Την ώρα που η πανδημία σκορπίζει τον θάνατο ανά την υφήλιο, η παγκόσμια κοινότητα αναζητά εργαλεία που θα καταπολεμήσουν τον κορονοϊό SARS-CoV-2 και συνεπικουρικά θα βάλουν τέλος στην πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση.

Στο πλαίσιο αυτό, και ενώ διανύουμε τους χειμερινούς μήνες κατά τους οποίους ο συγχρωτισμός σε εσωτερικούς χώρους είναι έντονος, ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πεδίο είναι η χρήση ακτινοβολίας UVC για την απολύμανση χώρων και επιφανειών.

Η UVC ακτινοβολία αποτελεί γνωστό απολυμαντικό για τον αέρα, το νερό και τις μη πορώδεις επιφάνειες. Έχει χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά επί δεκαετίες για τη μείωση της εξάπλωσης βακτηρίων, όπως αυτό της φυματίωσης. Για το λόγο αυτό, οι λαμπτήρες UVC ονομάζονται συχνά «μικροβιοκτόνοι».

Σύμφωνα με τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), η ακτινοβολία UVC έχει αποδειχθεί ότι καταστρέφει την εξωτερική πρωτεϊνική επικάλυψη του SARS, ενός κορονοϊού που είναι διαφορετικός από τον ιό που προκαλεί την τρέχουσα πανδημία (SARS-CoV-2). Η καταστροφή της πρωτεΐνης οδηγεί τελικά σε αδρανοποίηση του ιού.

Η ακτινοβολία UVC ενδέχεται να είναι, επίσης, αποτελεσματική στην αδρανοποίηση του ιού SARS-CoV-2. Ωστόσο, επί του παρόντος υπάρχουν περιορισμένα δημοσιευμένα δεδομένα σχετικά με το μήκος κύματος, τη δόση και τη διάρκεια της ακτινοβολίας UVC που απαιτούνται για την αδρανοποίησή του.

Όπως τονίζει ο Οργανισμός, η UVC μπορεί να αδρανοποιήσει έναν ιό μόνο εάν αυτός εκτίθεται άμεσα στην ακτινοβολία. Επομένως, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να μην είναι αποτελεσματική, λόγω του ότι μεταξύ της ακτινοβολίας και της επιφάνειας, ενδέχεται να «παρεμβάλουν» άλλα σώματα. Με άλλα λόγια, ο ιός ή το βακτήριο δεν θα αδρανοποιηθεί εάν η επιφάνεια καλύπτεται από σκόνη ή χώμα, ο μικροοργανισμός είναι ενσωματωμένος σε πορώδη επιφάνεια ή βρίσκεται στην κάτω πλευρά της.

Η ακτινοβολία UVC χρησιμοποιείται συνήθως μέσα στους αεραγωγούς των συστημάτων κλιματισμού για την απολύμανση του αέρα. Αυτός είναι ο ασφαλέστερος τρόπος χρήσης της, καθώς η άμεση έκθεση του ανθρώπινου δέρματος ή των ματιών σε αυτήν μπορεί να προκαλέσει βλάβες. Έχουν υπάρξει αναφορές για εγκαύματα δέρματος και ματιών που οφείλονται σε ακατάλληλη εγκατάσταση λαμπτήρων UVC.

Φορητές μονάδες υπεριώδους ακτινοβολίας (με μήκος κύματος γύρω στα 254 νανόμετρα) χρησιμοποιούνται ήδη για την αποστείρωση επιφανειών σε νοσοκομεία, μετρό και άλλους χώρους, όμως αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο όταν στους χώρους δεν υπάρχουν άνθρωποι.

Είναι ασφαλής η χρήση τους για απολύμανση στο σπίτι;

Σύμφωνα με τον FDA είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη τόσο οι κίνδυνοι βλάβης για τα άτομα και τα αντικείμενα όσο και ο κίνδυνος ατελούς αδρανοποίησης του ιού. Πολλοί από τους λαμπτήρες UVC που πωλούνται για οικιακή χρήση είναι χαμηλής δόσης, οπότε ενδέχεται να απαιτείται περισσότερη έκθεση για την αποτελεσματική αδρανοποίηση ενός βακτηριδίου ή ιού.

Οι λαμπτήρες UVC που χρησιμοποιούνται για απολύμανση ενέχουν δυνητικούς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια, ανάλογα με το μήκος κύματος, τη δόση και τη διάρκεια της έκθεσης στην ακτινοβολία. Ο κίνδυνος μπορεί να αυξηθεί εάν δεν έχουν τοποθετηθεί σωστά ή χρησιμοποιούνται από μη εκπαιδευμένα άτομα.

-Η άμεση έκθεση του δέρματος και των ματιών σε ακτινοβολία UVC μπορεί να προκαλέσει επώδυνο οφθαλμικό τραυματισμό και δερματικές αντιδράσεις. Γι΄ αυτό και οι άνθρωποι δεν πρέπει ποτέ να κοιτούν απευθείας μια πηγή UVC, ούτε κατ’ ελάχιστον.

-Ορισμένοι λαμπτήρες UVC παράγουν όζον. Η εισπνοή του όζοντος μπορεί να είναι ερεθιστική για το αναπνευστικό σύστημα.

-Η UVC μπορεί να αλλοιώσει ορισμένα υλικά, όπως πλαστικό, πολυμερή και βαμμένα υφάσματα.

-Ορισμένοι λαμπτήρες UVC περιέχουν υδράργυρο. Επειδή ο υδράργυρος είναι τοξικός ακόμη και σε μικρές ποσότητες, απαιτείται μεγάλη προσοχή στον καθαρισμό των θραυσμάτων μιας λάμπας που έχει σπάσει και στην απόρριψη τους.

Οι λαμπτήρες UVC που κυκλοφορούν στην αγορά δεν είναι όλοι ίδιοι. Μπορεί να εκπέμπουν πολύ συγκεκριμένα μήκη κύματος UVC (όπως 254 nm ή 222 nm) ή να ένα ευρύ φάσμα μηκών κύματος UV, ενώ ορισμένοι λαμπτήρες εκπέμπουν  ορατή και υπέρυθρη ακτινοβολία.

Όπως αναφέρει ο FDA, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι λαμπτήρες excimer, με μέγιστο μήκος κύματος 222-nm, μπορεί να προκαλέσουν λιγότερη βλάβη στο δέρμα, τα μάτια και το DNA από το μήκος κύματος των 254 nm, αλλά δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα μακροπρόθεσμης ασφάλειας.

Ιατρικός εξοπλισμός και SARS-CoV-2

Η πανδημία COVID-19 έχει προκαλέσει αυξημένη ευαισθητοποίηση σχετικά με τις διαδικασίες καθαρισμού και απολύμανσης. Στις εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης υπάρχουν πρωτόκολλα για την απολύμανση εργαλείων και εξοπλισμού, εντούτοις, οι επιστήμονες μελετούν μεθόδους για τη βελτίωση αυτών των διαδικασιών, προκειμένου να γίνουν ασφαλέστερες και αποδοτικότερες για τους ασθενείς και τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας.

Στο πλαίσιο αυτό, ερευνητές από το Johns Hopkins, διερευνούν τη χρήση ακτινών UVC για την απολύμανση της εσωτερικής οπής των αξονικών τομογράφων, ενός περιορισμένου χώρου που εκτίθεται σε εκπνεόμενα σωματίδια ασθενών και είναι δύσκολο να απολυμανθεί με το σκούπισμα.

Οι ερευνητές τοποθέτησαν λαμπτήρα UVC μέσα στην οπή ενός αξονικού τομογράφου και διαπίστωσαν ότι το υπεριώδες φως εξαφάνισε το 99,9999% των σωματιδίων του ιού SARS-CoV-2 σε τρία έως πέντε λεπτά.

Η λάμπα που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη κοστίζει 105 δολάρια, αλλά δεν μελέτησαν τη διάρκεια «ζωής» της. Οι ερευνητές σημειώνουν, επίσης, ότι ενδέχεται να υπάρχουν ρωγμές στον αξονικό τομογράφο, όπου το υπεριώδες φως δεν μπορεί να εισχωρήσει.

Περίληψη των αποτελεσμάτων δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Journal of Applied Clinical Medical Physics.