση κινδύνου για τοπική μετάδοση, και – αναλόγως – έκτακτους ψεκασμούς ή και δράσεις ενημέρωσης από τις αρμόδιες τοπικές αρχές, σε περιοχές όπου διέμεινε ή/ και επισκέφθηκε ο ασθενής, όσο ήταν μεταδοτικός.

Επιπρόσθετα, δεδομένου ότι, σε μεγάλο ποσοστό, η λοίμωξη από τους ιούς αυτούς είναι ασυμπτωματική, ο ΕΟΔΥ συστήνει τη σχολαστική λήψη μέτρων ατομικής προστασίας από τα κουνούπια σε όλα τα άτομα που ταξιδεύουν (ή διαμένουν) σε χώρες του εξωτερικού, όπου ενδημεί ο Δάγκειος πυρετός ή/και οι νόσοι Chikungunya ή Zika, τόσο καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους στην ενδημική χώρα, όσο και τουλάχιστον για τρεις εβδομάδες μετά την επιστροφή / άφιξή τους στην Ελλάδα (ανεξάρτητα από την παρουσία ή μη συμπτωμάτων).

Διαβάστε επίσης

Άδωνις Γεωργιάδης: Η ανθεκτικότητα της δημόσιας υγείας είναι κάτι πολύ περισσότερο από μία λέξη